Chính quyền ông Trump có thể siết tiêu chí xét duyệt, kích hoạt tình trạng khẩn cấp để huy động quân đội thực hiện đợt trục xuất người nhập cư trái phép lớn nhất lịch sử Mỹ.
Trong quá trình tranh cử, ông Donald Trump nhiều lần chỉ trích người nhập cư trái phép, cho rằng họ làm "vấy bẩn" dòng máu Mỹ, mang "gene xấu" vào quốc gia này. Ông tuyên bố sẽ thực hiện đợt trục xuất lớn nhất lịch sử Mỹ nếu trở lại Nhà Trắng.
Lời cảnh báo trên đang dần thành hiện thực. Sau khi đắc cử, ông đã chọn cựu giám đốc cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) Tom Homan, quan chức có quan điểm cứng rắn trong nhập cư, làm "ông trùm biên giới" phụ trách nỗ lực trục xuất quy mô lớn. Đội ngũ cố vấn của ông Trump được cho là đang soạn các sắc lệnh để ông có thể triển khai kế hoạch trục xuất ngay trong ngày nắm quyền đầu tiên.
Theo Bộ An ninh và Nội địa Mỹ (DHS), khoảng 11 triệu người nhập cư đang sinh sống ở Mỹ bất hợp pháp và chiến dịch trục xuất của ông Trump có thể ảnh hưởng tới phần lớn số này.
Giới chuyên gia nhận định để đối phó với lượng người nhập cư bất hợp pháp lớn như vậy, ông Trump có thể bắt đầu từ xử lý những người mới vượt biên vào Mỹ, bằng cách mở rộng quy định trục xuất, thu hồi các sắc lệnh bảo vệ người nhập cư và kích hoạt Đạo luật Kẻ thù từ bên ngoài năm 1798.
Ông Donald Trump cầm biểu đồ về tình trạng nhập cư trái phép vào Mỹ khi vận động tranh cử ở Howell, bang Michigan ngày 20/8. Ảnh: AFP
Theo Andrew Selee, chủ tịch Viện Chính sách Nhập cư, thủ đô Washington, ông Trump có thể khởi động chiến dịch bằng việc nhắm đến hàng trăm nghìn người nhập cư vào Mỹ bằng chương trình CBP One do Tổng thống Joe Biden triển khai.
CBP One là ứng dụng miễn phí để người nhập cư ở Mexico có thể đặt lịch hẹn với Cơ quan Hải quan và Biên phòng Mỹ (CBP), sau đó tới một trong 8 cửa khẩu dọc biên giới để nhận giấy phép nhân đạo. Giấy phép này cho phép họ vào Mỹ hợp pháp và được làm việc để kiếm sống trong hai năm, trong lúc chờ giới chức thực hiện quy trình xử lý đơn xin tị nạn theo Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch Mỹ.
Giới chức Mỹ khẳng định CBP One chỉ là công cụ đặt lịch hẹn, không phải là đơn xin tị nạn chính thức. Dù vậy, người di cư đã tận dụng công cụ này để vào lãnh thổ Mỹ một cách hợp pháp.
Số liệu từ biên phòng Mỹ cho thấy tính đến tháng 8, khoảng 800.000 người nhập cư, chủ yếu là từ Haiti, Mexico và Venezuela, đã vào Mỹ thông qua CBP One.
"Ông Trump gần như chắc chắn sẽ nhanh chóng hủy chính sách ân hạn hai năm với những người vào Mỹ bằng CBP One", Selee nói với NPR.
Chính quyền Trump có thể tái kích hoạt Quy tắc Bảo vệ Nhập cư, còn được gọi là "Ở lại Mexico", quy định yêu cầu người nhập cư không được phép vào Mỹ trong thời gian chờ tòa án xem xét đơn tị nạn.
CBP One do DHS kiểm soát. Ông Trump đã chọn thống đốc bang Nam Dakota Kristi Noem, người có quan điểm ủng hộ ông ngay từ khi bà nhậm chức năm 2019, làm bộ trưởng DHS trong nhiệm kỳ hai.
Một lựa chọn nữa của ông Trump là nhắm đến nhóm nhập cư có Trạng thái Được bảo vệ Tạm thời (TPS), chính sách cho phép những người phải di tản khỏi quê nhà vì tình trạng cực đoan, được tị nạn tại Mỹ, cùng những người vào Mỹ theo một chương trình dành cho người Cuba, Venezuela, Haiti và Nicaragua.
CBP cho biết kể từ tháng 1/2023 đến tháng 8 năm nay, khoảng 500.000 người nhập cư đã vào Mỹ qua các chuyến bay nhân đạo dạng TPS.
"Những chính sách này sẽ bị chấm dứt rất nhanh, gần như là ngay lập tức", Dan Stein, thành viên tổ chức phi lợi nhuận Liên đoàn vì Cải cách Nhập cư ở Mỹ (FAIR), trụ sở thủ đô Washington, nói với Politico. FAIR có liên kết với đội ngũ ông Trump và là nguồn cung nhân sự cho nhiệm kỳ đầu của Tổng thống đắc cử.
DHS đang cung cấp chính sách bảo vệ TPS cho người dân từ 16 quốc gia, trong đó có El Salvador, Ukraine, Syria, Somalia và Haiti. Trong nhiệm kỳ đầu, chính quyền Trump đã tìm cách chấm dứt TPS của hơn 300.000 người. Những người này đã khiếu nại ra tòa, cho rằng chính quyền Trump hành động vì thù địch chủng tộc và nhận được phán quyết bảo vệ đến hết nhiệm kỳ tổng thống.
Người ủng hộ ông Donald Trump giơ biểu ngữ "Trục xuất người nhập cư trái phép ngay lập tức" tại sự kiện vận động ở Charlotte, bang Bắc Carolina ngày 24/7. Ảnh: AFP
Trong nhiệm kỳ ông Biden, Bộ trưởng DHS Alejandro Mayorkas đã ra bản ghi nhớ liệt kê các ưu tiên để trục xuất người nhập cư. Họ nhấn mạnh vào nhóm đe dọa an ninh quốc gia và an toàn công cộng, chỉ đạo cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) "tìm hiểu đầy đủ thông tin và bối cảnh" về bản án, thay vì mặc định người bị kết tội là đủ cơ sở để trục xuất.
Nguồn thạo tin nói bản ghi nhớ Mayorkas có thể bị chính quyền ông Trump thu hồi ngay ngày đầu tiên nhiệm kỳ hai, khả năng cao nằm trong gói sắc lệnh nhằm xóa bỏ "tình trạng quan liêu" gây cản trở quá trình trục xuất.
Selee nhận định ông Trump còn có thể thay đổi các quy định để ICE có thể bắt và giam giữ người nhập cư trái phép dễ dàng hơn.
Ông Trump từng đề cập việc mở rộng các cơ sở giam giữ người nhập cư trái phép, trong đó tận dụng căn cứ quân sự trên lãnh thổ Mỹ.
Theo Selee, việc sử dụng căn cứ quân sự hay hay điều động quân đội đều đòi hỏi phải kích hoạt Đạo luật Kẻ thù từ bên ngoài năm 1798, và đây là điều ông Trump đã nhắc đến khi tranh cử.
Ngày 18/11, Trump tiếp tục ám chỉ ông "sẽ ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và sử dụng quân đội" để thực hiện kế hoạch trục xuất quy mô lớn, khi đăng lại một bài viết có nội dung tương tự trên mạng xã hội.
Ông Trump có thể gây sức ép thông qua các biện pháp như dọa siết thị thực, áp trừng phạt để những quốc gia có người bị trục xuất phải tiếp nhận lại công dân, đặc biệt là người có tiền án.
Chính quyền Trump và Obama đều đã sử dụng biện pháp này, trong khi ông Biden chưa dùng đến. Trong vòng 100 ngày đầu nhiệm kỳ hai, đội ngũ phụ trách vấn đề nhập cư của ông Trump có thể sẽ đánh giá quốc gia nào "có vấn đề nhất" và cân nhắc đe dọa áp lệnh trừng phạt.
Việc này cần được Bộ Ngoại giao Mỹ phối hợp và ông Trump sẽ ưu tiên chọn người chung quan điểm về nhập cư vào ghế ngoại trưởng. Ông Trump đã đề cử thượng nghị sĩ bang Florida Marco Rubio, đồng minh trung thành với ông, cho vị trí này.
Tuy nhiên, tham vọng trục xuất hàng loạt người nhập cư trái phép của ông Trump cũng sẽ gặp thách thức nhất định.
Các cố vấn của Trump nói họ sẽ ưu tiên trục xuất người có tiền án và đã nhận phán quyết phải rời Mỹ từ tòa. Tuy nhiên, đây vẫn là con số khổng lồ, với khoảng 1,2 triệu người nhận phán quyết này, theo số liệu từ Hội đồng Nhập cư Mỹ năm 2022.
Cho tới nay, năm tài khóa 2013 là thời kỳ Mỹ lập kỷ lục về trục xuất, với hơn 430.000 người, thấp hơn nhiều so với con số mà ông Trump dự định buộc phải rời khỏi Mỹ.
Việc truy tìm, bắt giữ và trục xuất những người này sẽ tốn rất nhiều nguồn lực, John Sandweg, quyền giám đốc ICE năm 2013-2014, nói. Quốc hội Mỹ cần phân bổ nguồn tài chính phù hợp, và ngay cả khi họ thông qua ngân sách cho chương trình trục xuất khổng lồ, chính quyền ông Trump sẽ phải tuyển dụng, sàng lọc và đào tạo thêm rất nhiều sĩ quan ICE để trục xuất người nhập cư.
ICE đang có 7.000 sĩ quan trong biên chế, thực hiện 250.000 cuộc trục xuất một năm, theo số liệu từ ICE. Nếu ông Trump muốn tăng gấp 4 lần quy mô trục xuất như đã tuyên bố, các học viện đào tạo tân binh của ICE chắc chắn sẽ quá tải.
NPR đã hỏi đội ngũ chuyển giao quyền lực của ông Trump liệu Tổng thống đắc cử đã có một kế hoạch chi tiết để thực hiện kế hoạch trục xuất quy mô lớn hay chưa.
"Người dân Mỹ đã bầu ông Trump trở lại Nhà Trắng với số phiếu áp đảo, trao cho ông nhiệm vụ triển khai những cam kết đưa ra khi tranh cử. Ông ấy sẽ thực hiện chúng", Karoline Leavitt, phát ngôn viên đội ngũ chuyển giao quyền lực của ông Trump, phản hồi.
Một người nhập cư Venezuela đang tìm cách vượt hàng rào thép gai để từ Mexico vào thành phố El Paso, bang Texas, Mỹ ngày 13/3. Ảnh: AFP
Trong khi đó, nỗi bất an đang bao trùm các cộng đồng nhập cư không giấy tờ trên khắp nước Mỹ khi ông Trump đắc cử.
Nhưng với một số người nhập cư trái phép, như Gabriela, cô tin chính sách của ông Trump không tác động đến họ. Gabriela sinh ra ở Bolivia, nhập cư trái phép Mỹ từ hai thập kỷ trước và đang làm giúp việc ở bang Maryland.
"Thành thực mà nói, tôi không sợ chút nào", Gabriela nói. "Những kẻ phạm tội, có tiền án mới phải lo, còn tôi làm việc và đóng thuế đầy đủ. Hơn nữa, tôi không có giấy tờ, vậy thì làm sao họ biết về tôi được?".
Như Tâm (Theo Politico, NPR, BBC)
