Ông Trump gọi Đại học Harvard là “trò đùa”, đe dọa tước quyền miễn thuế và cắt tài trợ liên bang

Đại học Harvard trở thành ngọn cờ tiên phong của giới học thuật Mỹ trong cuộc đối đầu căng thẳng với chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Tổng thống Donald Trump đã công khai chỉ trích Đại học Harvard, gọi đây là một “trò đùa” và cáo buộc trường “dạy sự thù hận và ngu ngốc”. Ông đồng thời tuyên bố Harvard không nên tiếp tục nhận tiền tài trợ từ liên bang và đe dọa tước bỏ quyền miễn thuế của trường.

Phát biểu được đưa ra sau khi Harvard trở thành trường đại học đầu tiên công khai phản đối một loạt yêu cầu gây tranh cãi từ chính quyền Trump, làm bùng lên căng thẳng giữa chính phủ liên bang và một trong những biểu tượng học thuật hàng đầu thế giới.

Đáp lại, chính quyền Trump thông báo sẽ đóng băng khoản tài trợ liên bang trị giá hơn 2 tỷ USD và các hợp đồng hợp tác dài hạn với Harvard. Theo CNN, Cơ quan Thuế vụ Liên bang (IRS) cũng đang xem xét kế hoạch tước bỏ tình trạng miễn thuế của trường.

“Harvard là một trò đùa. Họ không dạy gì ngoài sự thù hận và ngu ngốc. Chúng ta không nên đưa tiền cho những nơi như vậy”, ông Trump phát biểu hôm 16/4, đồng thời yêu cầu trường phải xin lỗi công khai.

Trước động thái từ chính quyền Trump, nhiều chính trị gia Đảng Dân chủ và các trường đại học danh tiếng khác trên toàn quốc đã lên tiếng ủng hộ Harvard, đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc đối đầu pháp lý và chính trị có thể kéo dài.

Nhà Trắng đã gửi thư đến Đại học Harvard vào ngày 11/4, nêu hàng loạt yêu cầu mà trường cần thực hiện để duy trì quan hệ tài chính với liên bang, sau khi trường cùng nhiều trường đại học khác trong khối Ivy League (8 trường đại học danh tiếng nhất nước Mỹ nằm ở bờ Đông) bị điều tra do cáo buộc bài Do Thái sau làn sóng biểu tình phản đối chiến tranh ở Gaza do sinh viên khởi xướng năm ngoái.

Các yêu cầu bao gồm: đóng cửa toàn bộ chương trình về đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI); chia sẻ dữ liệu chi tiết về tuyển sinh với chính phủ; báo cáo những sinh viên nước ngoài bị cáo buộc vi phạm đạo đức; cho phép bên thứ ba kiểm toán từng khoa để đảm bảo có “đa dạng quan điểm”; cùng nhiều điều kiện khác bị phản đối do can thiệp sâu vào quyền tự chủ học thuật.

Đến ngày 14/4, Hiệu trưởng Đại học Harvard, ông Alan Garber, đã bác bỏ toàn bộ yêu cầu trong một tuyên bố mạnh mẽ, gọi đây là “nỗ lực kiểm soát cộng đồng Harvard” và khẳng định trường sẽ không từ bỏ quyền tự chủ hay quyền hiến định.

“Không có chính phủ nào – bất kể thuộc đảng nào – có quyền ra lệnh các trường đại học tư thục phải giảng dạy điều gì, tuyển dụng ai, hay nghiên cứu lĩnh vực nào,” ông Garber viết. “Các yêu cầu của chính quyền Trump vi phạm Tu chính án thứ Nhất, vượt quá thẩm quyền theo luật định của liên bang và đi ngược lại các giá trị cốt lõi của một tổ chức học thuật độc lập".

Lập trường cứng rắn của Harvard nhanh chóng nhận được sự ủng hộ từ các trường đại học danh tiếng khác trên khắp nước Mỹ. Quyền chủ tịch Đại học Columbia, Claire Shipman, tuyên bố vào ngày 15/4 rằng trường này cũng sẽ “từ chối bất kỳ thỏa thuận nào mà chính phủ quyết định những gì chúng tôi giảng dạy, nghiên cứu hoặc tuyển dụng ai”.

Đại học Columbia đã phải nhượng bộ một số yêu cầu từ chính quyền Trump vào tháng trước, sau khi bị cắt 400 triệu USD tiền tài trợ nghiên cứu do cách trường xử lý biểu tình liên quan đến xung đột ở Gaza. Tuy nhiên, tuyên bố mới nhất sau động thái cứng rắn của Harvard cho thấy Columbia đang cân nhắc lại lập trường.

Hiệu trưởng Đại học Stanford, Jonathan Levin, và hiệu phó Jenny Martinez, cũng lên tiếng, ca ngợi Harvard vì đã “bảo vệ nguyên tắc tự do học thuật”. “Cách mang lại sự thay đổi, chứ không phải phá hủy năng lực nghiên cứu của quốc gia, hay trao quyền kiểm soát từ chính phủ sang tay các tổ chức tư nhân,” - ban giám hiệu nhà trường cho biết.

Hiệu trưởng Đại học Princeton, Christopher Eisgruber, tuyên bố “Princeton ủng hộ Harvard” và khuyến khích mọi người đọc kỹ thư của ông Garber.

Cựu Tổng thống Barack Obama cũng lên tiếng trên mạng xã hội, ca ngợi Harvard vì “dẫn đầu trong việc bác bỏ nỗ lực phi pháp và vụng về nhằm kìm hãm quyền tự do học thuật”. Ông viết: “Harvard đã nêu gương cho các trường đại học khác trong việc bảo vệ môi trường học thuật – nơi đề cao trí tuệ, tranh luận nghiêm túc và tôn trọng lẫn nhau. Hy vọng các trường đại học và tổ chức giáo dục khác sẽ nối bước.”

Thống đốc bang Massachusetts, bà Maura Healey, nơi đặt trụ sở của Harvard, cũng lên tiếng chỉ trích chính quyền Trump. “Harvard đang đứng lên chống lại một nỗ lực trắng trợn nhằm đe dọa các trường học và biến Bộ Tư pháp thành công cụ chính trị, núp bóng dưới chiêu bài quyền công dân,” bà cho biết.

Tham khảo The Guardian, FT

>> Harvard bị cắt 2,2 tỷ USD tiền tài trợ, cuộc chiến giữa ông Trump và các trường đại học hàng đầu nước Mỹ căng thẳng chưa từng thấy