Donald Trump đi nước cờ địa chính trị mới, kinh tế EU già cỗi bừng tỉnh

Lập trường của Tổng thống Mỹ Donald Trump về Ukraine làm rung chuyển châu Âu, lung lay liên minh xuyên Đại Tây Dương. Nó có thể khiến cỗ máy kinh tế EU già cỗi bừng tỉnh, còn kinh tế Nga hồi phục mạnh mẽ.

Cú xoay trục bất ngờ

Nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump thay đổi lập trường về vấn đề Ukraine. Hôm 24/2, Mỹ và Nga cùng bỏ phiếu chống nghị quyết chỉ trích Nga về chiến sự Ukraine tại Liên Hợp Quốc (LHQ). Nghị quyết có nội dung chỉ trích Nga châm ngòi xung đột với Ukraine và yêu cầu Moscow rút quân ngay lập tức. Với số phiếu thuận áp đảo, nghị quyết vẫn được Đại hội đồng LHQ (UNGA) tại New York thông qua.

Sau đó, Mỹ và Nga cùng ủng hộ một nghị quyết do Washington soạn thảo tại Hội đồng Bảo an LHQ, kêu gọi chấm dứt xung đột nhưng không chứa bất kỳ lời chỉ trích nào đối với Nga.

Các nghị quyết mà Đại Hội đồng LHQ thông qua không mang tính ràng buộc, nhưng có sức nặng chính trị.

Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine kéo dài và ngày càng phức tạp, ông Trump đã thực hiện một động thái địa chính trị gây chấn động toàn cầu: bỏ qua Liên minh châu Âu (EU) để trực tiếp đàm phán với Nga nhằm tìm kiếm giải pháp chấm dứt chiến sự. Đây không chỉ là một nước cờ chiến lược, mà còn là tín hiệu rõ ràng về sự thay đổi trong cách Washington tiếp cận vấn đề an ninh châu Âu.

Xung đột Nga-Ukraine nổ ra đến nay tròn đã 3 năm, từ ngày 24/2/2022. Mỹ dưới thời các chính quyền trước đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Ukraine, đồng thời duy trì quan hệ khăng khít với EU. Tuy nhiên, ông Trump đang từng bước tháo bỏ những cam kết truyền thống.

Sự mệt mỏi của nền kinh tế Mỹ với việc tài trợ khổng lồ cho Ukraine, kết hợp với sự bất mãn về đóng góp quân sự của các đồng minh châu Âu, có thể là yếu tố đã khiến ông Trump quyết định xoay trục chiến lược.

Cuộc đàm phán với Nga không chỉ thể hiện ý chí của ông Trump trong việc kết thúc xung đột tại Ukraine mà còn nhằm tìm kiếm một thỏa thuận có lợi cho Mỹ về kinh tế và chính trị.

Đặc biệt, việc tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Nga và Ukraine, bao gồm dầu mỏ, khí đốt và khoáng sản quý hiếm, là động lực chính khiến Washington sẵn sàng đổi mới chính sách. Điều này càng trở nên cấp thiết khi Trung Quốc ngày càng thể hiện quyền lực trên trường quốc tế và trở thành đối thủ cạnh tranh chiến lược hàng đầu của Mỹ.

Trong khi đó, EU lộ rõ nhiều hạn chế nội tại. Suốt nhiều năm qua, EU bị chỉ trích vì thiếu sự thống nhất về quốc phòng và chính sách đối ngoại, phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ trong vấn đề an ninh. Cú xoay trục của Mỹ có thể khiến EU lâm vào thế bị động.

Kinh tế châu Âu đang đối mặt với nhiều thách thức, như tăng trưởng chậm, tỷ lệ thất nghiệp cao tại các quốc gia Nam Âu và khủng hoảng năng lượng do xung đột Nga-Ukraine. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh khốc liệt từ Trung Quốc về công nghệ và sản xuất đã làm gia tăng sức ép lên nền kinh tế già cỗi của châu lục này.

Trong các cuộc hội đàm gần đây, Mỹ được cho là có đề xuất những nhượng bộ về các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Nga (hoặc tăng mạnh trừng phạt) nhằm đạt thỏa thuận hòa bình tại Ukraine. Sự đảo chiều của ông Trump đặt EU vào thế khó, bởi lâu nay, liên minh này dựa vào sự hậu thuẫn từ Mỹ để duy trì áp lực lên Moscow. Động thái của Trump không chỉ làm suy yếu ảnh hưởng địa chính trị của châu Âu mà còn buộc các quốc gia EU phải tự định hình lại chiến lược an ninh của mình.

Thức tỉnh cỗ máy kinh tế EU già cỗi, kinh tế Nga hồi phục mạnh?

Khoảng 2 tuần qua, từ khi chính quyền ông Trump thúc đẩy việc đàm phán về Ukraine, thị trường chứng khoán Nga chứng kiến làn sóng hồi phục đáng kinh ngạc. Chỉ số chứng khoán MOEX Russia Index đã tăng mạnh từ mức 3.000 điểm hồi giữa tháng 2 lên hơn 3.300 điểm hôm 25/2, tương đương mức tăng 10%.

Nếu so với hồi giữa tháng 12/2024, chỉ số này đã tăng gần 40%.

Sở dĩ chứng khoán Nga tăng mạnh là do giới đầu tư kỳ vọng phương Tây, trong đó có Mỹ, sẽ dỡ bỏ một phần các lệnh trừng phạt kinh tế. Dòng vốn đầu tư nước ngoài sẽ quay trở lại khi các nhà đầu tư kỳ vọng vào sự ổn định và cơ hội tiếp cận nguồn tài nguyên phong phú của Nga.

Việc đàm phán với Mỹ mở ra cho Nga khả năng khôi phục xuất khẩu năng lượng sang các thị trường lớn. Điều này không chỉ tăng cường ngân sách quốc gia mà còn giúp Moscow giành lại ảnh hưởng trên thị trường năng lượng toàn cầu, đặc biệt khi EU vẫn đang vật lộn để giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga.

Chứng khoán châu Âu cũng tăng gần 11% kể từ đầu năm trong bối cảnh xung đột tại Ukraine có thể chấm dứt nhưng lại nổi lên những lo lắng về tương lai của EU trong bối cảnh mất đi sự ủng hộ mạnh mẽ từ Mỹ.

Nhóm cổ phiếu thuộc ngành quốc phòng, năng lượng và tài chính - vốn phụ thuộc nhiều vào mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương - gần đây suy giảm khá mạnh.

Thêm vào đó, việc Mỹ thay đổi lập trường cũng đã khiến đồng Euro mất giá so với USD và giảm cả với đồng Rúp Nga, cho thấy niềm tin vào nền kinh tế EU đang bị xói mòn. Những quốc gia như Đức và Pháp - hai đầu tàu kinh tế của khu vực - đối mặt với nguy cơ suy giảm tăng trưởng do ảnh hưởng từ các lệnh trừng phạt kéo dài và chi phí quân sự gia tăng khi phải tự lực phòng thủ.

Có thể thấy, động thái xoay trục của Trump đã khiến những yếu kém cả về an ninh và kinh tế của EU bị phơi bày. Đây là lời cảnh tỉnh đối với EU về những thách thức nội tại và sự cần thiết phải định hình lại vai trò của mình trên bản đồ quyền lực toàn cầu.

Sự nổi lên mạnh mẽ của Trung Quốc với sự gia tăng ảnh hưởng kinh tế tại không chỉ châu Á, châu Phi mà còn gia tăng hiện diện tại châu Âu thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) có thể khiến chính quyền ông Trump lo ngại. Duy trì đối đầu với Nga chỉ khiến Moscow xích lại gần Bắc Kinh hơn.

Do đó, việc hòa dịu với Nga không chỉ tiến tới chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine mà còn là một nước cờ chiến lược nhằm ngăn chặn sự tăng cường ảnh hưởng của Trung Quốc và bảo vệ vị thế địa chính trị của Mỹ.

Dù vậy, cho đến nay, sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của ông Trump vẫn đặt ra những câu hỏi không chỉ về tương lai của cuộc xung đột tại Ukraine mà còn tương lai an ninh và kinh tế của châu Âu. Trong khi đó, Nga lại có cơ hội vàng để hồi phục khi mà nền kinh tế đang đối mặt với rất nhiều nguy cơ, trong đó có đình lạm.

>> Tổng thống Trump nói muốn được lịch sử nhớ tới như 'người hòa giải'