Sau 4 năm bị che giấu, cuối cùng thì sự thật cũng có cơ hội được phơi bày, đặc biệt là về thực trạng nền kinh tế.
Trong suốt quãng thời gian ấy, những gì chúng ta được nghe từ các phát ngôn viên chính thức, các cơ quan nhà nước và giới truyền thông quốc gia chỉ là những lời hoa mỹ như "lạm phát đang hạ nhiệt", "tình hình đang ổn định", "lạm phát đang quay trở về mức mục tiêu" hay "mọi thứ đang dần được cải thiện". Họ sử dụng đủ mọi mỹ từ, chỉ cần đừng nhắc đến việc mọi thứ đang tồi tệ hơn.
Khi chúng ta vừa thoát khỏi màn sương mù dày đặc của những năm tháng u ám ấy, điều gì đã xảy ra? Những con số thống kê mới nhất về lạm phát lại một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo - tình hình không những vẫn tệ mà còn tệ hơn trước. Theo số liệu chính thức, sức mua của đồng USD đã suy giảm tới 22 xu trong vòng bốn năm qua.
Chỉ số CPI cho người tiêu dùng đô thị tại Mỹ
Đó mới chỉ là những gì được công bố chính thức, và con số đó đã đủ gây sốc. Thực tế có thể còn đáng lo ngại hơn nhiều nếu tính cả tác động từ lãi suất, hiện tượng thu nhỏ kích thước sản phẩm, các loại phí mới phát sinh và bảo hiểm nhà ở. Khi xét đến những yếu tố này, mức suy giảm thực có thể lên đến 40 xu hoặc thậm chí nhiều hơn.
Đã đến lúc chúng ta cần gạt bỏ mọi hoài nghi về nguyên nhân gây ra tình trạng này.
Elon Musk nhận định: "Nguồn gốc của lạm phát chính là việc chính phủ chi tiêu quá tay! Có một điều cực kỳ quan trọng mà chúng ta cần nhận thức rõ rằng mọi chi tiêu của chính phủ đều là một hình thức thu thuế. Khi chính phủ thu tiền từ người dân, họ có thể làm theo hai cách: hoặc là thu trực tiếp qua thuế thu nhập, hoặc là gián tiếp thông qua việc tạo ra lạm phát bằng cách bơm thêm tiền vào nền kinh tế."
Căn nguyên sâu xa nằm ở cỗ máy in tiền. Mọi việc bắt đầu khi Quốc hội thông qua các khoản chi tiêu, sau đó chính phủ phát hành trái phiếu, và Fed dùng tiền được tạo ra từ "không khí" để mua lại. Hệ quả tất yếu là giá trị của tất cả đơn vị tiền tệ đang lưu hành đều bị suy giảm, tương tự như khi bạn pha loãng một ly nước ép trái cây với nước lọc.
Thực chất, cơ chế này không quá phức tạp để hiểu, nhất là khi chúng ta nhìn vào cách số tiền mới được phân phối trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp dưới dạng các gói kích thích kinh tế. Và đó chính xác là những gì đã diễn ra.
Hiện tại, chúng ta đang đứng ở đâu trong bức tranh kinh tế? Những dấu hiệu cho thấy nguy cơ cao sẽ xuất hiện một đợt lạm phát thứ hai vào năm tới. Với đà phát triển hiện tại, đó dường như là một điểm đến khó tránh khỏi. Trong 12 tháng qua, Fed đã bơm thêm 1.1 nghìn tỷ USD "tiền ảo" vào nền kinh tế. Bộ Tài chính cũng đã có những đợt phát hành trái phiếu với quy mô chưa từng có trong lịch sử, có lẽ với kỳ vọng sẽ thúc đẩy GDP trước thềm bầu cử. Mặc dù kế hoạch này đã thất bại, nhưng hậu quả là người dân phải gánh một khoản nợ khổng lồ lên tới 35 nghìn tỷ USD.
Lạm phát được ví như một con thú hoang dữ - một khi đã sổng chuồng thì khó có thể thuần hóa được tiếp. Trong chiến dịch tranh cử của mình, Trump thường xuyên nhấn mạnh rằng chính sách thắt chặt ngành năng lượng là ngòi nổ của lạm phát. Nhận định này chỉ đúng một phần, bởi dù giá dầu và khí đốt tăng vọt đã đẩy chi phí vận chuyển lên cao, nhưng đó chỉ là biểu hiện chứ không phải căn nguyên của vấn đề. Thực tế, nếu tính theo giá trị thực, giá dầu và khí đốt hiện nay không hề cao.
Chính sách "đẩy mạnh khai thác" tuy cần thiết và nên được thực thi, nhưng điều đó không thể là liều thuốc chữa lành tình trạng lạm phát hiện tại, càng không đủ sức ngăn chặn làn sóng lạm phát thứ hai đang đe dọa. Ý tưởng về kiểm soát giá cả cũng không khả thi, ngay cả khi nó được ngụy trang khéo léo dưới chiêu bài "chống tăng giá bất hợp lý".
Trước những vấn đề cơ cấu đã ăn quá sâu vào nền kinh tế, chính phủ gần như bất lực trong việc kiểm soát trực tiếp giá cả, càng không thể ngăn cản xu hướng tăng giá.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại những giải pháp để xoa dịu cơn bão lạm phát này, hoặc ít nhất là giảm thiểu tác động của lạm phát. Điển hình như trường hợp của Tổng thống Argentina Javier Milei - người đã thành công trong việc chuyển hóa tình trạng siêu lạm phát nghiêm trọng thành lạm phát thấp chỉ trong vòng một năm. Đây quả thực là một bài học kinh nghiệm đáng được nghiên cứu kỹ lưỡng.
Để giải quyết tình hình, chúng ta cần thực hiện ba bước quan trọng:
- Chấm dứt việc tạo thêm nợ thông qua việc cắt giảm mạnh mẽ chi tiêu công
- Kiểm soát chặt chẽ hoạt động của ngân hàng trung ương
- Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng cách nới lỏng các quy định và tinh giản bộ máy cơ quan nhà nước
Ba bước này cần được thực hiện một cách đồng bộ và kiên quyết.
Hãy phân tích chi tiết từng bước.
Đầu tiên và quan trọng nhất: Chấm dứt vòng xoáy tạo ra nợ. Theo quy định hiện hành, mỗi khi Quốc hội thông qua khoản chi vượt quá ngân sách, Bộ Tài chính buộc phải phát hành thêm trái phiếu để bù đắp. Đây là một nghĩa vụ bắt buộc theo luật định. Do đó, giải pháp cấp thiết là Quốc hội phải thông qua một ngân sách cân bằng, càng sớm càng tốt.
Điều này liên quan mật thiết đến sáng kiến của Elon Musk về việc thành lập Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE). Mặc dù không phải là một cơ quan chính thức, nhưng với tư cách là một nhóm cố vấn độc lập, DOGE đã đề xuất một giải pháp táo bạo theo mô hình "Twitter" - cắt giảm 80% nhân sự chính phủ để giảm chi phí trực tiếp.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước khởi đầu. Cần phải mạnh dạn tiến hành một cuộc "đại phẫu" - loại bỏ toàn diện các cơ quan không cần thiết. Mỗi cơ quan được tinh giản có thể tiết kiệm hàng chục tỷ USD, và tổng số tiền tiết kiệm có thể lên tới hơn 1 nghìn tỷ USD. Việc này cần được triển khai ngay lập tức, dù là thông qua sắc lệnh hành pháp hay con đường lập pháp. Dù bằng cách nào, tình trạng chi tiêu vượt thu phải được chấm dứt triệt để.
Trong quá khứ, Trump không được biết đến như một người nhiệt tình với việc cắt giảm ngân sách. Trong nhiệm kỳ đầu, ông thậm chí còn tỏ ra thờ ơ với vấn đề này. Sau tháng 3/2020, ông dễ dàng chấp nhận việc chi hàng nghìn tỷ USD với niềm tin rằng điều này không gây hậu quả, miễn là giữ được nền kinh tế hoạt động trong thời kỳ phong tỏa. Đó là một nhận định sai lầm mà có lẽ ông sẽ không bao giờ thừa nhận.
Tuy nhiên, lần này tình hình đã khác. Trump có động lực mạnh mẽ để thực hiện những cắt giảm quyết liệt trong ngân sách liên bang. Ông có thể nhận thức rõ ràng rằng: mỗi đồng được cắt giảm từ ngân sách liên bang đều có khả năng ngăn chặn dòng tiền chảy về phía những thế lực đang tìm cách phá hoại chính quyền của ông. Khi đề cập điều này, tôi không hề cổ súy cho chính trị trả đũa, mà chỉ đang chỉ ra một thực tế chính trị hiển nhiên. Việc cân bằng ngân sách, một cách tình cờ, cũng sẽ làm cạn kiệt nguồn lực tài chính của phe đối lập.
Thứ hai, khi Bộ Tài chính chấm dứt "cơn lũ" trái phiếu chính phủ, Fed sẽ không phải can thiệp bằng cách tạo thêm tiền để hấp thụ phần trái phiếu dư thừa này.
Những biểu đồ trong năm qua đã phơi bày rõ ràng cách thức chính quyền Biden - Harris vận hành: họ đẩy mạnh chi tiêu và phối hợp chặt chẽ với Fed để dựng lên một ảo ảnh về sự thịnh vượng kinh tế trước thềm bầu cử. Đó chính là động cơ đằng sau những đợt cắt giảm lãi suất liên tiếp. Đã đến lúc phải chấm dứt vở kịch này.
Tuy nhiên, việc thắt chặt chính sách tiền tệ không phải không có rủi ro. Động thái này có thể gây hoảng loạn trên thị trường trái phiếu, đồng thời tạo cơ hội cho giới truyền thông quy kết về một cuộc suy thoái kinh tế dưới thời Trump.
Chính vì vậy, đội ngũ của Trump cần khẩn trương làm rõ một sự thật rằng nền kinh tế hiện tại đang trong tình trạng nghiêm trọng hơn rất nhiều so với những gì được công bố. Vết thương kinh tế đã quá sâu, và sẽ khôn ngoan hơn nếu chúng ta điều chỉnh kỳ vọng về một sự hồi phục thần tốc.
Điều chúng ta cần lúc này không phải là kìm hãm tăng trưởng tiền tệ, mà là sự ổn định. Mặc dù điều này không thể ngăn chặn hoàn toàn làn sóng lạm phát trong năm tới, nhưng điều đó có thể ngăn không cho tình hình trở nên tồi tệ hơn và có thể chấm dứt hoàn toàn vào năm 2026. Trong thời điểm hiện tại, bất chấp những lời kêu gọi của báo chí tài chính, chúng ta không cần phải lo lắng về viễn cảnh "giảm phát". Nói thẳng ra, giảm phát lúc này thậm chí có thể là một phép màu đối với người tiêu dùng Mỹ.
Thứ ba, Trump cần kích hoạt lại sức mạnh tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ thông qua hai đòn bẩy mang tính lịch sử: cải cách triệt để các quy định và tinh gọn mạnh mẽ bộ máy nhà nước, theo mô hình đã được thực hiện thành công tại Argentina.
Bước đầu tiên, đội ngũ của Trump cần ngay lập tức xác định danh sách 100 cơ quan cần giải thể - nhưng đó mới chỉ là khởi điểm. 100 cơ quan tiếp theo cũng cần được đưa vào diện cải tổ. Khi loại bỏ được hàng loạt rào cản hành chính do các cơ quan này tạo ra, nguồn vốn đầu tư sẽ có điều kiện chảy mạnh vào nền kinh tế.
Song song với đó, chính sách cắt giảm thuế - cả thuế thu nhập và thuế vốn - sẽ là đòn bẩy hỗ trợ đắc lực. Trọng tâm chiến lược là thúc đẩy nguồn cung và tạo việc làm, biến đây thành vũ khí đối phó với áp lực lạm phát. Dù giới tài chính có thể sẽ lên tiếng về nguy cơ nền kinh tế "quá nóng", nhưng góc nhìn này đã lỗi thời. Thực tế cho thấy tăng trưởng kinh tế có tác động ngược lại - điều đó có thể vô hiệu hóa những tác động tiêu cực của việc tăng giá.
Thời gian đang cạn dần, và chính quyền Trump sẽ đối mặt với thất bại nếu không có những hành động nhanh chóng và quyết đoán. Việc phát hành trái phiếu và phát hành tiền mới phải được chấm dứt triệt để, nhường chỗ cho ưu tiên hàng đầu: thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua cải cách thể chế và tinh gọn bộ máy. Những động thái này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn giúp Trump củng cố niềm tin từ những cử tri đã đặt trọn niềm tin vào ông.
Thành công về mặt chính trị và sự hợp lý trong chính sách kinh tế không hề xung đột nhau. Trong tình huống này, chính quyền Trump sắp tới đang nắm trong tay một lợi thế đặc biệt: hai mục tiêu này có thể cùng được hiện thực hóa một cách hoàn hảo.
