Báo động hàng loạt nhà máy đóng cửa, 'xương sống' của nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á khủng hoảng nghiêm trọng

Giá kim loại giảm và nguồn quặng khan hiếm khiến nhiều nhà máy luyện kim hàng đầu Indonesia đối mặt với nguy cơ đóng cửa.

Indonesia đang chứng kiến một nghịch lý trong ngành công nghiệp niken khi chính sự phát triển mạnh mẽ của ngành này đang gây áp lực nghiêm trọng lên các doanh nghiệp. Sản lượng tăng vọt đã kéo giá xuống mức thấp kỷ lục, trong khi tình trạng khan hiếm quặng buộc nhiều nhà máy luyện kim phải cắt giảm hoạt động.

Trong thập kỷ qua, cuộc cách mạng niken của quốc gia Đông Nam Á này đã làm thay đổi cục diện ngành công nghiệp toàn cầu với tốc độ và quy mô gây bất ngờ.

Lợi thế từ nguồn điện than giá rẻ kết hợp với công nghệ Trung Quốc đã giúp Indonesia khai thác hiệu quả trữ lượng quặng cấp thấp dồi dào, nắm giữ hơn 50% sản lượng niken toàn cầu - thành tựu đáng kể cho chiến lược phát triển sản xuất của chính phủ Jakarta.

Tuy nhiên, sự bùng nổ này đã đẩy giá niken giảm mạnh trong 2 năm liên tiếp, gây khó khăn cho các đối thủ cạnh tranh quốc tế. Với giá kim loại hiện đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2020, hậu quả giờ đây lan đến chính các doanh nghiệp Indonesia. Nhu cầu từ thị trường chủ chốt như Trung Quốc suy giảm cùng với việc thiếu hụt quặng đang làm trầm trọng thêm khó khăn của ngành luyện kim trong nước.

"Trước đây, các nhà đầu tư có thể thu hồi vốn trong vòng hai năm cho các dự án luyện kim. Hiện tại, ngành này không còn đủ lợi nhuận cho họ nữa," Jim Lennon, chuyên gia phân tích kim loại kỳ cựu tại Macquarie Group Ltd. nhận định.

Tình trạng khủng hoảng đã bộc lộ rõ khi PT Gunbuster Nickel Industry - một trong những nhà máy luyện kim lớn nhất Indonesia với hơn 20 dây chuyền sản xuất gang niken phục vụ ngành thép không gỉ - phải trì hoãn thanh toán cho các nhà cung cấp và đối mặt nguy cơ đóng cửa hoàn toàn.

Theo FT đưa tin tháng trước, tình hình này diễn ra trong bối cảnh công ty mẹ Trung Quốc là Jiangsu Delong Nickel Industry Co. sụp đổ. Mặc dù vậy, trong một thông cáo gần đây, Gunbuster khẳng định hoạt động vẫn "diễn ra bình thường" trong giai đoạn "thay đổi quản lý hoạt động".

Tại đảo Java - khu vực đông dân nhất Indonesia, nhiều cơ sở luyện kim quy mô nhỏ đã buộc phải vận hành ở mức tối thiểu hoặc đình chỉ hoạt động hoàn toàn, theo nguồn tin am hiểu vấn đề. Những nhà máy này đối mặt với gánh nặng chi phí kép khi phải vận chuyển quặng từ các mỏ tại Sulawesi, cách hàng trăm dặm.

Đáng chú ý, ngay cả các cơ sở nằm gần khu vực khai thác cũng không thoát khỏi khó khăn, bao gồm những nhà máy trong các khu công nghiệp chuyên biệt do Tập đoàn Tsingshan Holding của Trung Quốc - nhà sản xuất niken hàng đầu thế giới - vận hành.

Doanh nghiệp Nickel Industries niêm yết tại Úc với nhiều nhà máy luyện kim trong các khu công nghiệp của Tsingshan, mới đây đã công bố khoản lỗ cả năm sau khi ghi nhận khoản suy giảm giá trị 205 triệu USD sau thuế.

Tình hình hiện nay hoàn toàn đối lập với bức tranh tươi sáng chỉ vài năm trước đây, khi Indonesia áp dụng lệnh cấm xuất khẩu quặng thô và triển khai các ưu đãi thuế để khuyến khích phát triển ngành luyện kim nội địa.

Chiến lược mở rộng nhanh chóng - chủ yếu do các công ty Trung Quốc dẫn dắt - được coi là thành công chiến lược trong việc chuyển đổi tài nguyên thiên nhiên thành các sản phẩm xuất khẩu có giá trị gia tăng cao hơn, một chính sách được gọi là "hạ nguồn".

Mặc dù những chính sách này đã thúc đẩy doanh thu xuất khẩu và tạo ra hàng nghìn việc làm tại Indonesia, năng lực chế biến đã tăng vượt xa nhu cầu thị trường đối với niken. Hiện tại, quốc gia này đang nỗ lực hạn chế nguồn cung từ các mỏ trong nước nhằm hỗ trợ giá thị trường - một quyết định mang lại hậu quả nghiêm trọng cho các nhà sản xuất trong lĩnh vực này.

"Hơn một nửa số lò luyện gang niken không có lợi nhuận hoặc đang thua lỗ," chuyên gia Lennon của Macquarie nhấn mạnh. "Nếu bạn điều hành một cơ sở luyện kim quy mô nhỏ và phải mua quặng từ bên ngoài, bạn sẽ không thể có lãi trong tình hình hiện tại."

Làn sóng đầu tư ồ ạt vào ngành niken Indonesia ban đầu được thúc đẩy bởi triển vọng tươi sáng từ thị trường xe điện, vốn sử dụng niken trong sản xuất pin hiệu suất cao. Tuy nhiên, các tiến bộ công nghệ do các công ty Trung Quốc dẫn đầu đã khiến niken dần bị thay thế bởi các giải pháp hóa học pin giá rẻ hơn, đặc biệt là công nghệ lithium sắt phosphate.

Đồng thời, ngành thép không gỉ - nguồn tiêu thụ niken lớn nhất hiện nay - vẫn đang nỗ lực phục hồi sau thời kỳ suy thoái kéo dài của thị trường bất động sản Trung Quốc. Không có sự gia tăng bền vững về nhu cầu - có lẽ cần đến sự kích thích kinh tế mạnh mẽ từ Bắc Kinh - các nhà máy luyện kim Indonesia có thể sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức hơn nữa trong năm nay.

"Mặc dù có một số tín hiệu tích cực về nhu cầu từ thị trường thép không gỉ, nhưng pin niken đang liên tục mất thị phần trong lĩnh vực xe điện," Dan Smith, Giám đốc nghiên cứu tại Amalgamated Metal Trading Ltd. nhận định trong một báo cáo gần đây. Ông dự báo áp lực giảm giá sẽ còn tiếp diễn trong ít nhất sáu tháng tới và kết luận: "Các nhà sản xuất sẽ phải chịu đựng nhiều khó khăn hơn nữa trước khi thị trường tìm được điểm cân bằng mới.

Tham khảo BNN, Financial Times (FT)

>> Sở hữu 'kho báu' lớn nhất thế giới đặc biệt quan trọng với ngành xe điện, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á mắc kẹt giữa 2 siêu cường