Trung Quốc là nguyên nhân khiến Tổng thống Trump áp thuế quan thép, nhôm?

Theo nhận định của New York Times, quyết định áp thuế thép và nhôm của ông Trump thực chất nhắm vào Trung Quốc.

Nhà máy thép ở Tân Châu, Trung Quốc. (Ảnh: Getty Images).

Hôm 10/2, Tổng thống Donald Trump đã ký lệnh áp thuế quan 25% lên tất cả sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ. Quyết định có hiệu lực từ ngày 4/3 và không miễn trừ đối với bất kỳ đối tác thương mại nào.

Động thái áp thuế quan của chính quyền ông Trump chủ yếu nhắm vào các đồng minh của Mỹ. Song, thực chất thuế quan đang nhắm vào đối thủ lâu năm của ông Trump là Trung Quốc, hãng tin New York Times nhận định.

5 nhà cung ứng thép hàng đầu cho thị trường Mỹ vào tháng 1/2025 là Canada, Brazil, Mexico, Hàn Quốc và Đức. Canada cũng dẫn đầu về xuất khẩu nhôm sang Mỹ, trong khi UAE, Nga và Trung Quốc tụt lại phía sau.

Trung Quốc không xuất khẩu trực tiếp nhiều thép hay nhôm sang Mỹ. Và các chính quyền tiền nhiệm của ông Trump đã mạnh tay áp thuế các mặt hàng kim loại do Trung Quốc sản xuất.

Tuy nhiên, Trung Quốc đang thống trị ngành công nghiệp thép và nhôm toàn cầu. Các nhà máy hiện đại, rộng lớn của đất nước tỷ dân sản xuất nhiều thép và nhôm hơn phần còn lại của thế giới.

Phần lớn kim loại được tiêu thụ ngay tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới để xây dựng các toà nhà cao tầng, tàu biển, máy giặt và xe hơi.

Song, gần đây kim ngạch xuất khẩu thép và nhôm của Trung Quốc đã tăng lên khi nền kinh tế nội địa gặp khó khăn, làm giảm nhu cầu trong nước.

Vì lẽ đó, Trung Quốc phải đẩy mạnh xuất khẩu kim loại sang các nước đồng minh của Mỹ như Canada và Mexico. Sau đó, các nước này sẽ xuất khẩu một lượng đáng kể sản phẩm do chính họ sản xuất sang Mỹ, giữ lại hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Xuất khẩu kim loại của Trung Quốc tăng lên đã khiến nhiều nhà sản xuất và công đoàn lao động tại Mỹ tức giận, New York Times cho hay.

“Công suất dư thừa của Trung Quốc đang tràn ngập thị trường thế giới và gây tổn hại nghiêm trọng đến các nhà sản xuất cũng như công nhân Mỹ”, ông Michael Wessel, cố vấn thương mại lâu năm của công đoàn United Steelworkers of America, cho hay.

Trong cuộc họp báo thường kỳ vào đầu tuần này (trước khi ông Trump chính thức áp thuế), Bộ Ngoại giao Trung Quốc không đề cập cụ thể đến kế hoạch của chính quyền Washington.

Phát ngôn viên Guo Jiakun chỉ bày tỏ: “Tôi xin nhấn mạnh rằng chủ nghĩa bảo hộ sẽ chẳng đi đến đâu. Chiến tranh thương mại và thuế quan không tạo ra người chiến thắng”.

Thuế thép được công bố một tuần sau khi ông Trump áp thuế bổ sung 10% lên mọi hàng hoá Trung Quốc. Trung Quốc trả đũa bằng thuế quan đối với khí đốt tự nhiên hoá lỏng, than, máy móc công nghiệp và một số sản phẩm khác của Mỹ.

Tình trạng dư thừa nguồn cung thép của Trung Quốc bắt đầu khi các nhà máy luyện thép mọc lên như nấm vào thập niên 1990 và bùng nổ trong 15 năm tiếp theo, ông Nick Tolerico, quan chức thương mại trong chính quyền Tổng thống Ronald Reagan, cho hay.

Kể từ những năm 1940, chưa quốc gia nào thống trị ngành công nghiệp thép thế giới với quy mô lớn như Trung Quốc ngày nay. Mỹ từng sản xuất một nửa lượng thép mà thế giới tiêu thụ, nhưng thị phần đã giảm xuống dưới 5% kể từ đó.

Trong nhiều năm qua, ngành xây dựng của Trung Quốc đã sử dụng một lượng thép khổng lồ. Sự bùng nổ của lĩnh vực nhà đất đã thúc đẩy các nhà phát triển xây dựng đủ nhà cho 1,4 tỷ dân và đủ căn hộ trống cho 300 triệu người khác.

Tình trạng dư thừa căn hộ và các chính sách điều tiết thị trường nhà ở của Bắc Kinh đã đẩy lĩnh vực bất động sản vào cảnh suy sụp, khiến ngành xây dựng đột ngột đình trệ.

Không muốn đóng cửa, các nhà máy luyện thép của Trung Quốc phản ứng bằng cách tăng cường xuất khẩu ra thế giới. Trong vài năm gần đây, giá thép xuất khẩu của Trung Quốc ngày càng xuống thấp, đè nặng lên giá toàn cầu.

Giá giảm làm tổn hại ngành công nghiệp thép của Mỹ, khiến giới chính trị gia và lãnh đạo doanh nghiệp bức bối. Phản ứng dữ dội đối với thép xuất khẩu của Trung Quốc không chỉ giới hạn tại Mỹ. Brazil, Canada, Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ đều đã tăng mạnh thuế quan đối với thép Trung Quốc trong năm qua.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Tổng thống Trump đã áp thuế bổ sung 25% đối với thép và 10% đối với nhôm nhập khẩu từ khắp nơi trên thế giới.

Sau đó, ông miễn trừ cho một số nhà sản xuất thép lớn như Hàn Quốc, Australia và Brazil để đổi lấy sự nhượng bộ từ những nước này. Tuy nhiên, ông Trump vẫn giữ nguyên thuế quan đối với các sản phẩm thép Trung Quốc.

Theo New York Times, các biện pháp bảo hộ thương mại của ông Trump đã giúp ngành thép Mỹ xây dựng những nhà máy hiện đại hơn. Các nhà máy cũ, kém hiệu quả hơn đã bắt đầu hoạt động với công suất thấp hơn mức tối đa. Trong 6 năm qua, công suất thép của Mỹ đã tăng khoảng 20%.

Tính đến tuần cuối cùng của tháng 1, các nhà máy thép tại Mỹ đang hoạt động với 74,4% công suất, theo dữ liệu từ Viện Sắt và Thép.