Giấc mơ iPhone 'Made in USA' của ông Trump đối mặt thực tế phũ phàng

Việc Mỹ thiếu hụt hạ tầng, lao động và hệ sinh thái công nghiệp khiến Apple khó có thể rời bỏ châu Á – nơi đã trở thành "thành trì" sản xuất của hãng.

Giới phân tích nhận định, việc sản xuất iPhone ngay tại Mỹ sẽ là một chiến thắng vang dội đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump – không chỉ bởi đây là một trong những sản phẩm công nghệ phổ biến nhất lịch sử, mà còn vì điều đó sẽ củng cố chính sách thuế quan và cam kết đưa việc làm sản xuất trở lại Mỹ của ông.

Chính quyền ông Trump từng tỏ ra tin tưởng đây là mục tiêu khả thi, nhất là khi Washington lên kế hoạch áp thuế lên tới 145% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc – nơi Apple hiện đặt phần lớn hoạt động sản xuất. Trong khi đó, Apple cũng cam kết sẽ đầu tư 500 tỷ USD vào Mỹ trong vòng 4 năm.

Tuần này, Nhà Trắng một lần nữa khẳng định lập trường: Tổng thống Trump muốn Apple bắt đầu sản xuất iPhone tại Mỹ.

“Nếu Apple không tin rằng điều đó khả thi, họ có lẽ đã không bỏ ra một khoản tiền lớn như vậy”, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói.

Khó khăn trong việc chuyển sản xuất iPhone về Mỹ

Tuy nhiên, thực tế lại rất khác. Apple khó có khả năng chuyển dây chuyền sản xuất iPhone về Mỹ trong tương lai gần, vì nhiều lý do – từ thiếu hụt cơ sở hạ tầng, nhân lực đến việc không có được hệ sinh thái sản xuất và kỹ thuật như tại châu Á.

Thay vì quay về Mỹ, Apple đang ưu tiên biến Ấn Độ thành trung tâm sản xuất iPhone mới phục vụ thị trường Mỹ. Các đối tác của hãng hiện đang xây dựng nhà máy iPhone lớn thứ 2 thế giới tại quốc gia này, nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Những cơ sở FATP (lắp ráp, kiểm tra và đóng gói cuối cùng) lớn nhất của Apple – như tổ hợp tại Trịnh Châu (Trung Quốc), thường được gọi là “thành phố iPhone” – có quy mô khổng lồ, hoạt động như những đô thị thu nhỏ, với hàng trăm nghìn công nhân, trường học, bệnh viện, ký túc xá và cả phòng tập gym.

Matthew Moore, cựu kỹ sư sản xuất tại Apple, nhận xét: “Có thành phố nào ở Mỹ sẵn sàng tạm ngưng mọi hoạt động để chỉ sản xuất iPhone không? Ở Trung Quốc, có hàng triệu người tham gia vào chuỗi cung ứng của Apple. Boston có hơn 500.000 dân. Phải huy động cả thành phố mới đủ để lắp ráp iPhone”.

Trung Quốc vẫn là cái tên chủ chốt

Dù quá trình phát triển sản phẩm vẫn bắt đầu tại các phòng thí nghiệm ở Thung lũng Silicon, Apple đã thiết lập mối quan hệ chặt chẽ từ rất sớm với các nhà cung cấp linh kiện và đối tác tại châu Á. Các kỹ sư và chuyên gia vận hành của Apple mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, làm việc trực tiếp với Foxconn, Pegatron và những đối tác khác để tinh chỉnh quy trình lắp ráp sản phẩm mới.

Ngoài cơ sở vật chất, Trung Quốc còn có lực lượng lao động khổng lồ được đào tạo bài bản trong lĩnh vực kỹ thuật và sản xuất – vốn vẫn đòi hỏi nhiều công đoạn thủ công.

“Đội ngũ kỹ sư để vận hành một nhà máy như vậy không có ở Mỹ”, Moore nói. Theo ông, nước Mỹ đơn giản là không có đủ sinh viên theo học các ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học).

Ngay từ năm 2017, CEO Tim Cook đã nhấn mạnh rằng lý do Apple dựa vào Trung Quốc không còn là chi phí lao động thấp.

“Trung Quốc đã không còn là nơi có lao động giá rẻ từ nhiều năm trước”, ông nói tại một sự kiện của tạp chí Fortune. “Vấn đề là ở kỹ năng và số lượng người có kỹ năng tập trung trong cùng một khu vực”.

Ông cho biết thêm: “Bạn có thể phủ kín nhiều sân bóng đá bằng các kỹ sư chuyên về thiết bị và công nghệ tại Trung Quốc. Còn ở Mỹ, tổ chức một cuộc họp của các kỹ sư như vậy còn khó lấp đầy căn phòng”.

Một số ý kiến cho rằng Apple có thể dùng nguồn tiền mặt khổng lồ để xây dựng nhà máy hoàn toàn tự động tại Mỹ, loại bỏ yếu tố con người khỏi quy trình sản xuất.

Nhưng các chuyên gia chuỗi cung ứng khẳng định điều đó chưa thực tế, ngay cả ở Trung Quốc – nơi chi phí tự động hóa thấp hơn nhiều.

Việc phát triển iPhone diễn ra với tốc độ nhanh đến mức rất khó thiết lập dây chuyền tự động ổn định, chưa kể phần lớn thiết bị máy móc vẫn được sản xuất tại Trung Quốc.

Thiết kế bên ngoài của iPhone tuy không thay đổi nhiều trong vài năm qua, nhưng các vật liệu mới, linh kiện và những tinh chỉnh nhỏ nhất cũng buộc hãng phải liên tục điều chỉnh dây chuyền sản xuất.

“Mỗi lần thiết kế lại, bạn phải làm lại cả nhà máy, rồi chỉ có 6 tháng để bán sản phẩm”, một người hiểu rõ chuỗi cung ứng của Apple chia sẻ ẩn danh. “Tốc độ thay đổi khiến việc tự động hóa trở nên vô cùng khó khăn”.

Tái phân bổ mô hình sản xuất đối mặt thách thức

Apple hiện đã đa dạng hóa sản xuất iPhone, giảm tỷ trọng sản xuất tại Trung Quốc xuống dưới 90%.

Mặt khác, việc nhân rộng mô hình sản xuất này ra các nước khác không hề dễ dàng. Những trung tâm sản xuất của Apple tại Thái Lan, Việt Nam, Malaysia và Indonesia chủ yếu phục vụ sản phẩm như Mac, AirPods, Apple Watch và iPad.

Nỗ lực lớn nhất của Apple nhằm sản xuất iPhone bên ngoài Trung Quốc là tại Ấn Độ và họ phải mất đến một thập kỷ để hình thành. Apple cũng có một dây chuyền nhỏ tại Brazil, nhưng chỉ phục vụ các mẫu iPhone đời cũ.

Hiện tại, nhà máy ở Ấn Độ đang giúp Apple né được thuế Trung Quốc. Hãng đã bắt đầu phân phối iPhone sản xuất tại Ấn Độ cho thị trường Mỹ – vốn là thị trường lớn nhất của công ty. Với sản lượng ước tính khoảng 35 triệu chiếc/năm, các nhà phân tích đánh giá Ấn Độ có thể đáp ứng phần lớn nhu cầu iPhone tại Mỹ, ít nhất là trước mắt.

Apple bán hơn 220 triệu chiếc iPhone/năm, với 7 mẫu khác nhau, mỗi mẫu lại có nhiều tùy chọn màu sắc và dung lượng lưu trữ – khiến quy trình sản xuất trở nên vô cùng phức tạp, và càng cho thấy quy mô tại Trung Quốc là điều khó thay thế.

Theo Moore, những sản phẩm đơn giản hơn và ít thay đổi thiết kế – như iMac hoặc iPad – sẽ dễ sản xuất hơn tại Mỹ. Thực tế, Apple đang lắp ráp dòng Mac Pro tại Texas. Nhưng hầu hết linh kiện vẫn được nhập khẩu từ Trung Quốc và Apple chỉ bán ra vài nghìn chiếc mỗi năm, với chu kỳ cập nhật rất chậm.

“iPhone là một câu chuyện hoàn toàn khác”, ông Moore lưu ý.

Theo Business Standard

>> Apple tăng hơn 400 tỷ USD vốn hóa trong 1 ngày, ghi nhận phiên giao dịch tốt nhất sau 30 năm