Cổ phiếu công nghệ chao đảo vì mô hình AI giá rẻ của Trung Quốc

16:00 28/01/2025

Kinh tế Sài Gòn Online

DeepSeek, một công ty khởi nghiệp (startup) của Trung Quốc đang gây chấn động Thung lũng Silicon sau khi ra mắt trợ lý trí tuệ nhân tạo (AI) nguồn mở được phát triển với chi phí chỉ gần 6 triệu đô la Mỹ, bằng một phần nhỏ so với các đối thủ cạnh tranh.

Giá phiếu của nhiều công ty công nghệ trên toàn cầu bao gồm Nvidia bị bán tháo trong phiên giao dịch đầu tuần khi nhà đầu tư hoài nghi về sự cần thiết phải bỏ ra những khoản đầu tư khổng lồ cho thiết bị phần cứng phát triển AI.

• Cuộc chiến của hàng trăm mô hình AI ở Trung Quốc
• Tham vọng của Trung Quốc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo
  

Mô hình AI miễn phí của DeepSeek vượt qua ChatGPT về lượt tải ở Mỹ

Chưa đầy 20 ngày sau khi phát hành, tính đến hôm 27-1, trợ lý AI R1 miễn phí của DeepSeek đã vượt qua đối thủ ChatGPT để trở thành ứng dụng miễn phí được tải nhiều nhất trên App Store của Apple tại Mỹ, theo công ty nghiên cứu dữ liệu ứng dụng Sensor Tower. Ứng dụng di động của DeepSeek cũng xếp hạng số 1 trên các cửa hàng ứng dụng iPhone tại Úc, Canada, Trung Quốc, Singapore, Anh theo  App Figures.

Diễn biến này mở ra triển vọng về một giải pháp thay thế AI khả thi và rẻ hơn đồng thời đặt ra câu hỏi về việc chi tiêu quá mức của chính phủ Mỹ cũng như các tập đoàn công nghệ như Apple và Microsoft để phát triển AI.

“Trợ lý AI của DeepSeek hoạt động tốt như các mô hình AI hàng đầu tại Thung lũng Silicon và trong một số trường hợp, theo tuyên bố của công ty này, thậm chí còn tốt hơn. Thế nhưng, DeepSeek đã làm được điều đó chỉ với một lượng nhỏ tài nguyên. Đó mới thực sự là điều gây chú ý trong cộng đồng ngành công nghiệp AI”, Sheldon Fernandez, đồng sáng lập DarwinAI, chia sẻ với CBC News.

Mọi người rất ít về startup DeepSeek, có trụ sở ở thành phố Hàng Châu (Trung Quốc), được một quỹ phòng hộ thành lập vào năm 2023, và chủ yếu phát triển các mô hình AI dựa vào mã nguồn mở.

Trong một báo cáo vào tháng trước, các nhà nghiên cứu của DeepSeek cho biết, mô hình ngôn ngữ nguồn mở DeepSeek-V3 ra mắt vào hôm 10-1, có chi phí phát triển chỉ 5,6 triệu đô la Mỹ và sử dụng ít dữ liệu hơn so với các đối thủ cạnh tranh. Điều này trái ngược với giả định rằng việc phát triển AI sẽ tiêu tốn ngày càng nhiều tiền bạc và năng lượng.

Một số nhà phân tích nghi ngờ về chi phí đầu tư ít ỏi của DeepSeek, cho rằng con số 5,6 triệu đô la chỉ bao gồm sức mạnh điện toán của các con chip. Thế nhưng, Fernandez cho biết, ngay cả khi tăng thêm ba lần, chi phí của DeepSeek vẫn thấp hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh. Hôm 20-1, DeepSeek tiếp tục ra mắt mô hình nguồn mở DeepSeek-R1 có khả năng lý luận và sử dụng DeepSeek-V3 làm nền tảng.

Fernandez của DarwinAI nhận định, trợ lý AI miễn phí của DeepSeek có khả năng phá vỡ mô hình kinh doanh tính phí hàng tháng của các đối thủ cạnh tranh. Thay vì trả cho OpenAI 20 đô la/tháng hoặc 200 đô la/tháng cho các phiên bản nâng cao mới nhất của ChatGPT, mọi người thực sự có thể nhận được các loại tính năng tương tự nhưng miễn phí từ trợ lý AI của DeepSeek. Do đó, DeepSeek thực sự làm đảo lộn rất nhiều mô hình kinh doanh mà rất nhiều công ty AI đang dựa vào vào để biện minh cho mức định giá rất cao của doanh nghiệp.

Một điểm khác biệt chính giữa trợ lý AI của DeepSeek, R1 và các chatbot khác như ChatGPT của OpenAI là DeepSeek trình bày lý lẽ khi trả lời lời nhắc và câu hỏi, điều mà các nhà phát triển rất mong đợi.

“Điểm mấu chốt là khả năng tiếp cận các bước suy nghĩ thô sơ của R1”, Elvis Saravia, một nhà nghiên cứu AI và là đồng sáng lập công ty tư vấn AI DAIR.AI ( Anh) viết trên mạng xã hội X, đồng thời cho biết thêm, chất lượng phản hồi của R1 tương đương với ChatGPT o1, mô hình AI lý luận mới nhất của OpenAI.

Theo bài đăng trên tài khoản WeChat chính thức của DeepSeek, DeepSeek-R1 có chi phí rẻ hơn từ 20-50 lần so với mô hình ChatGPT o1 của OpenAI, tùy thuộc vào nhiệm vụ. DeepSeek-R1 được đánh giá là gần như có thể sánh ngang với năng lực của các đối thủ nổi tiếng hơn nhiều, gồm ChatGPT của OpenAI, Llama của Meta và Gemini của Google.

Ví dụ, trên chuẩn MATH-500, đánh giá khả năng giải quyết vấn đề toán học ở cấp độ trung học, DeepSeek-R1 đạt tỷ lệ chính xác 97,3%, cao hơn một chút so với mức 96,4% của ChatGPT o1. Về khả năng lập trình, DeepSeek-R1 đạt 49,2% trên chuẩn SWE-bench Verified, vượt qua mức 48,9% của ChatGPT o1.

Thách thức sự thống trị AI của Mỹ

Một trong những lý do khiến DeepSeek trở thành tiêu điểm chú ý là vì quá trình phát triển startup này diễn ra bất chấp lệnh cấm xuất khẩu công nghệ của Mỹ.

Theo báo cáo về quá trình phát triển DeepSeek-V3, các nhà nghiên cứu đã sử dụng chip xử lý đồ họa (GPU) H800 của Nvidia để đào tạo mô hình này. H800 chỉ là loại chip AI cấp thấp của Nvidia. Với năng lực tính toán hạn chế, sản phẩm này ban đầu được Nvidia phát triển để vượt qua lệnh hạn chế xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc. Đến cuối năm 2023, Mỹ mới cấm bán chip H800 sang Trung Quốc.

Các mô hình AI mới nhất từ ​​DeepSeek được đánh giá là có khả năng cạnh tranh với OpenAI và Meta, vốn dựa trên chip cao cấp và sức mạnh tính toán mạnh mẽ.

Marc Andreessen, nhà đầu tư mạo hiểm ở Thung lũng Silicon nhận xét, sự xuất hiện mô hình R1 của DeepSeek là “khoảnh khắc Sputnik” của AI, ám chỉ đến vụ phóng vệ tinh của Liên Xô cũ đánh dấu sự khởi đầu của cuộc chạy đua vào không gian với Mỹ vào cuối thập niên 1950.

“DeepSeek-R1 là một trong những đột phá đáng kinh ngạc và ấn tượng nhất mà tôi từng thấy. Với tư cách là mã nguồn mở, đây là một món quà lớn dành cho thế giới”, Andreessen chia sẻ trong một bài đăng trên mạng xã hội X.

Chính phủ Mỹ nghĩ rằng có thể áp dụng biện pháp trừng phạt để thống trị các công nghệ quan trọng và giúp củng cố an ninh quốc gia.

Tuy nhiên, DeepSeek đặt ra câu hỏi về quan niệm đó và đe dọa đến hào quang bất khả chiến bại bao quanh ngành công nghệ của Mỹ. Nước Mỹ có thể kéo dài thời gian thống trị AI bằng cách hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến. Thế nhưng, vị thế dẫn đầu về AI của nước này vẫn giảm mạnh bất chấp những hành động đó.

DeepSeek có thể chứng minh rằng việc chặn quyền truy cập vào một công nghệ quan trọng không nhất thiết có nghĩa là Mỹ sẽ chiến thắng. Đó là một thông điệp quan trọng gửi tới Tổng thống Donald Trump khi theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trên hết”.

Hôm 27-1, ông Trump nói rằng, sự trỗi dậy bất ngờ của  DeepSeek của Trung Quốc  là “lời cảnh tỉnh” cho các công ty công nghệ của Mỹ. Ông nhấn mạnh, ngành công nghiệp AI của Mỹ cần tập trung cao độ vào tính cạnh tranh.

Fernandez của DarwinAI cũng gọi DeepSeek là lời cảnh tỉnh cho ngành công nghiệp AI.

“Cho đến tuần trước, mọi người vẫn tin rằng để đổi mới trong lĩnh vực AI, bạn cần những trung tâm dữ liệu rất lớn nhưng DeepSeek đã chứng minh rằng, nếu bạn kết hợp sự khéo léo với một chút thông minh liên quan đến các mô hình này thì đó không hẳn là con đường đúng đắn”, ông nói và chỉ ra rằng các công ty công nghệ lớn như Microsoft đã đầu tư hàng tỉ đô la để phát triển AI.

Tuần trước, Meta, công ty mẹ của Facebook cho biết sẽ chi hơn 65 tỉ đô la trong năm nay để phát triển AI. Năm ngoái, Sam Altman, CEO của OpenAI tuyên bố, ngành công nghiệp AI sẽ cần hàng nghìn tỉ đô la đầu tư để hỗ trợ phát triển các loại chip có nhu cầu cao nhằm cung cấp năng lượng cho các trung tâm dữ liệu tiêu tốn nhiều điện năng để vận hành các mô hình AI phức tạp.

Cổ phiếu công nghệ bị bán tháo trên toàn cầu

Màn ra mắt gây ấn tượng của DeepSeek R1 đã làm chao đảo các thị trường cổ phiếu công nghệ trên toàn cầu.

Chốt phiên giao dịch hôm 27-1, cổ phiếu của Nvidia, nhà cung cấp chip AI lớn nhất trong ngành, giảm giá đến 17%, khiến vốn hóa của công ty này “bốc hơi” gần 600 tỉ đô la Mỹ. Đây là mức giảm vốn hóa lớn nhất trong một ngày từ trước đến nay của một công ty đại chúng ở Mỹ

Cổ phiếu của các công ty sản xuất máy chủ trung tâm dữa liệu phụ thuộc vào GPU của Nvidia để bán phần cứng cũng bị bán tháo. Cổ phiếu của Dell Technologies, Hewlett Packard Enterprise và Super Micro Computer giảm giá  ít nhất 5,8%. Cổ phiếu của Oracle, một trong những nhà điều hành trung tâm dữ liệu lớn nhất Mỹ, giảm giá 14%. Microsoft, Meta và Alphabet, công ty mẹ của Google, chứng kiến cổ phiếu giảm giá từ 2,1-4,2%.

Cổ phiếu niêm yết ở Mỹ của TSMC (Đài Loan), nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới, giảm giá 13,3%. Chỉ số cổ phiếu bán dẫn ở Mỹ giảm 9,2%, mức giảm phần trăm lớn nhất trong một ngày kể từ tháng 3-2020. Chỉ số Nasdaq, nơi tập trung nhiều cổ phiếu công nghệ lớn, giảm hơn 3%.

Trước đó, thị trường cổ phiếu công nghệ ở châu Á và châu Âu cũng rung chuyển vì mô hình AI giá rẻ của DeepSeek. Cổ phiếu của SoftBank, tập đoàn đầu tư công nghệ của Nhật Bản, giảm giá 8,3%, còn mức giảm giá của cổ phiếu ASML (Hà Lan), nhà cung cấp công cụ sản xuất chip hàng đầu thế giới, là 7%. Gần đây, SoftBank tham gia một dự án phát triển hạ tầng AI ở Mỹ với tổng vốn đầu tư lên tới 500 tỉ đô la Mỹ.

“Tác động của một đối thủ cạnh tranh nước ngoài đối với sự thống trị AI của Mỹ đặt ra những câu hỏi khác về thương mại, chip bán dẫn và nhu cầu năng lượng”, Robert Savage, người đứng đầu bộ phận chiến lược thị trường của công ty dịch vụ tài chính BNY, viết trong báo cáo hôm 27-1.

Trong khi đóm, người phát ngôn của Nvidia gọi mô hình R1 của DeepSeek là “một tiến bộ tuyệt vời về AI”.

Tuy nhiên, theo Daniel Morgan, giám đốc danh mục đầu tư cấp cao của Synovus Trust Company, đơn vị sở hữu gần một triệu cổ phiếu Nvidia, hành động bán tháo cổ phiếu Nvidia là phản ứng thái quá.

Morgan cho biết, vì mô hình AI của DeepSeek được sử dụng trên điện thoại di động và máy tính chứ không phải trung tâm dữ liệu nên này sẽ cạnh tranh với ChatGPT của OpenAI hay Gemini của Alphabet.

“Nguồn lợi nhuận thực sự trong lĩnh vực AI là cung cấp chip cho các trung tâm dữ liệu từ các công ty như Nvidia, Advanced Micro Devices và Broadcom. Nhìn chung, tôi xem đợt bán tháo cổ phiếu công nghệ AI hôm nay là cơ hội để mua thêm cổ phiếu công nghệ chất lượng cao khi giá giảm”, ông nói.

 Theo CBC, Reuters, CNBC, Bloomberg