Từ nhịp rơi của thị trường chứng khoán, nghĩ về quản trị tài chính cá nhân

10:00 18/04/2025

Kinh tế Sài Gòn Online

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đón nhận nhiều cơ hội, xen kẽ thách thức, một vấn đề đáng lưu tâm là “làm thế nào để các nhà đầu tư cá nhân rơi vào trạng thái bị động trước những biến động bất ngờ của thị trường?”.

• Chứng khoán trước nỗi sợ call margin
• Chứng khoán bật dậy sau khi Mỹ hoãn thuế đối ứng

Vì sao nhà đầu tư liên tục vật lộn với những cú sốc?

Tổng thống Donald Trump công bố áp thuế đối ứng ở mức 46% với hàng xuất khẩu Việt Nam vào Mỹ rạng sáng 3-4, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam phản ứng ngay lập tức với việc nhà đầu tư liên tục bán tháo cổ phiếu.

Kết phiên ngày 3-4, toàn thị trường ghi nhận 517 cổ phiếu giảm giá, trong đó có 263 mã giảm sàn. Thậm chí, một số cổ phiếu không bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế, như FPT hay VCB, cũng giảm sàn.

Tuy nhiên, sự hoảng loạn của số đông luôn là cơ hội với số ít nhà đầu tư. Ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và nghiên cứu thị trường, Công ty quản lý quỹ VinaCapital, cho biết đợt bán tháo vừa qua đã tạo ra cơ hội cho các công ty quản lý quỹ mua vào những cổ phiếu có nền tảng cơ bản tốt và ít bị tác động trực tiếp bởi chính sách thuế, với mức định giá hấp dẫn hơn.

"Nhiều doanh nghiệp có nền tảng vững chắc bị bán tháo quá mức do thông tin về thuế. Do đó, chúng tôi sẽ tiếp tục chiến lược đầu tư kỷ luật và tận dụng cơ hội ngay cả khi bối cảnh hiện tại không thuận lợi với Việt Nam", đại diện VinaCapital cho hay.

Tương tự, ông Nguyễn Chí Thành, Tổng giám đốc Công ty chứng khoán SHS, cũng thừa nhận nhịp rơi của TTCK Việt Nam là cơ hội để khối tự doanh mua vào cổ phiếu tốt, có tiềm năng tăng trưởng dài hạn.

“SHS mua cổ phiếu của các doanh nghiệp trong VN30 có chiết khấu đủ nhiều và tránh các doanh nghiệp bị tác động bởi thuế quan như xuất khẩu, bất động sản khu công nghiệp. Tôi hé lộ một cổ phiếu SHS bắt đáy là STB”, ông Thành nói tại cuộc họp đại hội đồng cổ đông thường niên 2025.

Đáng lưu ý, không lâu sau nhịp giảm sâu, thị trường xuất hiện trạng thái “trắng bên bán, tím bên mua” trong phiên 10-4 và sắc xanh tại nhiều nhóm cổ phiếu trong phiên 11-4,  sau khi Tổng thống Donald Trump công bố sẽ hoãn áp thuế ở mức cao trong 90 ngày với hầu hết các quố gia, gồm Việt Nam.

Thực tế, việc nhà đầu tư cá nhân đồng loạt bán ra cổ phiế với mức giá thấp khi xuất hiện thông tin tiêu cực, rồi tranh mua vào với giá cao khi có nhịp phục hồi, không phải hiếm xảy ra trên TTCK Việt Nam.

Năm 2022 là giai đoạn thị trường đón nhận nhiều làn sóng bán tháo nhất, khiến VnIndex rơi từ vùng đỉnh hơn 1.500 điểm về vùng đáy 900 điểm trong vòng 8 tháng, do xuất hiện nhiều thông tin bất lợi như: lãi suất ngân hàng tăng mạnh; khởi tố lãnh đạo các doanh nghiệp lớn như FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát.

Từ góc nhìn chuyên gia, ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó tổng giám đốc Công ty chứng khoán Kiến Thiết Việt Nam (CSI), cho rằng đây không phải vấn đề của riêng TTCK Việt Nam.

“Với bất kỳ thị trường nào ở giai đoạn non trẻ, nhà đầu tư cá nhân luôn là nhóm chiếm tỷ trọng giao dịch lớn nhất và số lượng đông nhất. Họ không có nhiều kiến thức, thông tin về thị trường tài chính và doanh nghiệp cụ thể. Do đó, dễ bị chi phối bởi cảm xúc nhiều hơn lý trí, hoặc các yếu tố mang tính định lượng như định giá, triển vọng ngành, sức khoẻ doanh nghiệp, năng lực quản trị của ban lãnh đạo”, ông Ngọc nói và cho rằng hành vi đầu tư của họ thường là nghe ngóng thông tin qua mạng xã hội và thích tham gia cuộc chơi đầu cơ lớn.

Với một thị trường tồn tại nhiều nhà đầu tư như vậy, ông Ngọc cho rằng việc xuất hiện những biến động quá đà, do ảnh hưởng từ yếu tố tâm lý, không phải điều quá khó hiểu. Chẳng hạn, những ngành, doanh nghiệp xuất hiện nhiều thông tin tích cực/tiêu cực thường rất nhanh xảy ra tình huống cổ phiếu tăng hoặc giảm quá đà, từ đó tác động tới thị trường.

Đồng quan điểm, ông Lê Đức Khánh, Giám đốc phân tích, Công ty Chứng khoán VPS, chia sẻ rằng bản thân gặp rất nhiều nhà đầu tư không có kiến thức nền về tài chính, đầu tư trong hơn 10 năm làm công việc phân tích.

“Họ dễ hoang mang và bị dao động, tiếp cận thị trường chỉ qua câu hỏi 'mua gì, để lãi bao nhiêu', mà hiếm khi nghĩ đến khái niệm giàu chậm, đầu tư bền vững”, ông Khánh nói.

Hành động ra sao trong bối cảnh mới?

Với việc TTCK Việt Nam có thể được chuyển từ cận biên lên mới nổi trong năm 2025, các chuyên gia dự báo nhà đầu tư cá nhân sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức từ các quỹ đầu tư nước ngoài và các tổ chức trong nước có nguồn lực tài chính và nghiên cứu mạnh mẽ.

Ông Đỗ Bảo Ngọc cho rằng sự xuất hiện nhiều hơn của các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp không chỉ khiến tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư cá nhân suy giảm, mà còn buộc họ phải cạnh tranh với những đối thủ có lợi thế vượt trội về phân tích và tiếp cận thông tin.

“Sự hiện diện của các quỹ đầu tư lớn đồng nghĩa với thông tin thị trường có thể được khai thác sâu hơn bởi các tổ chức chuyên nghiệp, trong khi nhà đầu tư cá nhân có ít công cụ để phân tích toàn diện. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bất lợi trong giao dịch, thậm chí rơi vào trạng thái bị động trước những biến động bất ngờ của thị trường”, ông Ngọc phân tích.

Trước bối cảnh trên, vị này cho rằng nhà đầu tư cá nhân buộc phải nâng cao kiến thức và chiến lược đầu tư. Cụ thể, khi thị trường minh bạch hơn, ít biến động theo tin đồn và dòng tiền đầu cơ, nhà đầu tư cá nhân sẽ dần chuyển từ lướt sóng ngắn hạn sang đầu tư giá trị và dài hạn.

“Nâng cao kiến thức tài chính là bước đi không thể thiếu với mỗi nhà đầu tư cá nhân. Đây chính là lúc các nhà đầu tư cần sự hỗ trợ từ tổ chức tài chính, ngân hàng và chuyên gia. Các tổ chức tài chính và chuyên sẽ đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc cung cấp những chương trình đào tạo chuyên sâu, các hội thảo, và khóa học về đầu tư chứng khoán”, ông Ngọc lưu ý.

Bổ sung, ông Lê Đức Khánh cho rằng cần chú trọng phát triển năng lực đầu tư của nhà đầu tư, nghĩa là giúp họ hiểu đúng, làm đúng, đầu tư đúng với năng lực tài chính.

Hơn nữa, bên cạnh hoạt động hỗ trợ đầu tư của các tổ chức tài chính, cần phát triển nghề hoạch định tài chính cá nhân theo hướng chuyên nghiệp, với yêu cầu người hành nghề phải có khả năng nhận diện khẩu vị rủi ro và hiểu rõ phong cách đầu tư của khách hàng.

“Khi đã có kinh nghiệm, chỉ cần tiếp xúc vài phút là có thể đoán được khách hàng thuộc nhóm thận trọng hay ưa mạo hiểm, và nên đầu tư vào đâu. Do đó, chúng ta không thể làm theo kiểu bán hàng thông thường mà phải hướng đến tư vấn dài hạn, có trách nhiệm và lấy lợi ích của khách hàng làm trung tâm”, ông Khánh nói.