Thâm hụt thương mại Mỹ tăng vọt trong những tháng cuối năm 2024, khi các doanh nghiệp đẩy mạnh nhập khẩu trước thềm nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Donald Trump và những cam kết về việc áp đặt thuế quan toàn diện của ông.
Số liệu mới nhất từ Bộ Thương mại công bố trong ngày 05/02 cho thấy một bức tranh đáng lo ngại: Thâm hụt thương mại hàng hóa và dịch vụ trong tháng 12 đã tăng gần 25% so với tháng trước, chạm mốc 98.4 tỷ USD. Con số này đã đẩy tổng thâm hụt cả năm lên tới 918.4 tỷ USD - mức cao thứ hai trong lịch sử.
Làn sóng nhập khẩu dồn dập cuối năm không chỉ diễn ra ở một vài lĩnh vực mà lan rộng khắp các ngành hàng, đặc biệt là sự tăng vọt trong nhập khẩu sản phẩm công nghiệp. Điều này phản ánh động thái của các công ty Mỹ trong việc tích trữ hàng hóa trước khi chính sách thuế quan mới của Trump có hiệu lực. Bên cạnh đó, nhiều nhà nhập khẩu cũng muốn dự phòng trước nguy cơ đình công của công nhân cảng - một tình huống đã được ngăn chặn vào tháng trước.
Vai trò của số liệu thương mại hàng tháng đang trở nên quan trọng hơn cả về mặt kinh tế lẫn địa chính trị, khi chính quyền Trump xem thuế quan là công cụ chủ chốt trong chiến lược của mình. Mục tiêu của họ không chỉ là thúc đẩy sản xuất trong nước, mà còn nhằm tăng cường an ninh quốc gia và điều chỉnh sự mất cân bằng trong chính sách thương mại. Những động thái mới đây cho thấy chiến lược này đang được mở rộng ra với tất cả các đối tác thương mại lớn của Mỹ.
Mặc dù đã ra lệnh áp thuế 25% lên toàn bộ hàng hóa từ Canada và Mexico, Trump đã quyết định hoãn thực hiện thêm 30 ngày sau khi nhận được cam kết từ lãnh đạo hai nước về việc sẽ tăng cường nỗ lực ngăn chặn di cư bất hợp pháp và buôn bán ma túy. Trong khi đó, mức thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đã chính thức có hiệu lực.
Dữ liệu thương mại mới nhất cho thấy thâm hụt hàng hóa của Mỹ với Mexico có phần giảm nhẹ trong tháng 12, xuống còn 15.2 tỷ USD sau khi điều chỉnh theo mùa. Ngược lại, thâm hụt với Canada lại tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 7/2022, một phần do xuất khẩu dầu thô từ nước này tăng mạnh.
Nhìn lại cả năm 2024, con số thống kê chưa điều chỉnh cho thấy thâm hụt thương mại hàng hóa với Mexico đã lập kỷ lục mới ở mức 171.8 tỷ USD. Trong khi thâm hụt với Canada có xu hướng giảm, thì với Trung Quốc lại tăng lên 295.4 tỷ USD trong năm qua.
Các chuyên gia chỉ ra rằng việc áp thuế quan sẽ tạo ra thách thức lớn cho cộng đồng doanh nghiệp Mỹ. Trong nhiều thập kỷ qua, các công ty đã xây dựng chiến lược tận dụng chi phí thấp hơn và môi trường pháp lý thuận lợi hơn ở nước ngoài. Việc tái cấu trúc toàn bộ chuỗi cung ứng không phải là điều có thể thực hiện một sớm một chiều.
Giới phân tích kinh tế cũng lưu ý rằng thâm hụt thương mại chủ yếu bắt nguồn từ các yếu tố vĩ mô sâu xa hơn. Đó là tỷ lệ tiêu dùng cao của người Mỹ, cùng với sức mạnh của đồng USD - yếu tố khiến hàng nhập khẩu trở nên rẻ hơn trong khi đẩy giá hàng xuất khẩu của Mỹ lên cao. Nghịch lý là chính sách thuế quan mới còn có thể làm tăng nhu cầu về đồng USD.
Số liệu chi tiết cho thấy giá trị nhập khẩu chưa điều chỉnh theo lạm phát đã tăng 3.5% trong tháng 12, trong khi xuất khẩu lại giảm 2.6%. Đáng chú ý là sự gia tăng trong nhập khẩu hàng hóa diễn ra trên diện rộng, với mức tăng kỷ lục về nguồn cung công nghiệp kể từ năm 1993. Đặc biệt, nhập khẩu các sản phẩm kim loại thành phẩm - nguyên liệu quan trọng trong sản xuất ô tô, thiết bị gia dụng và các thiết bị khác - tăng mạnh. Bên cạnh đó, Mỹ cũng đẩy mạnh nhập khẩu dầu thô và vàng.
