Siêu cường châu Á chuyển mình: Từng lao đao vì Apple rời đi, 'thành phố iPhone' bỗng chốc hồi sinh nhờ xe điện

Sự chuyển mình của Trịnh Châu cho thấy chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu và tham vọng nâng cấp công nghiệp của Trung Quốc.

Trịnh Châu, thủ phủ tỉnh Hà Nam (Trung Quốc) đang chứng kiến bước chuyển mình mạnh mẽ từ trung tâm sản xuất iPhone sang thủ phủ xe điện, khi các nhà sản xuất ô tô nội địa đổ xô đầu tư vào địa phương này.

BYD, gã khổng lồ xe điện Trung Quốc, đang dẫn đầu làn sóng chuyển dịch này. Nhà máy mới của hãng tại Trịnh Châu, đi vào hoạt động từ tháng 4/2023, hiện sản xuất nhiều mẫu xe điện và hybrid với tốc độ hơn một xe mỗi phút. Năm 2023, nhà máy đã xuất xưởng 200.000 xe và đặt mục tiêu tăng gấp đôi sản lượng trong năm 2024.

Không chỉ BYD, nhiều "ông lớn" khác cũng đang đổ bộ vào Trịnh Châu. SAIC Motor, thuộc sở hữu của nhà nước, vừa đầu tư 277 triệu USD xây dựng nhà máy sản xuất pin, trong khi Yutong Bus - nhà sản xuất xe buýt hàng đầu Trung Quốc - đang đẩy mạnh sản xuất xe buýt điện.

Sự chuyển dịch này nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ chính quyền. Bí thư thành ủy Thành phố, ông An Wei đã công bố tham vọng biến Trịnh Châu thành cơ sở sản xuất xe năng lượng mới lớn nhất Trung Quốc thông qua nhiều chính sách ưu đãi về R&D và khuyến khích doanh số.

Theo thị trưởng He Xiong, Trịnh Châu đặt mục tiêu sản xuất hơn 1,5 triệu xe năng lượng mới vào năm 2025, với 60% linh kiện được sản xuất tại địa phương. Năm 2023, sản lượng xe năng lượng mới của thành phố đạt khoảng 320.000 xe, tăng gấp ba lần so với năm trước.

Sự chuyển dịch này diễn ra trong bối cảnh Apple - đối tác sản xuất iPhone lâu năm của Trịnh Châu - đang dần chuyển một số hoạt động sang Ấn Độ.

Dù là trung tâm lắp ráp iPhone lớn nhất thế giới với nhà máy Foxconn được thành lập từ 2010 và đóng góp khoảng 60% tổng sản lượng iPhone toàn cầu, Trịnh Châu đang chứng kiến sự suy giảm đáng kể trong ngành công nghiệp này. Theo số liệu thống kê, sản lượng điện thoại di động năm 2023 chỉ đạt khoảng 140 triệu chiếc, giảm một nửa so với đỉnh điểm năm 2017.

Nguyên nhân chính đến từ chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng của Apple sang Ấn Độ và các quốc gia khác, nhằm giảm thiểu rủi ro địa chính trị. Dự báo tỷ lệ sản xuất iPhone tại Ấn Độ có thể đạt 25% trong những năm tới. Foxconn (tên chính thức là Hon Hai Precision Industry) đã công bố kế hoạch đầu tư vào thị trường này, trong khi Tata Electronics đang mở rộng năng lực sản xuất.

Doanh số iPhone chậm lại cũng là một yếu tố quan trọng. Theo nhà phân tích Kuo Ming-Chi từ TF International Securities, đơn đặt hàng cho iPhone 16 từ tháng 10/2024 đến tháng 6/2025 thấp hơn gần 10 triệu chiếc so với kế hoạch ban đầu.

Tình trạng suy giảm thể hiện rõ qua việc cắt giảm nhân sự mạnh mẽ tại nhà máy Foxconn Trịnh Châu. Từ đỉnh điểm 350.000 công nhân, con số này đã giảm xuống còn vài chục nghìn do tự động hóa. Theo một nguồn tin nội bộ, nhà máy đã giảm từ ba ca xuống còn hai ca làm việc.

Tác động lan rộng đến kinh tế địa phương khi khoảng 50% nhà hàng phục vụ công nhân quanh khu vực nhà máy đã đóng cửa. "Doanh thu chỉ còn một phần ba so với giai đoạn 2015-2017", một chủ nhà hàng chia sẻ.

Đối với tỉnh Hà Nam, tỷ trọng điện thoại di động trong kim ngạch xuất khẩu đã giảm từ hơn 60% (2015-2017) xuống còn 46% (2023). Điều này thúc đẩy chính quyền tìm kiếm động lực tăng trưởng mới. Vào tháng 2, lãnh đạo Ủy ban Đảng Cộng sản tỉnh đã tuyên bố: "Chúng tôi mong muốn Trịnh Châu đột phá như một chìa khóa quan trọng để hiện đại hóa tỉnh."

Theo thị trưởng Trịnh Châu He Xiong, thành phố này đặt mục tiêu sản xuất hơn 1,5 triệu xe năng lượng mới vào năm 2025, với 60% linh kiện được sản xuất tại địa phương. Năm 2023, sản lượng xe năng lượng mới của thành phố đạt khoảng 320.000 xe, tăng gấp ba lần so với năm trước.

Theo PGS. Asei Ito từ Đại học Tokyo, chuyên gia về kinh tế Trung Quốc, sự chuyển dịch này phản ánh xu hướng nâng cấp cơ sở sản xuất của Trung Quốc, vượt qua mô hình gia công đơn thuần. "Nếu chuỗi cung ứng của các công ty nội địa phát triển, điều này sẽ góp phần củng cố nền tảng công nghiệp của Trung Quốc", ông nhận định.

Theo Nikkei Asia

>> Huy động công nghệ cao, Trung Quốc xây siêu cảng ở ngay 'sân sau' của siêu cường số 1 thế giới