Reuters: Hợp đồng 49 năm sụp đổ, Nga xoay sở để ở lại Syria - Moscow sẽ tung "lá bài" hấp dẫn?

Sự sụp đổ của chế độ cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad làm thay đổi các liên minh của Syria. Tuy nhiên vai trò của Nga vẫn là nhân tố chủ chốt.

Trong nhiều năm, những binh sĩ Nga từ Căn cứ Không quân Hmeimim của nước này ở Syria đã tự do di chuyển trong các thành phố ven biển. Máy bay chiến đấu bay từ khu phức hợp này để tấn công lực lượng Hồi giáo chống lại chế độ của cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Khi chế độ của ông Assad sụp đổ, cách Căn cứ Hmeimim và Căn cứ Hải quân Tartus thời Liên Xô của Nga 60km về phía Nam, các binh sĩ thuộc lực lượng Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đang canh gác các lối vào. HTS hiện đang lãnh đạo đất nước Syria.

Phóng viên Reuters đã tới thăm khu vực này vào tuần trước, cho biết rằng lực lượng HTS sẽ hộ tống bất cứ đoàn xe nào của Nga ra ngoài.

Tương lai của các căn cứ này - vốn là một phần không thể thiếu trong phạm vi hoạt động quân sự của Nga tại Trung Đông và châu Phi - hiện nằm trong tay Tổng thống lâm thời Syria Ahmed Sharaa.

"Lá bài" hấp dẫn của Nga

Tổng thống lâm thời của Syria muốn đàm phán lại hợp đồng cho thuê 49 năm với cảng Tartus và vô thời hạn đối với Hmeimim để đảm bảo các điều khoản tốt hơn. Các hợp đồng này của Nga đã bị hủy bỏ kể từ khi HTS nắm quyền lãnh đạo đất nước Syria. Tuy nhiên, Reuters đánh giá, Tổng thống lâm thời của Syria không muốn loại trừ hoàn toàn Moscow.

Thay vào đó, có vẻ như Damascus vẫn cho Nga giữ lại các căn cứ quân sự để đổi lấy sự ủng hộ ngoại giao và bồi thường tài chính từ phía Nga - nước đã tham gia sâu vào nền kinh tế và quốc phòng của Syria trong nhiều năm.

Chế độ của ông Assad đã sụp đổ vào tháng 12/2024, cựu Tổng thống Syria đã chạy trốn sang Nga qua Hmeimim. Giới lãnh đạo Syria - từng là mục tiêu của các cuộc không kích từ Moscow - hiện đang đám phán với Moscow tại bàn đàm phán.

Mặc dù Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ đã nới lỏng một số lệnh trừng phạt đối với Syria, nhưng những hạn chế còn lại khiến việc kinh doanh với quốc gia 23 triệu dân bị chiến tranh tàn phá này trở nên khó khăn.

Việc khôi phục nguồn cung cấp vũ khí, nhiên liệu và lúa mì truyền thống của Nga có thể là cứu cánh. Do đó, các nhà lãnh đạo của đất nước này sẵn sàng "làm hòa ngay cả với những kẻ thù cũ" - một nhà ngoại giao tại Damascus nói với Reuters.

Nhà phân tích Anna Borshchevskaya tại Viện Washington cho biết: "Moscow vẫn còn điều gì đó có thể cung cấp cho Syria" và điều này quá mạnh mẽ để có thể bỏ qua. Bà cho hay: "Nga chỉ cần một chính phủ tại Damascus đảm bảo lợi ích của mình và sẵn sàng thỏa thuận với chính phủ đó," bà nói. Một nguồn viện trợ của Liên Hợp quốc cho biết, Nga chưa xuất khẩu ngũ cốc sang Syria dưới thời chính quyền mới.

"Nga không từ bỏ chỉ vì gió đổi chiều"

Tổng thống Mỹ Donald Trump nói rất ít về Syria kể từ sau khi nhậm chức, nhưng ông đã tìm cách hàn gắn lại mối quan hệ với Nga. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết, với sự sụp đổ của chế độ Assad, Syria có cơ hội "không còn bị chi phối bởi ảnh hưởng của Iran hoặc Nga".

Tuy nhiên, đồng minh của Mỹ là Israel muốn Nga tiếp tục hiện diện tại Syria để chống lại ảnh hưởng từ Thổ Nhĩ Kỳ.

Tại cuộc họp ngày 29/1 ở Damascus, ông Sharaa đã tìm cách hủy bỏ các khoản vay đã ký với Nga dưới thời ông Assad. Ông cũng thúc giục hồi hương số tiền của Syria mà chính phủ của ông tin rằng đã được cựu Tổng thống Assad gửi tại Moscow. Tuy nhiên phái đoàn Nga do Thứ trưởng Ngoại giao Mikhail Bogdanov dẫn đầu đã phủ nhận sự tồn tại của số tiền này.

Tất cả các nguồn tin cho biết cuộc họp diễn ra tương đối suôn sẻ. Cuộc điện đàm giữa Tổng thống lâm thời Syria và Tổng thống Nga Vladimir Putin 2 tuần trước được Điện Kremlin đánh giá là mang tính xây dựng.

Sergei Markov, cựu cố vấn Điện Kremlin, cho biết trong tháng này rằng mọi thứ đang có vẻ tốt đẹp với Moscow. “Chính quyền Syria mới không coi Nga là một quốc gia thù địch. Nhưng Nga sẽ phải làm điều gì đó có lợi cho chính phủ Syria để đổi lấy các căn cứ này”, ông viết trên Telegram.

Trong một cuộc phỏng vấn với Saudi Al Arabiya News vào cuối tháng 12, ông Sharaa thừa nhận "lợi ích chiến lược" của Syria với Nga - quốc gia đã cung cấp vũ khí cho quân đội hiện đã giải thể của nước này trong nhiều thế hệ và tài trợ cho các nhà máy điện và đập cùng với các cơ sở hạ tầng quan trọng khác.

Đổi lại, với quân đội Mỹ ở đông bắc Syria, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở phía bắc và quân đội Israel mới ở miền nam Syria, Nga kiên quyết duy trì căn cứ hải quân duy nhất của mình ở Địa Trung Hải. Làm vậy sẽ giúp Moscow duy trì đòn bẩy chính trị trong bối cảnh tranh giành ngoại giao để gây ảnh hưởng lên Damascus sau khi chế độ Assad sụp đổ.

"Nga không từ bỏ chỉ vì gió đổi chiều", nguồn tin cấp cao của Nga nói với Reuters.