Ở nơi 'vàng' mọc trên cây

Bề ngoài, Tân Hội chỉ là một quận buồn tẻ tại thành phố Giang Môn (Quảng Đông, Trung Quốc).

Tuy nhiên, vào những tháng mùa Thu và mùa Đông hàng năm, đường phố nơi đây lại tràn ngập một mùi hương độc đáo, gợi nhớ đến lịch sử lâu đời của nơi này và khiến họ nghĩ về một tương lai tươi sáng với vỏ quýt phơi khô, hay còn gọi là chenpi. Đối với người dân địa phương, đó là “mùi vàng”.

Trên thực tế, từ “quýt” trong tiếng Quảng Đông, được phát âm giống như từ “vàng”. Không chỉ vậy, một số loại vỏ đó có thể có giá trị rất lớn.

Mặc dù, quýt có thể được trồng ở các vùng khác, nhưng chỉ có những quả được thu hoạch ở Tân Hội - và cụ thể là chỉ có vỏ của chúng - mới được coi trọng như vàng.

Lợi ích sức khỏe

Lợi ích sức khỏe của vỏ quýt lâu năm đã được ghi nhận từ thời Nam Tống (1127 - 1279). Một người dân địa phương tên là Zhou Zhiwei đã lái xe chở người bạn là đầu bếp Li Chi Wai của nhà hàng The Legacy House tại Hồng Kông về thăm quê hương Tân Hội.

Ông Li cho biết, thành phần nước và đất đã biến vùng đất này trở thành nơi lý tưởng để trồng quýt. Do đó, người ta tin rằng vỏ quýt ở đây giàu dinh dưỡng và chứa nhiều vi chất hơn những nơi khác.

Vỏ quýt chỉ có thể được gọi là “chenpi” (vỏ quýt lâu năm, có tên khoa học là Citri Reticulatae Pericarpium) nếu chúng được phơi nắng vào mỗi mùa Thu và mùa Đông, liên tiếp, ít nhất 3 năm. Trong thời gian còn lại, chúng được cất giữ cẩn thận.

Chenpi được cho là đã được sử dụng trong các món ăn phục vụ hoàng đế và hoàng hậu sống trong Tử Cấm Thành của Bắc Kinh. Ngày nay, thành phần này chủ yếu được tìm thấy trong các đơn thuốc cổ truyền và nấu ăn hàng ngày, đặc biệt là ở miền Nam Trung Quốc.

Các loại và độ tuổi khác nhau của chenpi có nhiều công dụng chữa bệnh khác nhau, nhưng trong y học cổ truyền Trung Quốc, chúng thường được cho là có tác dụng tăng cường hoạt động của lá lách, hệ hô hấp và hỗ trợ tiêu hóa. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, chenpi có chất chống oxy hóa, flavonoid (một thành phần chống ung thư) và có khả năng ổn định huyết áp và ngăn ngừa béo phì.

Giống như rượu ngon, chenpi càng để lâu càng trở nên quý giá.

Tương tự như đầu bếp Li, ông Zhou đã chuyển đến Hồng Kông trong một thời gian ngắn vào những năm 1980 để tìm kiếm cơ hội tốt hơn. Tuy nhiên, khi nhìn thấy tiềm năng của vỏ quýt, ông đã quay trở lại Tân Hội năm 1996. Hiện tại, ông là một nhân vật chủ chốt trong ngành này - một giám định viên chenpi được chứng nhận, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Chenpi Tân Hội cũng như nhà sản xuất vỏ quýt.

“Cha tôi và ông tôi đều trồng cây quýt. Khi tôi bắt đầu kinh doanh quýt lâu năm, nghề này bị coi thường. Chúng tôi bị coi là những kẻ quê mùa hoặc những người buôn bán 'phế liệu'. Tuy nhiên, tôi biết nghề này có tiềm năng”, ông Zhou nói.

Ông đã đúng. Trong 2 thập kỷ qua, ngành công nghiệp chenpi đã phát triển mạnh mẽ. Năm 2023, một kg vỏ quýt khô sản xuất năm 1968 được bán đấu giá tại Hồng Kông với giá 9.646 USD. Cùng năm đó, Tân Hội trở thành quận đầu tiên và duy nhất ở Giang Môn thu về 100 tỷ nhân dân tệ, chiếm khoảng 1/4 GDP của thành phố. Ngành công nghiệp chenpi được định giá ở mức 3,2 tỷ USD vào năm ngoái.

“Thành phố đã phát triển rất nhiều nhờ vỏ quýt”, ông Zhou, người hiện sản xuất và thu mua khoảng 163 tấn chenpi hàng năm, cho biết.

Cách mạng hóa thị trường

Đầu bếp Li không đến thị trấn chỉ để gặp lại người bạn cũ của mình là ông Zhou. Ông đã thường xuyên đi lại giữa Hồng Kông và Tân Hội trong vài năm qua để nghiên cứu và tìm nguồn nguyên liệu cho món vỏ quýt ủ hàng năm của mình tại The Legacy House ở Hồng Kông.

Ở Tân Hội, chenpi được sử dụng trong nhiều món ăn, như cá hấp trang trí bằng dầu và bột chenpi, vịt hầm với sanbaoza. Rượu, đồ uống và kẹo chenpi có mặt ở khắp mọi nơi.

“Đây là một thành phần quan trọng trong văn hóa ẩm thực Quảng Đông - phổ biến đến mức chúng ta không còn nghĩ về nó nữa. Tôi hy vọng sẽ nâng tầm nó bằng cách tinh chỉnh cách chúng ta nhìn nhận nó”, ông Li cho biết.

Sau khi nếm thử hàng trăm vỏ quýt, đầu bếp Li đã tạo món ăn với vỏ quýt đầu tiên của mình vào cuối năm 2022, cung cấp cho thực khách một cuốn sách nhỏ để họ hiểu về thực phẩm này. Thực đơn trà 7 món bắt đầu với 3 món khai vị - há cảo cá băm, thịt bò viên chiên giòn và sò điệp - được làm từ nhiều loại chenpi 10 năm tuổi khác nhau từ quận Tianma của Tân Hội. Kết thúc là món tráng miệng gạo nếp mềm mại nhồi trong một quả quýt xanh non.

Tháng 12/2024, một thực đơn “Ẩm thực vỏ quýt khô” mới đã được ra mắt, gồm các loại vỏ quýt tuổi đời từ 6 đến 50 năm, có nguồn gốc từ nhiều trang trại khác nhau của Tân Hội. Điểm nhấn của thực đơn có giá 294 USD cho một người này là súp bóng cá om với đầu và móng cừu được làm từ vỏ quýt có tuổi đời hơn 5 thập kỷ. Món súp được nấu công phu này đặc quánh collagen và bùng nổ hương vị.

Một tương lai đầy hy vọng

Đến trang trại của ông Zhou ở Shuangshuizhen, một hạt của Tân Hội, bạn có thể thấy những người công nhân đang mang hàng trăm quả chenpi non vào nhà sau nhiều giờ phơi khô dưới ánh nắng nhẹ. Những người khác phân loại vỏ thành các loại khác nhau.

Những quả quýt, sản xuất ra chenpi có giá trị tốt để tiêu thụ đại trà, vẫn còn xanh. Ông Zhou hái một vài quả và cẩn thận cắt chúng ra. Ông lấy phần thịt trong khi phần vỏ vẫn còn nguyên vẹn.

Phần thịt quýt vẫn chưa ngọt. Trước đây, chúng bị loại bỏ và chỉ có phần vỏ được coi là có giá trị, nhưng điều đó cũng đã thay đổi.

Ông Li cho biết, phần thịt được sử dụng để sản xuất enzyme và các sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Ông Zhou hy vọng rằng ngành công nghiệp này sẽ phát triển hơn nữa.

Ông cho rằng ngày nay, có nhiều doanh nhân trẻ, họ khám phá các cơ hội kinh doanh sáng tạo. Theo nhận định của ông, Tân Hội nên hướng đến hướng đi này, đào sâu sản xuất và đa dạng hóa phát triển sản phẩm với chenpi.

Tân Hội có thể chưa phải là một thành phố du lịch phát triển rộng rãi, nhưng du khách có thể tận hưởng các điểm tham quan như làng Chakeng lịch sử, được gọi là “quê hương của chenpi”.

Theo CNN