Người thừa kế 7-Eleven quyết chi 50 tỷ USD ngăn chặn nỗ lực thâu tóm của Circle K

Cuộc chiến giành quyền kiểm soát chuỗi cửa hàng tiện lợi nổi tiếng thế giới 7-Eleven cho thấy mô hình kinh doanh truyền thống do các chủ sở hữu gia đình áp dụng đang xung đột với cách tiếp cận lấy cổ đông làm trung tâm.

Quyết tâm thâu tóm chuỗi cửa hàng tiện lợi số 1 thế giới

Cách đây không lâu, tỷ phú Nhật Bản Junro Ito (66 tuổi) đã bay đến California (Mỹ) để thực hiện một nhiệm vụ: đảm nhận cương vị Giám đốc điều hành tại Seven & i Holdings, công ty mẹ của 7-Eleven tại Nhật Bản giữa lúc “gã khổng lồ” bán lẻ này đang lạc lối.

7-Eleven có hơn 85.000 cửa hàng tại hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đây hiện là chuỗi cửa hàng tiện lợi lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, ông muốn khôi phục lại nền văn hóa mà bố mình, người sáng lập công ty, Masatoshi Ito đã vun đắp.

>> 7-Eleven đóng cửa hơn 400 địa điểm, đứng trước nguy cơ bị thâu tóm: Chuyện gì đang xảy ra?

Ông Junro Ito muốn tổ chức các hội thảo đào tạo cho nhân viên của Seven & i và đang tìm kiếm lời khuyên từ các chuyên gia tại Đại học Claremont Graduate, nơi chuyên gia quản lý Peter Drucker, một người bạn thân và cố vấn của bố ông, đã giảng dạy trong nhiều thập kỷ.

Các hội thảo sẽ giúp các Giám đốc điều hành và những người khác tại Seven & i thấm nhuần triết lý mà ông Drucker theo đuổi rằng mục đích của một công ty là phục vụ khách hàng chứ không phải là tối đa hóa lợi nhuận cho các cổ đông.

Trở lại Tokyo (Nhật Bản), ông Ito ngay lập tức tổ chức các hội thảo quản lý hàng tháng. Hiện gia đình ông chỉ còn sở hữu một phần cổ phần thiểu số trong Seven & i và vị tài phiệt này muốn ngăn chặn việc công ty bị một đối thủ nước ngoài mua lại.

Tháng 8/2024, Seven & i nhận được lời chào mua không mong muốn trị giá 38 tỷ USD từ tập đoàn bán lẻ Canada Alimentation Couche-Tard, chủ sở hữu chuỗi cửa hàng tiện lợi Circle K nổi tiếng ở Việt Nam và Đông Nam Á. Sau khi Seven & i từ chối đề xuất tiếp quản vào tháng 9, Couche-Tard đã quay trở lại vào tháng sau với lời chào mua trị giá 47 tỷ USD.

Kể từ đó đến nay, cổ phiếu của tập đoàn bán lẻ liên tục tăng giá. Nhưng ông Ito đã nộp đơn của riêng mình xin đấu thầu vào tháng 11 với giá hơn 50 tỷ USD để nắm toàn quyền kiểm soát công ty. Nếu thành công, thỏa thuận của vị tỷ phú Nhật Bản này sẽ là một trong những vụ mua lại đòn bẩy lớn nhất từ trước đến nay.

Không giống như Couche-Tard, công ty đã quảng bá lời đề nghị của mình trên nhiều phương tiện truyền thông, ông Ito vẫn giữ im lặng về các chi tiết và động cơ đằng sau lời đề nghị của mình. Seven & i chỉ xác nhận rằng họ đã nhận được một đề xuất bí mật từ ông Ito và từ chối cho vị doanh nhân 66 tuổi này tham gia phỏng vấn.

Tiếp nối truyền thống gia đình

Yasuhiro Ochiai, Giáo sư tại Đại học Shizuoka, một nhà nghiên cứu hàng đầu về doanh nghiệp gia đình và quản lý tại Nhật Bản, cho biết tại quốc gia Đông Á này, những thành viên gia đình sáng lập công ty như ông Junro Ito của Seven & i có xu hướng đề cao mối quan hệ với khách hàng và cộng đồng, sự ổn định lâu dài và văn hóa doanh nghiệp.

Theo nghiên cứu của ông Ochiai, những thành viên này nắm giữ ảnh hưởng đáng kể thông qua quyền sở hữu trực tiếp hoặc với tư cách là người quản lý trong khoảng một nửa số công ty đại chúng tại Nhật Bản. Họ thường thể hiện “một phong cách tư bản Nhật Bản độc đáo, cũ kỹ, không phải lúc nào cũng ưu tiên lợi nhuận cho cổ đông và tạo ra lợi nhuận”, ông Ochiai cho biết.

>> Nguyên nhân khiến chuỗi cửa hàng tiện lợi 'quốc dân' 7-Eleven bất ngờ đóng cửa hơn 400 cơ sở

Nhật Bản từ lâu đã được coi là thị trường khó xâm nhập đối với các công ty nước ngoài muốn sáp nhập và mua lại.

Couche-Tard biết điều này vì trước đây họ đã cố gắng mua lại 7-Eleven. Họ đã tiếp cận Masatoshi Ito, bố của ông Junro Ito và là người sáng lập công ty sau này trở thành Seven & i, về một thỏa thuận tiềm năng vào năm 2005. Nhưng thỏa thuận đó đã nhanh chóng bị bác bỏ.

Masatoshi Ito cho rằng văn hóa công ty có thể bị pha loãng nếu một công ty nước ngoài nắm quyền kiểm soát.

Ông Ito đã xây dựng công ty của mình thành một đế chế với hàng ngàn cửa hàng tạp hóa và cửa hàng tiện lợi trên khắp Nhật Bản, dựa trên những gì ông cho là tập trung duy nhất vào việc phục vụ khách hàng và khẩu vị luôn thay đổi của họ. Một cửa hàng 7-Eleven thông thường hiện nay bán khoảng 3.000 sản phẩm trở lên, 70% trong số đó được thay đổi hoặc nâng cấp mỗi năm, có thể là công thức mới cho bánh sandwich trứng hoặc hương vị rong biển khác nhau trên mỗi viên cơm nắm.

Các cửa hàng 7-Eleven cuối cùng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống thường ngày của người Nhật Bản đến mức Chính phủ tuyên bố chúng là “một phần của cơ sở hạ tầng quốc gia”.

Khách hàng là trên hết

Masatoshi Ito thường cho rằng thành công của ông là nhờ vào lời dạy của chuyên gia quản lý Peter Drucker.

Ông Drucker từ lâu đã có một lượng người hâm mộ đông đảo ở Nhật Bản, nơi niềm tin của ông trùng khớp với những nhân vật được ca ngợi như Eiichi Shibusawa, nhân vật được biết đến là cha đẻ của chủ nghĩa tư bản Nhật Bản, người cho rằng kinh doanh phải mang lại lợi ích cho người mua, người bán và toàn xã hội.

Lúc đầu, ông Ito đến gặp ông Drucker để xin lời khuyên, nhưng những người quen biết ông cho biết cuối cùng họ đã hình thành tình bạn thân thiết sau những buổi tối dài trò chuyện bên hồ bơi tại ngôi nhà gỗ của ông Drucker ở Claremont, một thành phố phía đông Los Angeles (Mỹ).

Tại một trung tâm đào tạo của Seven & i ở phía Nam Tokyo, tất cả nhân viên mới đều xem một đoạn video dài 18 phút trong đó Masatoshi Ito, người đã qua đời năm ngoái ở tuổi 98, kể lại lịch sử thành lập công ty và niềm tin của ông rằng khách hàng luôn là ưu tiên hàng đầu.

Một đoạn clip cho thấy hệ thống phân cấp các thành phần của Seven & i, với khách hàng ở vị trí cao nhất, tiếp theo là nhà cung cấp, cộng đồng địa phương và Giám đốc điều hành. Hơn 10 bậc thấp hơn và ở dưới cùng là “cổ đông chung”. Những người ở trung tâm đào tạo nói đùa rằng điều này làm các công ty đầu tư nản lòng khi họ đến thăm Seven & i.

“Ông chủ” của Circle K chưa bỏ cuộc

Năm nay, khi Alain Bouchard, người sáng lập Couche-Tard, một lần nữa tiếp cận chủ sở hữu 7-Eleven về một thỏa thuận, ông chứng kiến một Seven & i và Nhật Bản đã thay đổi rất nhiều.

Seven & i đã mở rộng ra ngoài việc điều hành các cửa hàng tiện lợi và siêu thị, với các cửa hàng bán lẻ bán mọi thứ từ văn phòng phẩm đến đồ dùng cho trẻ em. Nhưng chuỗi cửa hàng bán lẻ này đang gặp khó khăn.

Trong phần lớn thập kỷ qua, Seven & i đã phải đối đầu với các nhà đầu tư hoạt động từ Mỹ, những người luôn cho rằng công ty sẽ có giá trị hơn nếu chỉ tập trung vào các cửa hàng tiện lợi cốt lõi.

Vào năm 2023, các cơ quan quản lý Nhật Bản đã cập nhật các hướng dẫn của Chính phủ để khuyến khích các công ty xem xét nghiêm túc các đề nghị tiếp quản hợp pháp.

Sau khi Couche-Tard đưa ra lời đề nghị trị giá 38 tỷ USD cho Seven & i năm nay, công ty Nhật Bản đã thành lập một ủy ban gồm các Giám đốc độc lập để xem xét lời đề nghị. Vài tuần sau, ủy ban của Seven & i đã từ chối lời đề nghị của Couche-Tard vì cho rằng “ông chủ” của Circle K định giá công ty quá thấp. Sau đó, Couche-Tard đã quay trở lại với lời đề nghị lớn hơn, trị giá 47 tỷ USD.

Hiện tại, Seven & i cho biết, ủy ban đang xem xét các đề nghị cạnh tranh do Couche-Tard và Junro Ito đưa ra. Ông Ito đang thảo luận với một số tổ chức, bao gồm các ngân hàng lớn của Nhật Bản, để đảm bảo số tiền mà ông cần để tài trợ cho việc tiếp quản.

Một mô hình điều hành mới sẽ ra đời

Trong khi các đề nghị chào mua đang được xem xét, những nhà lãnh đạo của Seven & i đang cố gắng thuyết phục các nhà đầu tư rằng công ty có thể phát triển mà không cần thay đổi quyền sở hữu.

Chủ tịch Seven & i, Ryuichi Isaka, đã cố gắng tăng giá trị của công ty bằng cách loại bỏ các doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả và tập trung vào các cửa hàng 7-Eleven, theo yêu cầu của các cổ đông hoạt động tích cực. Vào tháng 10/2024, công ty cho biết họ có kế hoạch tách hoạt động siêu thị và một số đơn vị ngoại vi khác thành một công ty riêng.

Ông Ito chưa nêu rõ chiến lược của mình cho Seven & i, nhưng những người hiểu được suy nghĩ của vị tỷ phú này cho biết ông hình dung công ty sẽ tiếp tục tăng gấp đôi số lượng cửa hàng tiện lợi tại Nhật Bản và nước ngoài. Những nỗ lực đó có thể được thực hiện bởi ban quản lý hiện tại.

Couche-Tard từ chối bình luận về giá thầu của mình. Nhưng một phát ngôn viên cho biết công ty "đánh giá cao kiến thức sâu rộng và chuyên môn của Seven & i trong ngành" và sẽ hướng đến việc mở rộng các dịch vụ của mình trên khắp các hoạt động toàn cầu của Couche-Tard.

Tại Nhật Bản, một số học giả kinh doanh nổi tiếng cho rằng sự xung đột giữa chủ nghĩa tư bản phương Tây và mô hình kinh doanh truyền thống của Nhật Bản cuối cùng sẽ tạo ra một nhà lãnh đạo doanh nghiệp kiểu mới. Đó sẽ là sự kết hợp sẽ cân bằng giữa truyền thống và hiện đại, giữa triết lý tập trung hoàn toàn vào lợi nhuận của nhà đầu tư theo kiểu Mỹ với quan điểm đặt khách hàng lên trên hết của Nhật Bản.

Theo The New York Times

>> Ông chủ Circle K muốn thâu tóm chuỗi 7-Eleven với giá 33 tỷ USD