Kiến nghị áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia từ năm 2028

Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với mặt hàng bia đang tạo ra nhiều tranh luận trong cộng đồng doanh nghiệp và chuyên gia kinh tế. Trong khi Bộ Tài chính đưa ra phương án tăng mạnh thuế suất lên 100% vào năm 2030, các doanh nghiệp bia, rượu lo ngại sẽ phải đối mặt với hàng loạt khó khăn, từ sụt giảm sản lượng đến nguy cơ mất việc làm của hàng trăm nghìn lao động.

Gánh nặng từ lộ trình tăng thuế

Theo dự thảo sửa đổi Luật Thuế TTĐB, Bộ Tài chính đề xuất hai phương án tăng thuế đối với bia. Cụ thể, phương án 1 (PA1) tăng thuế từ năm 2026, mỗi năm tăng 5%, đến năm 2030 đạt 90%. Phương án 2 (PA2) bắt đầu với mức tăng 15% vào năm 2026, sau đó tăng mỗi năm 5%, để đến năm 2030 đạt 100%. Trong đó, cơ quan soạn thảo nghiêng về phương án 2.

Phát biểu tại hội thảo Tham vấn hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt diễn ra ngày 18/3 do Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) đã tổ chức, TS Cấn Văn Lực nhận định rằng doanh nghiệp sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn do chiến tranh thương mại – công nghệ, chi phí đầu vào và logistics tăng cao, đơn hàng phục hồi không đồng đều và yêu cầu chuyển đổi số, xanh hóa ngày càng lớn. Trong bối cảnh đó, nếu thuế tăng quá nhanh và cao, lợi ích tổng thể của ngành và nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến suy giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư.

PGS.TS Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước Giải khát Việt Nam (VBA) phát biểu tại hội thảo.

Đặc biệt, việc tăng mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với đồ uống có cồn có thể tác động tiêu cực đến ngân sách lâu dài và gây thêm khó khăn cho doanh nghiệp, người lao động trong ngành cũng như các lĩnh vực liên quan như bao bì, vận tải, du lịch, ăn uống… Vì vậy, ông đề xuất nên giãn thời gian áp dụng chính sách này đến ngày 1/1/2028, giúp doanh nghiệp có đủ thời gian chuẩn bị và đổi mới công nghệ, đảm bảo sự thích ứng và phát triển bền vững.

TS Võ Trí Thành cho rằng việc tăng thuế đối với các mặt hàng như bia rượu và thuốc lá chưa chắc đã làm giảm nhu cầu tiêu dùng, bởi người dân có thể chuyển sang sử dụng các sản phẩm không chính thống, gây ra những hệ lụy như buôn lậu và hàng giả. Trong khi đó, Nghị định 100/2019/NĐ-CP đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng các mặt hàng này mà không cần đến việc tăng thuế. Do đó, trước khi đề xuất chính sách thuế mới, cần có nghiên cứu sâu sắc hơn về các yếu tố như cân bằng thị trường, tác động đến ngân sách, việc làm, tiêu dùng, cũng như tính hiệu quả và công bằng của chính sách thuế.

Bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của HEINEKEN Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Cần đánh giá toàn diện tác động của thuế TTĐB để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế

Phát biểu tại Hội thảo, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của HEINEKEN Việt Nam đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc đánh giá toàn diện tác động của chính sách thuế đối với nền kinh tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Bà Ánh cho biết, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, Việt Nam cần duy trì động lực tăng trưởng thông qua các chính sách hỗ trợ đầu tư trong nước và tiêu dùng nội địa. Chính sách thuế TTĐB, nếu không được tính toán hợp lý, có thể ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp then chốt như du lịch, nhà hàng, khách sạn và bán lẻ, vốn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng.

Hội thảo Tham vấn hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt diễn ra ngày 18/3 do Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) đã tổ chức.

Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương phối hợp với Viện Nghiên cứu Đồ uống Việt Nam và Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), phương án tăng thuế TTĐB theo đề xuất thứ hai của Bộ Tài chính có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng GDP, với mức suy giảm 0,08% giai đoạn 2026-2030. Ngành bia – một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng – cũng bị tác động đáng kể, kéo theo hệ lụy đối với hàng triệu lao động. Riêng năm 2023, HEINEKEN Việt Nam đã đóng góp 172.500 việc làm trong toàn bộ chuỗi giá trị và chi 17,2 nghìn tỷ đồng để mua nguyên liệu, hàng hóa từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước.

Ngoài ra, việc tăng thuế mạnh có thể thúc đẩy sự phát triển của các dòng bia không chính thống (bia cỏ), gây thất thu ngân sách và tiềm ẩn nguy cơ về sức khỏe người tiêu dùng. Theo báo cáo của Nielsen, sản lượng bia không chính thống năm 2023 tăng 28% so với năm 2022 và năm 2024 tiếp tục tăng 71%. Một số loại bia này được ghi nhận có hàm lượng methanol cao, trong khi giá bán thấp hơn 25-35% so với bia chính thống, thu hút nhóm khách hàng nhạy cảm về giá.

Cần lộ trình hợp lý

Phía VBA cũng đề xuất một lộ trình tăng thuế hợp lý hơn, giúp ngành bia có thời gian thích ứng mà vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách. Phương án 1, phương án do VBA đề xuất, được xem là giải pháp cân bằng hơn khi chỉ tăng thuế 5% mỗi năm, bắt đầu từ 2028 và kết thúc ở mức 80% vào năm 2031. Phương án này được cho là phù hợp vì những khó khăn trong giai đoạn hiện nay của các doanh nghiệp ngành bia khiến sức chống chịu, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp suy giảm.

Phía HEINEKEN Việt Nam bày tỏ quan điểm ủng hộ kiến nghị của VBA và đưa ra ba kiến nghị thứ nhất, cần đánh giá tác động của chính sách thuế một cách toàn diện với sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập. Thứ hai, cần có lộ trình tăng thuế hợp lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến nền kinh tế, cụ thể nên giữ nguyên thuế TTĐB trong năm đầu tiên (2026) và chỉ điều chỉnh từ năm 2028 theo phương án 1. Thứ ba, cần xem xét kỹ lưỡng các kết quả nghiên cứu về hành vi tiêu dùng để xây dựng chính sách thuế phù hợp, đảm bảo sức mua nội địa.

Với những tranh luận hiện nay, việc tăng thuế TTĐB đối với bia vẫn còn là chủ đề gây tranh cãi. Tuy nhiên, một điều rõ ràng là bất kỳ thay đổi chính sách nào cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng, nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.