Cảnh báo quá bi quan về cú sốc kinh tế có thể suy yếu nền tảng ủng hộ toàn cầu hóa
Chiến thắng vang dội của Donald Trump đã tạo ra một làn sóng hoang mang trong giới kinh tế học chính thống, không kém phần chấn động so với phản ứng từ phe tự do Mỹ. Các cam kết về việc áp dụng thuế nhập khẩu cùng loạt biện pháp bảo hộ thương mại của ứng viên Đảng Cộng hòa đã châm ngòi cho chuỗi dự báo kinh tế bi quan. Tuy nhiên, đa số những dự đoán ảm đạm hiện nay đang bỏ qua các yếu tố cân bằng tiềm năng - điều này có nguy cơ làm xói mòn uy tín của những người ủng hộ toàn cầu hóa.
Giới chuyên gia kinh tế đang đối mặt với giai đoạn đầy thử thách. Các chính trị gia ngày càng tỏ ra thờ ơ với những đề xuất chuyên môn của họ. Trong khi các nhà kinh tế không ngừng cảnh báo về những rủi ro từ xu hướng phi toàn cầu hóa - thể hiện qua áp lực lạm phát và đà suy giảm tăng trưởng GDP - cử tri vẫn giữ thái độ hoài nghi sâu sắc. Chiến thắng của Trump càng củng cố mạnh mẽ xu hướng này.
Một số nhà kinh tế dự báo rằng việc áp thuế "toàn diện" lên hàng hóa nhập khẩu sẽ gây tổn thất đáng kể cho nền kinh tế toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến hộ gia đình tại Mỹ và châu Âu. Cụ thể, Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ước tính chi phí hàng năm của một hộ gia đình Mỹ điển hình sẽ tăng thêm 2,600 USD. Trường Kinh doanh Wharton danh tiếng thuộc Đại học Pennsylvania cảnh báo một cuộc chiến thương mại có thể khiến GDP suy giảm tới 5% trong hai thập kỷ tới. Không kém phần bi quan, IMF dự báo GDP Mỹ sẽ thấp hơn 1.6% vào năm 2026 do tác động từ các chính sách của Trump.
Tuy nhiên, việc dự báo tác động của tăng thuế quan còn tồn tại một số điểm hạn chế. Thứ nhất, nhiều dự báo chưa đánh giá đầy đủ các yếu tố giảm thiểu tiềm năng cũng như các cơ chế kinh tế có thể làm dịu cú sốc. Chẳng hạn, USD mạnh lên sẽ giảm thiểu tác động lạm phát của thuế quan tại Mỹ thông qua việc giảm giá thực của hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu được định giá bằng EUR hoặc GBP. Khu vực doanh nghiệp chắc chắn sẽ thích ứng và tìm cách giảm thiểu tác động - như chuyển hướng thương mại qua nước thứ ba, gia tăng giá trị tại Mỹ thay vì tại nước xuất xứ - và các mô hình mô phỏng kinh tế thường đánh giá thấp những khả năng này. Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ cũng sẽ đóng vai trò hỗ trợ, điển hình như Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) có thể cắt giảm lãi suất.
Đối với người tiêu dùng thông thường, các dự báo kinh tế đôi khi tạo ấn tượng bi quan quá mức so với thực tế. Chẳng hạn, dự báo GDP giảm 5% của Wharton được phân bổ trong hai thập kỷ - khó có thể xem đây là một cuộc khủng hoảng. Tương tự, mức suy giảm GDP 1.6% trong hai năm theo dự báo của IMF tuy đáng quan ngại nhưng chưa đủ để kích hoạt một cuộc suy thoái nghiêm trọng.
Đáng chú ý là IMF không dự báo các đề xuất của Trump sẽ gây ra áp lực lạm phát đáng kể, tuy nhiên điểm này ít được đề cập. Thậm chí những kịch bản kinh tế ảm đạm nhất cũng chưa dự báo mức tăng giá tương đương với biến động gần đây, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng và lương thực. Nhìn chung, tác động từ các đề xuất thuế quan khá khiêm tốn so với áp lực kinh tế mà khu vực doanh nghiệp và người tiêu dùng đã trải qua trong những năm gần đây.
Không thể phủ nhận quan điểm của các nhà kinh tế khi cho rằng chủ nghĩa bảo hộ sẽ đòi hỏi một cái giá không nhỏ. Tuy nhiên, tương tự như tiền lệ Brexit, tác động tiêu cực từ chính sách thuế quan nói riêng và xu hướng phi toàn cầu hóa nói chung sẽ diễn ra theo một quá trình chậm rãi và tích lũy dần. Việc mô tả hiện tượng này như một cú sốc kinh tế tiềm ẩn nhiều hệ lụy đáng ngại. Trước hết, điều này có thể làm lung lay thêm niềm tin vốn đã mong manh của thị trường, dẫn đến phản ứng thắt chặt đầu tư và chi tiêu từ cả khu vực doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng, từ đó kìm hãm đà tăng trưởng vượt quá mức cần thiết. Thứ hai, các chính phủ có nguy cơ đưa ra những quyết sách và thỏa hiệp thiếu cân nhắc, như việc nhượng bộ quá đà trong các cuộc đàm phán thương mại hoặc triển khai các biện pháp bảo hộ mang tính trả đũa.
Thứ ba, điều này có thể làm chậm tiến trình hội nhập kinh tế châu Âu vốn rất cần thiết, bao gồm thị trường vốn thống nhất và liên minh ngân hàng, khi các chính trị gia chờ đợi một cuộc khủng hoảng viễn cảnh trước khi bắt đầu đàm phán. Cuối cùng, cử tri có thể xem những cảnh báo quá bi quan về lạm phát và các tổn thất kinh tế như một lý do nữa để phớt lờ ý kiến chuyên gia.
Tác động của xu hướng phi toàn cầu hóa sẽ thể hiện qua sự suy yếu dần dần về năng suất và phúc lợi kinh tế trong dài hạn, khiến toàn xã hội nghèo đi theo thời gian. Mặc dù luận điểm này có vẻ ít gây chú ý, nhưng đây là cơ sở quan trọng để bảo vệ ý nghĩa của toàn cầu hóa. Những cảnh báo quá bi quan về "cú sốc Trump" có nguy cơ làm suy yếu thêm nền tảng ủng hộ then chốt đối với toàn cầu hóa và thương mại tự do.
Financial Times
