Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu phát triển bằng được ngành công nghiệp đường sắt “Made in Vietnam”, làm chủ công nghệ, sản xuất đầu máy, toa xe. Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trị giá 67 tỷ USD chốt khởi công năm 2026, cùng nhiều tuyến kết nối liên vùng, đô thị trọng điểm được thúc đẩy.
Tối 29/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp đầu tiên của Ban Chỉ đạo các công trình trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực đường sắt. Cuộc họp có sự tham dự của các Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Hồ Đức Phớc cùng lãnh đạo các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương liên quan.
| Hình ảnh tại buổi làm việc |
Theo báo cáo tại cuộc họp, danh mục các dự án đường sắt trọng điểm hiện nay gồm 3 nhóm chính: (1) đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam; (2) các tuyến đường sắt liên vùng như Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Lạng Sơn, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái; (3) hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP. HCM.
Trong đó, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết 172/2024/QH15, có chiều dài 1.541km, vận tốc thiết kế lên tới 350km/h, với tổng mức đầu tư sơ bộ hơn 1,71 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng 67,34 tỷ USD). Dự kiến, dự án sẽ được triển khai từ năm 2025 - 2035.
Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có tổng chiều dài hơn 418km (bao gồm cả tuyến nhánh), khổ 1.435mm, phục vụ cả vận tải hàng hóa và hành khách, tổng vốn đầu tư khoảng 8,37 tỷ USD. Giai đoạn đầu sẽ xây dựng đường đơn nhưng giải phóng mặt bằng theo quy mô đường đôi, thực hiện từ năm 2025 - 2030.
Bên cạnh đó, tuyến đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn dài khoảng 156km sẽ kết nối liên vận quốc tế với Trung Quốc. Tuyến Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái (187km) cũng có vai trò quan trọng trong kết nối vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc với quốc tế.
Về hệ thống đường sắt đô thị, theo Nghị quyết 188/2025/QH15, Hà Nội sẽ phát triển 15 tuyến, còn TP. HCM triển khai 10 tuyến nhằm giải quyết bài toán giao thông đô thị, giảm tải áp lực lên hệ thống đường bộ.
Việt Nam phải làm chủ ngành công nghiệp đường sắt
Khẳng định quyết tâm phát triển ngành đường sắt, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: "Chúng ta quyết tâm xây dựng bằng được ngành công nghiệp đường sắt, làm chủ công nghệ, sản xuất được toa xe, đầu máy, phát triển hệ sinh thái công nghiệp đường sắt. Coi trọng thời gian, trí tuệ và quyết đoán đúng thời điểm là những yếu tố quyết định thành công. Đây cũng là một cơ hội để đất nước ta, dân tộc ta có thêm động lực, cảm hứng để vươn lên, phát triển".
Để hiện thực hóa mục tiêu này, người đứng đầu Chính phủ giao Bộ Xây dựng và Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng đề án đào tạo nhân lực ngành đường sắt, trong đó chú trọng đào tạo tổng công trình sư, kỹ sư chuyên sâu tại cả trong và ngoài nước. Đồng thời, khuyến khích thành lập các tập đoàn lớn, kể cả tư nhân, tham gia lĩnh vực công nghiệp đường sắt, nếu vượt thẩm quyền thì báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định, sửa đổi các quy định liên quan.
Thủ tướng cũng yêu cầu các Bộ, ngành tập trung hoàn thiện cơ chế chính sách, huy động đa dạng nguồn lực như vốn Nhà nước, vốn vay, trái phiếu công trình, hợp tác công - tư (PPP), và khai thác mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông (TOD). Việc sử dụng vốn phải được kiểm soát chặt chẽ, tránh thất thoát, lãng phí.
Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng được giao xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật riêng cho đường sắt, ứng dụng công nghệ hiện đại và chuyển giao kỹ thuật tiên tiến. Các vướng mắc pháp lý, nếu vượt thẩm quyền, sẽ được tổng hợp báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất để kịp thời tháo gỡ.
| Thủ tướng đưa ra nhiều chỉ đạo "nóng" liên quan đến các dự án đường sắt |
Khởi công dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam vào tháng 12/2026
Về tiến độ, Thủ tướng yêu cầu đẩy nhanh các dự án, trong đó công tác giải phóng mặt bằng cần được thực hiện theo hướng tách thành dự án độc lập. Các địa phương sẽ chịu trách nhiệm thực hiện khi đã xác định được hướng tuyến, đồng thời có thể chủ động kêu gọi đầu tư các nhà ga, đặc biệt với dự án Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Thủ tướng nhấn mạnh nguyên tắc 6 “rõ” trong tổ chức triển khai: rõ người, rõ việc, rõ tiến độ, rõ kết quả, rõ trách nhiệm và rõ thẩm quyền. Những tập thể, cá nhân hoàn thành tốt nhiệm vụ sẽ được biểu dương, khen thưởng kịp thời. Ngược lại, sẽ xử lý nghiêm các trường hợp thiếu trách nhiệm, chậm trễ.
Các Bộ, ngành cần xác định rõ vai trò phục vụ người dân và doanh nghiệp trong từng dự án, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ, giảm ùn tắc giao thông, cải thiện môi trường sống và đảm bảo phát triển đô thị bền vững.
Về thủ tục hành chính, Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tư pháp phối hợp Bộ Xây dựng nghiên cứu cơ chế đặc thù, rút gọn trình tự, thủ tục lập và phê duyệt dự án. Đối với các văn bản hướng dẫn triển khai Nghị quyết của Quốc hội, Bộ Xây dựng phải tiếp thu đầy đủ ý kiến đóng góp của các bên liên quan và trình Chính phủ ban hành trong thời gian sớm nhất.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao xây dựng nghị định quy định việc tạm sử dụng rừng và hoàn trả rừng phục vụ thi công đường sắt, hoàn thành trong tháng 9/2025. Song song, các quy định về lựa chọn doanh nghiệp Nhà nước hoặc doanh nghiệp Việt Nam cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho công nghiệp đường sắt cũng cần được hoàn thiện.
Đối với dự án Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Thủ tướng đồng ý khởi công xây dựng hạ tầng ga Lào Cai và khu tái định cư ngay trong năm 2025. Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính sẽ đàm phán với phía Trung Quốc về Hiệp định hợp tác liên vận đường sắt.
Với tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Thủ tướng yêu cầu khởi công vào tháng 12/2026. Bộ Tư pháp cần sớm hoàn thiện nghị định về thiết kế tổng thể và áp dụng cơ chế rút gọn để đảm bảo tiến độ.
Tại Hà Nội và TP. HCM, hai địa phương được yêu cầu rà soát tiến độ triển khai các tuyến đường sắt đô thị. Riêng tuyến Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương, Thủ tướng đề nghị Bộ Tài chính xem xét việc điều chỉnh nguồn vốn thay cho vốn ODA để phù hợp với thực tiễn triển khai.
Thủ tướng yêu cầu các địa phương sớm lập kế hoạch chi tiết, bố trí vốn ngân sách để giải phóng mặt bằng và xây dựng khu tái định cư dựa trên hồ sơ thiết kế sơ bộ đã được Quốc hội thông qua. Đồng thời, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế để nâng cao hiệu quả trong phát triển công nghiệp đường sắt, đảm bảo Việt Nam không chỉ nhập khẩu công nghệ mà từng bước làm chủ và sáng tạo ra công nghệ của riêng mình.
>> Việt Nam làm chủ công nghiệp đường sắt: Hòa Phát sản xuất ray, Thaco lắp toa, Trung Chính đào hầm, Viettel triển khai tín hiệu...
