Tại cuộc Toạ đàm “Giải pháp đảm bảo có ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội” do báo Dân Việt vừa tổ chức, các nhà quản lý và chuyên gia đã “điểm mặt” những khó khăn vướng mắc khi triển khai nhà ở xã hội.
Phát biểu tại Toạ đàm, ông Chử Văn Hải, Trưởng phòng Phát triển và Quản lý nhà ở xã hội, Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng thông tin, qua tổng hợp, Bộ Xây dựng nhận thấy giai đoạn vừa qua trên địa bản cả nước có 657 dự án được triển khai, quy mô 600 nghìn căn. Trong đó đã hoàn thành 103 dự án, với khoảng 67 nghìn căn. Đã khởi công xây dựng 140 nghìn dự án, với quy mô khoảng 125 nghìn căn. Các dự án đươc chấp thuận chủ trương, đến nay có khoảng 414 dự án, với quy mô 406 nghìn căn.
Riêng trong năm 2024, với sự quyết tâm vào cuộc của các cấp, ngành, kết quả công tác phát triển NOXH đạt được rất nhiều tích cực. Ví dụ các dự án NOXH hoàn thành trong năm 2024 đã tăng khoảng 146% so với 2023. Dự án được chấp thuận chủ trương tăng 113%. Số lượng dự án đã được chấp thuận chủ trương đã tăng rất cao, 201% so với năm 2023.
“Như vậy, tổng số căn hộ đã khởi công và hoàn thành cho đến thời điểm, so với mục tiêu đến năm 2025 này đạt khoảng 45%. Mặc dù chúng ta đã đạt được rất nhiều kết quả tích cực, nhưng so với nhu cầu, yêu cầu và mục tiếu của dự án vẫn chưa đáp ứng được”, ông Hải nói.
Theo ông Hải, nguyên nhân: Thứ nhất, do đề án này đến nay mới thực hiện được 2 năm. Các bộ, ngành, địa phương, kể cả các chủ đầu tư vẫn cần thêm thời gian quy hoạch, bố trí quỹ đất, thủ tục.
Thứ hai, dự án NOXH cũng cần thực hiện thủ tục giống dự án khác, nên cần thời gian để triển khai thực hiện.
Thứ 3, quá trình từ khi khởi công cho đến khi hoàn thành dự án, ít nhất phải mất từ 1 đến 2 năm. Ngoài ra, đối với quỹ đất, hiện nay hầu hết đã địa phương đã bố trí, qua tổng hợp sơ bộ của chúng tôi đến hết năm 2024 cả nước đã bố trí được 1.309 vị trí quy hoạch, với khoảng 9.737ha đất làm NOXH.
Tuy nhiên, một số địa phương rất quan tâm đầu tư hạ tầng kỹ thuật để kết nối, thu hút doanh nghiệp đầu tư nhưng còn khó khăn trong công tác bồi thường GPMB. Một phần do thiếu nguồn ngân sách Nhà nước, phần khác do dự án này thủ tục lựa chọn Chủ đàu tư còn tương đối phức tạp, phải qua đấu thầu, mất rất nhiều thời gian.
Còn ông Lê Văn Bình, Phó cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường: Xem xét vướng mắc tồn tại nhà ở xã hội tôi cho có hai khía cạnh là chính sách và thực hiện chính sách.
Theo đó, về chính sách, chúng ta có Luật Đất đai 2013 và Luật Nhà ở 2014 chúng ta còn bất cập. Nhà ở xã hội theo Luật Đất đai 2013, quy định quỹ đất cho nhà ở xã hội không phải qua đấu giá, chỉ giao đất, nhưng Luật Nhà ở 2014 quy định phải đấu thầu, điều này khiến mất thời gian, kéo dài.
Vấn đề tồn tại trong chính sách là việc quy hoạch, do quy định của Nhà nước về nhà ở xã hội. Quỹ đất dành cho nhà ở xã hội trước đây còn mang tính chất thụ động, trung ương đưa quy hoạch đất đai, các địa phương có chỉ tiêu và dựa trên dó là quy định bao nhiêu % là quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội.
Trong các luật mới, Nhà nước đã cho địa phương chủ động hơn trong quy hoạch đất dành cho nhà ở xã hội. Quy định Luật Nhà ở 2014 nêu rõ các địa phương, các dự án phải dành 20% quỹ đất, diện tích dành cho nhà ở xã hội, có chỗ lại cho quy định bằng tiền và nhiều chỗ khác thì không thực hiện. Về thực hiện chính sách, trước đây nhà ở cho người thu nhập thấp chưa bức xúc như bây giờ từ đòi hỏi thực tiễn đến thực hành chính sách.
Thời điểm bây giờ nhu cầu người dân về nhà ở xã hội tăng cao, gắn với quá trình đô thị hoá. Cho nên, người ta mới đặt ra, cần thiết và rất bức xúc phải giải quyết. Trước đây, ngoại trừ các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng mới bức xúc về nhà ở xã hội, còn lại các địa hương khác thì chưa quan tâm nhiều.
TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài Chính - Tiền tệ Quốc gia cho rằng, khó khăn vướng mắc hiện nay là do quan điểm, tư duy: Lâu nay chúng ta vẫn coi nhà ở xã hội như mặt trận từ thiện, làm cũng được, không làm cũng được. Tuy nhiên, quan điểm này đã được thay đổi. Đảng và Chính phủ liên tục giao chỉ tiêu xây dựng nhà ở xã hội.
Bên cạnh đó là nguồn cung nhà ở xã hội vẫn còn khan hiếm, dẫn đến giá bị đẩy lên cao. Đồng thời, vướng mắc lớn nhất liên quan đến cấp chấp thuận cho chủ đầu tư, liên quan đến đấu thầu.
“Hôm vừa rồi, khi Thủ tướng họp với các doanh nghiệp lớn về NOXH đã bàn, nghiên cứu đến phương án chỉ định thầu. Đây mới là vấn đề cần tháo gỡ. Cũng liên quan đến quy trình sửa đổi, khi làm việc với các địa phương, họ vẫn lúng túng về xác nhận lao động tự do như thế nào?”, TS Lực nhấn mạnh.
