Chuỗi cung ứng toàn cầu hoảng loạn vì đòn thuế từ Donald Trump

Chiến thắng vang dội của Donald Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đã kích hoạt làn sóng hoảng loạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Từ nhà máy ở Trung Quốc đến vườn nho tại Đức, doanh nghiệp khắp thế giới đang chạy đua với thời gian để đối phó với nguy cơ thuế quan mới.

Tại một nhà máy cách Thượng Hải hai giờ lái xe về phía tây, Sunny Hu đang trong guồng làm việc căng thẳng. Kể từ sau cuộc bầu cử Mỹ, bà đã dành gần hai tháng để đẩy nhanh việc giao hàng nội thất ngoài trời và các sản phẩm pavilion cho khách hàng Mỹ. Đồng thời, công ty của bà - Hangzhou Skytech Outdoor - cũng đang gấp rút tìm kiếm cơ hội tại các thị trường mới.

Cách đó hàng ngàn dặm, tại vùng sản xuất rượu Riesling nổi tiếng của Đức, Matthias Arnold - người làm rượu thế hệ thứ 8 của gia đình - đang tất bật xử lý hàng loạt đơn đặt hàng đặc biệt từ các nhà nhập khẩu Mỹ. Chiến thắng của Donald Trump đã thúc đẩy ông phải hoàn thành càng nhiều đơn hàng càng tốt, trước khi Tổng thống đắc cử có thể tái áp thuế đối với rượu châu Âu - chính sách đã được áp dụng năm 2019 nhưng sau đó bị chính quyền Biden đình chỉ.

Chạy đua với thời gian

Trên khắp thế giới, các doanh nghiệp không muốn chờ đến ngày 20/01 - ngày nhậm chức của tân tổng thống - để biết những quốc gia, sản phẩm hay mức thuế nào sẽ bị ảnh hưởng trong cuộc chiến thương mại mà Trump đã nhiều lần cảnh báo. Chỉ riêng việc đe dọa áp thuế phổ quát đã kích hoạt một cuộc chạy đua, khiến hệ thống thương mại toàn cầu đối mặt với nguy cơ tắc nghẽn, chi phí tăng cao và dễ bị gián đoạn nếu xảy ra cú sốc kinh tế.

"Chúng tôi vẫn đang trong giai đoạn hoảng loạn", Robert Krieger, Chủ tịch công ty tư vấn logistics và môi giới hải quan Krieger Worldwide tại Los Angeles chia sẻ. "Một đợt thủy triều lớn sắp ập đến với chuỗi cung ứng."

Tại California, Win Cramer - Giám đốc điều hành JLab - đã phải chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc để tránh thuế quan trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump. Giờ đây, bên cạnh việc đóng băng tuyển dụng đến tháng 6 do tình hình bất ổn, ông có thể phải tăng giá tai nghe và các sản phẩm không dây của công ty nếu thuế phổ quát được áp dụng.

Để chủ động ứng phó, một số công ty đang đẩy nhanh tiến độ đơn hàng. Số khác tìm kiếm nhà cung cấp mới hoặc đàm phán lại điều khoản với đối tác hiện tại. Tuy nhiên, họ đều phải đối mặt với một thực tế chung: Chi phí sẽ tăng cao, dù là dưới hình thức hàng tồn kho lớn hơn, phí vận chuyển nhanh đắt đỏ hơn, hay rủi ro khi làm việc với đối tác mới. Điều này sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận, buộc doanh nghiệp phải cắt giảm chi phí ở những lĩnh vực khác. Và cuối cùng, người tiêu dùng sẽ là người gánh chịu phần chi phí này.

Doanh nghiệp bàn tán về thuế quan nhiều chưa từng thấy

Vấn đề lớn nhất là không có gì đảm bảo rằng những chiến lược đã từng hiệu quả trong cuộc chiến thương mại đầu tiên của Trump sẽ phát huy tác dụng lần này. Vào cuối tháng 11/2024, Trump đã đe dọa áp thêm thuế 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc và thuế 25% đối với tất cả sản phẩm từ Mexico và Canada. Điều này cho thấy lần này, cả đồng minh lẫn đối thủ đều nằm trong tầm ngắm của ông.

Zipfox là một công ty công nghệ có vai trò như một cầu nối thương mại. Họ vận hành một nền tảng trực tuyến giúp các doanh nghiệp Mỹ tìm được nhà máy sản xuất phù hợp, chủ yếu tại Mexico. Raine Mahdi, nhà sáng lập và điều hành Zipfox, cho biết công ty đang chứng kiến một làn sóng khách hàng mới đổ về. Từ hai tuần trước cuộc bầu cử, số lượng doanh nghiệp liên hệ xin báo giá và đăng ký làm người mua mới đã tăng vọt 30%.

Số lượng yêu cầu lại tăng vọt sau khi Trump đe dọa áp thuế 100% đối với các quốc gia BRICS. "Nếu bạn chờ đợi quá lâu, bạn sẽ thấy mình cố gắng chuyển đổi trong tình thế khẩn cấp", Mahdi cảnh báo. "Lần này bạn không phải đối phó với giai đoạn cuối của chính quyền Trump, mà là toàn bộ nhiệm kỳ và với một cơn thịnh nộ mới."

Bản năng sinh tồn của các doanh nghiệp đã bắt đầu phản ánh trong dữ liệu tần suất cao. Các cảng của Trung Quốc ghi nhận mức tăng trưởng hai con số về sản lượng container trong hai tuần xung quanh cuộc bầu cử, và con số này tiếp tục tăng lên gần 30% trong tuần thứ hai của tháng 12. Các chuyến bay vận tải hàng không quốc tế đã tăng ít nhất một phần ba mỗi tuần kể từ giữa tháng 10, và các nhà kinh tế dự đoán xu hướng này sẽ tiếp tục khi khách hàng đẩy nhanh đơn đặt hàng.

Số chuyến bay vận chuyển hàng hóa tăng vọt

Cảng biển tất bật đơn hàng

Tại Mỹ, cặp cảng đôi Los Angeles và Long Beach - cửa ngõ container nhộn nhịp nhất cả nước - đang chứng kiến làn sóng hàng hóa nhập khẩu tăng đột biến, tương tự như thời điểm Trump phát động cuộc chiến thuế quan đầu tiên với Trung Quốc. Trong quý 3, cả hai cảng đều phá vỡ các kỷ lục thời kỳ đại dịch và dự kiến sản lượng sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao trong năm tới.

Hoạt động đặt hàng trước đã bắt đầu từ lâu trước cuộc bầu cử Mỹ vào đầu tháng 11 và giờ đây đang thể hiện rõ tại các cảng. Riêng tại Cảng Los Angeles, lượng container nhập khẩu trong tháng 11 đã tăng vọt 19% so với cùng kỳ năm ngoái. Cảng Long Beach cũng đang trên đà đạt năm bận rộn nhất trong lịch sử vào năm 2024. Tuy nhiên, làn sóng hàng hóa ồ ạt qua Nam California này có thể sẽ không kéo dài và nhiều khả năng sẽ dẫn đến một giai đoạn trầm lắng sau đó.

"Làn sóng nhập khẩu trên toàn quốc có thể tiếp tục kéo dài đến mùa xuân năm 2025", Mario Cordero, CEO Cảng Long Beach chia sẻ với báo giới vào tháng 12. Ông nhắc lại: "Năm 2018, các mức thuế của chính quyền Trump đầu tiên đã khiến nhập khẩu từ Trung Quốc giảm 20% và xuất khẩu sang nước này giảm 45% do các biện pháp trả đũa."

Thuế quan không phải là yếu tố duy nhất tác động đến tình hình, khi các doanh nghiệp cũng đang vội vã đặt hàng trước Tết Nguyên đán của Trung Quốc vào cuối tháng 1, cũng như lo ngại về khả năng đình công tại các cảng Mỹ. Robert Sockin, chuyên gia kinh tế cao cấp toàn cầu của Citigroup Inc., nhận định rằng với bối cảnh này, chỉ cần một tác động nhỏ cũng có thể gây thêm áp lực đáng kể cho hệ thống thương mại toàn cầu.

"Chi phí vận chuyển có thể chịu thêm áp lực tăng giá nếu hoạt động đặt hàng trước diễn ra mạnh mẽ", ông nói. "Nếu xu hướng này lan rộng, nó có thể tạo ra các nút thắt cổ chai tại các cảng Mỹ, làm trầm trọng thêm áp lực chuỗi cung ứng." Khả năng xảy ra một cuộc đình công mới của công nhân cảng chỉ vài ngày trước lễ nhậm chức của Trump càng làm tăng thêm những lo ngại này.

Kể từ cuộc bầu cử Mỹ vào đầu tháng 11, Fed đã ghi nhận ngày càng nhiều lo ngại về thuế quan. Trong báo cáo Sách Beige mới nhất - một khảo sát về tình hình kinh doanh theo khu vực - từ "thuế quan" xuất hiện 11 lần, mức cao nhất kể từ năm 2020.

Theo dữ liệu của Bloomberg, khi phân tích các bản ghi cuộc họp về thu nhập, số lần các giám đốc điều hành của các công ty S&P 500 nhắc đến thuế quan đã tăng vọt vào tháng 11, đạt mức cao nhất trong các bản ghi kể từ cuối năm 2019. Các công ty công nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp sản xuất máy móc công nghiệp và các nhà cung cấp, là những đối tượng thảo luận nhiều nhất về vấn đề thuế quan.

Các công ty nhỏ không chỉ dừng lại ở việc thảo luận mà đã bắt đầu hành động, dù vẫn còn quá sớm để đo lường chính xác mức độ tác động kinh tế. Hộp thư điện tử của Lynlee Brown, đối tác thương mại toàn cầu tại tập đoàn tư vấn EY, đã trở thành một chỉ báo rõ ràng về tầm ảnh hưởng rộng lớn của vấn đề này. Chỉ trong những giờ đầu tiên sau cuộc bầu cử Mỹ, cô đã nhận được hơn 400 tin nhắn từ khắp nơi trên thế giới - từ các công ty Mỹ nhập khẩu nguyên liệu thô đến một công ty may mặc Australia.

Kim Osgood và Mike Roach, chủ sở hữu cửa hàng quần áo nữ Paloma Clothing tại Portland, Oregon, là một trong những doanh nghiệp đang tìm kiếm giải pháp. Cửa hàng của họ bán các sản phẩm từ trang sức, phụ kiện, áo len, khăn quàng đến áo mưa. Họ đã bắt đầu đặt thêm hàng từ các nhà cung cấp sản xuất ở nước ngoài.

"Là một chủ doanh nghiệp, điều bạn ghét nhất chính là sự bất ổn", Roach chia sẻ. "Nhưng chúng tôi không thể làm được nhiều điều".

Thương chiến toàn cầu là nỗi lo lớn nhất của các doanh nghiệp

Nỗi lo từ các trung tâm sản xuất Trung Quốc

Tại các trung tâm sản xuất rộng lớn của Trung Quốc, các doanh nghiệp đang nỗ lực duy trì doanh số xuất khẩu. Ở Hàng Châu, khoảng 90% sản phẩm của Hangzhou Skytech Outdoor được xuất khẩu sang Mỹ, khiến họ dễ bị tổn thương trước mức thuế có thể vượt quá 25% như đã từng áp dụng trong cuộc chiến thương mại 2018-2019.

Công ty đang cân nhắc đề xuất một mức giá mới cho khách hàng Mỹ, bao gồm cả thuế và phí vận chuyển, nhưng những mức giá này sẽ cần phải tăng ít nhất 10-15% tùy thuộc vào mức thuế mới. Trong lúc này, họ đặt mục tiêu xuất khẩu một nửa nhu cầu dự kiến của năm 2025 trước khi Trump nhậm chức.

Ba tuần sau cuộc bầu cử, khi phóng viên Bloomberg News đến thăm, xưởng sản xuất và kho hàng chất đầy các thùng hàng trên pallet sẵn sàng vận chuyển, công nhân đang gấp rút uốn và cắt kim loại để đáp ứng mùa cao điểm. Sau đợt bùng nổ doanh số trong đại dịch, công ty quyết định mở rộng bằng cách xây dựng một xưởng và showroom năm tầng mới, sẽ tăng gấp đôi công suất hiện tại.

Tại JLab ở Carlsbad, California, những thách thức cũng không kém phần nan giải. Các sản phẩm của họ đã bị ảnh hưởng bởi thuế quan năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, sau khi các yêu cầu miễn trừ thuế bị từ chối. Điều này buộc CEO Cramer phải chuyển khoảng 90% sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, Malaysia và các nước khác. "Việc xây dựng lại chuỗi cung ứng bên ngoài Trung Quốc không phải là điều dễ dàng", ông nhấn mạnh.

Cramer cũng cho biết việc tích trữ hàng tồn kho trước khi thuế được áp dụng không thực sự khả thi vì điều này đòi hỏi vốn lớn, và với công nghệ luôn thay đổi, có nguy cơ mắc kẹt với hàng tồn kho lỗi thời. Hơn nữa, Trump có thể thực hiện những chính sách khác với những gì đã nói trong chiến dịch tranh cử.

Sản phẩm bán chạy nhất của công ty là tai nghe không dây giá 24.95 USD. Dù có thể hấp thụ một phần chi phí từ thuế quan, nhưng với biên lợi nhuận thấp, công ty buộc phải chuyển một phần gánh nặng cho người tiêu dùng. "Chúng tôi muốn cung cấp sản phẩm chất lượng với giá hợp lý, nhưng thuế quan khiến điều này trở nên khó khăn hơn", ông nói.

Tại Đức, nhà sản xuất rượu Weingut Jul. Ferd. Kimich đã phải gánh chịu khoảng 80% mức thuế của Trump trong nhiệm kỳ đầu để giữ chân khách hàng, những người có thể chuyển sang rượu rẻ hơn từ các vùng khác. Arnold và nhà nhập khẩu Mỹ mà ông làm việc cùng đều muốn duy trì giá ổn định cho khách hàng lần này, nhưng vấn đề là làm thế nào để phân chia chi phí thuế quan bổ sung giữa hai bên.

Chủ xưởng rượu Matthias Arnold đang trong hầm rượu của mình. Ông đang gấp rút hoàn thành càng nhiều đơn hàng càng tốt, trước khi Trump tái áp thuế quan đối với rượu châu Âu - chính sách từng được áp dụng vào năm 2019

Arnold xuất khẩu khoảng 10,000 chai rượu sang Mỹ mỗi năm, chiếm khoảng 5% tổng sản lượng. Ông tự tin có thể vượt qua một vòng thuế quan mới, mặc dù các thị trường có biên lợi nhuận cao hơn như Scandinavia đang trở nên hấp dẫn hơn nếu thuế quan kéo dài. Tuy nhiên, một số nhà sản xuất rượu vang Đức bán tới 40% sản phẩm cho Mỹ sẽ gặp khó khăn lớn hơn nhiều.

"Lần này thuế quan có thể đến nhanh và kéo dài hơn nhiều", Arnold lo lắng chia sẻ.