Chiến sự Ukraine nắn lại dòng chảy thương mại ngũ cốc toàn cầu trị giá 120 tỉ đô la

(KTSG Online) –15 triệu tấn bắp được thu hoạch vào vụ mùa của mùa thu năm ngoái vẫn nằm trong các nhà kho ở khắp vành đai nông nghiệp của Ukraina, thay vì đã được đưa ra các thị trường trên thế giới. Số bắp này, tương đương một nửa sản lượng bắp mà Ukraine dự kiến ​​sẽ xuất khẩu trong mùa vụ vừa qua, đã dần trở nên khó tiếp cận với người mua sau khi Nga phát động cuộc tấn công quân sự ở Ukraine.

Châu Á gia tăng mua gạo tấm phẩm cấp thấp làm thức ăn gia súc

ASEAN đối diện “thiệt hại ngoài dự kiến” từ cuộc chiến Nga -Ukraine

Hiện thực đó cung cấp cái nhìn sơ lược về cơn xáo trộn mà cuộc chiến Nga-Ukraine đã gây ra cho thương mại ngũ cốc toàn cầu trị giá khoảng 120 tỉ đô la mỗi năm.

Ấn Độ, vốn thường giữ lại phần lớn lượng lúa mì mà nước này sản xuất nhờ các mức giá ổn định do chính phủ thiết lập, đang hướng đến thị trường xuất khẩu với việc chào bán khối lượng lúa mì kỷ lục khắp châu Á. Trong 3 tháng đầu năm nay, xuất khẩu lúa mì của Brazil đã vượt xa con số xuất khẩu của cả năm ngoái. Mỹ đang xuất khẩu các lô hàng bắp sang Tây Ban Nha lần đầu tiên trong 4 năm qua. Và Ai Cập đang xem xét sử dụng phân bón để đổi ngũ cốc của Romania đồng thời đàm phán mua lúa mì của Argentina. Một số nước đang hạn chế xuất khẩu ngũ cốc để đề phòng giá tăng cao. Serbia, nước xuất khẩu bắp lớn nhất thế giới, đã tạm dừng xuất khẩu mặt hàng này. Argentina và Indonesia đã tăng thuế xuất khẩu dầu thực vật, trong khi đó, Kazakhstan cho biết sẽ hạn chế xuất khẩu lúa mì.

Xuất khẩu ngũ cốc từ các cảng ở Biển Đen bị gián đoạn

Vốn đã căng thẳng vì tình trạng thắt nút cổ chai trong chuỗi cung ứng, giá cước vận tải tăng vọt và các biến cố thời tiết, giờ đây, các thị trường ngũ cốc đang đối mặt với các biến động lớn hơn khi hoạt động xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine và Nga, chiếm tổng cộng 25% thương mại ngũ cốc của thế giới, đang trở nên ngày càng phức tạp và làm dấy lên nguy cơ thiếu hụt lương thực ở nhiều nơi trên toàn cầu.

Trước khi chiến sự nổ ra vào cuối tháng 2, bắp của Ukraine thường được vận chuyển đến các cảng ở Biển Đen như Odesa và Mykolaiv bằng đường sắt, rồi chất lên các tàu biển hướng đến châu Á và châu Âu. Tuy nhiên, khi các cảng này đang đóng cửa do chiến tranh, một khối lượng bắp nhỏ đang len lỏi đi hướng về phía tây bằng đường sắt và đi qua Romania và Ba Lan trước khi được đưa lên tàu biển.

Song tuyến đường xuất khẩu này không thuận lợi vì bánh của toa tàu hàng phải được thay đổi ở khu vực biên giới. Không giống như các đường ray châu Âu, khổ đường ray của Ukraine có từ thời Liên Xô thường rộng hơn.

Kateryna Rybachenko, Phó chủ tịch Câu lạc bộ Doanh nghiệp nông nghiệp Ukraine, cho biết: “Điều này gây tốn kém và không hiệu quả về mặt hậu cần”.

Ukraine là một trong những nhà xuất khẩu bắp, lúa mì và dầu hướng dương lớn nhất thế giới nhưng dòng chảy của chúng phần lớn đã bị đình trệ. Xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine hiện bị giới hạn ở mức 500.000 tấn/tháng, giảm so với 5 triệu tấn/tháng trước chiến tranh, gây tổn thất đến 1,5 tỉ đô la doanh thu xuất khẩu, theo ước tính của Bộ Nông nghiệp Ukraine. Các sản phẩm nông nghiệp của Nga, nước xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, vẫn đang chảy ra thị trường thế giới nhưng hoạt động giao hàng và thanh toán cho những chuyến hàng trong tương lai bị hoài nghi.

Tình trạng gián đoạn trong dòng chảy ngũ cốc và hạt có dầu, những mặt hàng chủ lực phục vụ hàng tỉ người và ngành chăn nuôi trên khắp thế giới, đang khiến giá cả của chúng tăng vọt.

Liên Hợp Quốc (LHQ) cảnh báo chỉ số giá thực phẩm toàn cầu, vốn đang ở mức cao kỷ lục, có thể tăng thêm 22% nữa. LHQ dự báo nếu nguồn cung ngũ cốc từ khu vực Biển Đen suy giảm mạnh, điều này có thể đẩy thêm 13,1 triệu người trên thế giới vào tình trạng thiếu ăn.

Các tuyến giao thương mới xuất hiện

Lo ngại tình trạng thiếu lương thực, nhiều nước đang chạy đua tìm các nhà cung cấp thay thế và các tuyến giao thương mới đang xuất hiện.

Hiện tại, các nhà cung cấp khác bên ngoài khu vực Biển Đen đang nhập cuộc. Ấn Độ, nước trồng lúa mì lớn thứ hai, chỉ sau Trung Quốc, đang đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng ngũ cốc này và có thể đã xuất khẩu mức kỷ lục 8,5 triệu tấn trong vụ mùa kết thúc vào tháng trước.

“Chúng tôi sẽ tiếp tục xuất khẩu mạnh lúa mì để đáp ứng nhu cầu của các nước không nhận được nguồn cung từ khu vực xung đột”, Piyush Goyal, Bộ trưởng Thương mại và thực phẩm Ấn Độ, nói vào hôm 3-4.

Ấn Độ đang đàm phán để tiếp cận các thị trường Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc, 3 trong số 4 nhà nhập khẩu lùa mì lớn nhất và các khách hàng tiềm năng khác, bao gồm Bosnia, Nigeria và Iran.

Xuất khẩu lúa mì của Ấn Độ trong niên vụ 2022-2023, bắt đầu từ tháng 4, có thể dễ dàng đạt 12 triệu tấn, theo nhận định của Fauzan Alavi, thành viên hội đồng quản trị của Allana Group, một trong những công ty xuất khẩu lúa mì lớn nhất Ấn Độ.

Brazil cũng kỳ vọng xuất khẩu ngũ cốc đạt mức cao nhất trong một thập kỷ. Tổng sản lượng lúa mì xuất khẩu của Brazil ước tính đạt 2,1 triệu tấn trong 3 tháng đầu năm nay, tăng gần gấp đôi so với cả năm 2021. Các thị trường xuất khẩu bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi, Sudan, tất cả đều lần đầu tiên nhập khẩu lúa mì của Brazil trong ít nhất 4 năm qua. Doanh số xuất khẩu lúa mì của Úc cũng đang tăng nhanh với các chuyến hàng xuất khẩu đã kín trong nhiều tháng tới.

Dan Basse, Chủ tịch Công ty nghiên cứu thị trường nông nghiệp AgResource, cho rằng các nỗ lực này vẫn không đủ để khỏa lấp khoảng trống nguồn cung từ Ukraine và Nga. Ông cảnh báo nếu xung đột quân sự ở Ukraine kéo dài sang mùa hè, thời điểm hoạt động xuất khẩu lúa mì từ khu vực Biển Đen thường tăng tốc, các vấn đề lớn sẽ lộ diện và đó là lúc thế giới sẽ bắt đầu cảm nhận sự thiếu hụt lương thực rõ ràng nhất.

Theo Hội đồng Ngũ cốc quốc tế (IGC), thương mại ngũ cốc toàn cầu, không bao gồm lúa gạo, có thể suy giảm 12 triệu tấn trong niên vụ mới, mức giảm cao nhất trong ít nhất một thập niên.

“Giá ngũ cốc tăng cao thường dẫn đến chủ nghĩa bảo hộ hơn là dẫn đến số lượng nhà xuất khẩu gia tăng”, Michael Magdovitz, nhà phân tích cao cấp ở Ngân hàng Rabobank (Hà Lan), nói.

Trong khi đó, một số nước nhập khẩu đang dỡ bỏ các hạn chế để có thể nhập khẩu nhiều ngũ cốc hơn. Tây Ban Nha, khách hàng mua bắp lớn thứ hai của Ukraine, đã nới lỏng các quy định về dư lượng thuốc trừ sâu để mua bắp từ Argentina và Brazil. Tây Ban Nha cũng đã mua 145.000 tấn bắp của Mỹ trong tháng 3 và đây là lần đầu tiên nước này mua bắp của Mỹ từ năm 2018. Trung Quốc, một khách hàng nhập khẩu bắp lớn của Ukraine, cũng đang đẩy mạnh mua bắp của Mỹ.

Các nhà nhập khẩu ngũ cốc ở Bắc Phi và Trung Đông, vốn phụ thuộc lớn vào nguồn cung từ Nga và Ukraine, cũng đang sốt sắng tìm các nguồn cung thay thế. Algeria, nước chỉ mới nhập khẩu lúa mì từ khu vực Biển Đen vào năm ngoái, giờ đây quay trở lại mua lúa mì của Pháp. Ai Cập, nước nhập khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, với 80% nguồn hàng nhập khẩu đến từ Nga và Ukraine trong hơn 5 năm qua, đang phải giảm mua mặt hàng này vì giá tăng vọt.

Với tình trạng thiếu hụt nguồn cung chưa thể hạ nhiệt sớm, Ngân hàng Rabobank dự báo giá lúa mì tương lai có thể đạt mức trung bình 11 đô la/bushel (27,2 kg) hoặc cao hơn vào cuối năm nay và giá bắp sẽ tăng lên mức 7,75 đô la/bushel (25,4 kg) hoặc cao hơn, tăng 30% so với giá vào cuối năm 2021.

Theo Bloomberg