Chiến lược 'đảo chiều thế giới' của ông Trump: Mỹ được gì, thế giới mất gì?

Thuế quan không chỉ là công cụ kinh tế dưới thời Trump 2.0, mà còn trở thành vũ khí chiến lược giúp định hình lại trật tự thế giới theo cách mà Mỹ có lợi nhất – bất chấp sự phản ứng của đồng minh lẫn đối thủ.

Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã triển khai một loạt chiến lược “đảo chiều thế giới” cả về kinh tế lẫn địa chính trị. Đặc biệt, cuộc chiến thuế quan với Trung Quốc và quan điểm đối với xung đột Nga - Ukraine đã khiến thế giới đặt ra nhiều câu hỏi về chiến lược và tầm nhìn của ông.

Nhìn chung, những bước đi của ông Trump đều tập trung vào chiến lược thúc đẩy lợi ích cho Mỹ thông qua việc kết hợp các chính sách thương mại, tài chính quốc tế và an ninh quốc gia - bất chấp các tác động nặng nề cho đồng minh lẫn đối thủ.

Stephen Miran – một nhà kinh tế học có uy tín, nhà quản lý tài sản và thành viên của Viện Manhattan, đồng thời là người được Tổng thống Trump đề cử làm Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế đã đưa ra một bài luận xoay quanh vấn đề này.

Trong bài viết "Hướng dẫn tái cấu trúc hệ thống thương mại toàn cầu", Miran xem xét các lựa chọn để thực hiện một cuộc cải tổ mang tính thế hệ đối với hệ thống thương mại và tài chính quốc tế.

Chiến lược mang đậm “dấu ấn Trump”

Theo Miran, quan điểm của ông Trump về nước Mỹ và thế giới ngày nay đưa tới 2 nguyên tắc nền tảng chiến lược:

Trước hết, “thế giới đang lợi dụng nước Mỹ”. Và điều còn lại là để khắc phục việc nước Mỹ bị lợi dụng, chính sách thương mại, công nghiệp, tiền tệ và an ninh quốc gia phải được xem như một tổng thể thống nhất và phối hợp chặt chẽ với nhau.

Theo ông Miran, cách mà các nước khác đang “bóc lột” Mỹ chủ yếu liên quan đến vai trò của đồng USD như một đồng tiền dự trữ toàn cầu.

Các nhà kinh tế thường coi đây là một lợi thế của Mỹ – thậm chí là một “đặc quyền quá mức”. Stephen Miran thừa nhận rằng việc đồng USD được sử dụng rộng rãi có thể giúp Mỹ hưởng lợi từ lãi suất thấp hơn một chút và tạo điều kiện để Washington áp đặt các biện pháp trừng phạt thông qua hệ thống tài chính quốc tế. Tuy nhiên, mặt trái của điều này là đồng USD luôn bị định giá cao hơn thực tế, khiến hàng nhập khẩu vào Mỹ trở nên rẻ hơn, làm suy giảm xuất khẩu, kìm hãm sản xuất trong nước và gây ra tình trạng thâm hụt thương mại kéo dài.

Vậy nhiệm vụ đặt ra là gì? Đó là làm sao để hạ giá trị của đồng USD mà vẫn tránh được tác động tiêu cực cho nước Mỹ.

Điểm đáng chú ý là ông Trump không muốn từ bỏ vai trò đồng tiền dự trữ của USD. Đánh mất “ngai vàng” của đồng USD trong hệ thống tài chính toàn cầu là đi ngược lại khẩu hiệu "Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA - Make America Great Again). Thực tế, ông Trump từng đe dọa sẽ trừng phạt những quốc gia ngừng sử dụng đồng USD trong hệ thống thanh toán của họ.

Theo đó, nhà kinh tế Stephen Miran đề xuất cách để Mỹ đạt được cả hai mục tiêu bằng cách tận dụng các công cụ quyền lực khác của Washington. Ông gọi đây là “chia sẻ gánh nặng” – thuật ngữ mà ông dùng để chỉ việc giảm bớt gánh nặng cho Mỹ bằng cách chuyển chúng sang các quốc gia khác.

Thuế quan - trật tự thế giới mới

Thuế quan đang đóng vai trò trung tâm trong chiến lược thương mại của Mỹ – nhưng không theo cách thông thường.

Quan điểm truyền thống cho rằng thuế quan phần nhiều sẽ phản tác dụng trong việc giảm thâm hụt thương mại, vì chúng có thể khiến đồng tiền của quốc gia đó tăng giá (làm hàng nhập khẩu rẻ hơn và hàng xuất khẩu đắt hơn), đồng thời dẫn đến các biện pháp trả đũa từ các đối tác thương mại. Kết quả là tổng thương mại giảm, nhưng mức thâm hụt thương mại không thay đổi đáng kể – chưa kể đến tác động tiêu cực đối với cạnh tranh và tốc độ tăng trưởng năng suất.

Tuy nhiên, trật tự thương mại theo quan điểm của chính quyền Trump nhìn nhận vấn đề theo cách khác. Thứ nhất, Mỹ có thể sử dụng thuế quan hiệu quả hơn so với các quốc gia khác nhờ quy mô thị trường lớn, tạo ra sức mạnh độc quyền mua (monopsony), buộc các nhà cung cấp nước ngoài phải hạ giá.

Nếu Mỹ sẵn sàng tận dụng lợi thế kinh tế của mình, nước này có thể cải thiện vị thế thương mại bằng cách gây bất lợi cho các đối tác. Theo quan điểm này, mức thuế quan tối ưu có thể lên tới 20%, thay vì mức trung bình 3% hiện nay của Mỹ.

Tuy nhiên, lập luận này vẫn không hoàn toàn có giá trị nếu các đối tác thương mại trả đũa – vẫn có thể khắc phục Mỹ sử dụng các biện pháp răn đe khác.

Thuế quan, dù áp đặt hay chỉ là mối đe dọa, không chỉ là công cụ bảo hộ doanh nghiệp trong nước và tăng nguồn thu ngân sách, mà còn là đòn bẩy để buộc các đối tác nhượng bộ về thuế quan và nhiều vấn đề kinh tế, an ninh khác.

Kinh tế gia Stephen Miran nhận định: “Có thể hình dung một danh sách dài các tiêu chí thương mại và an ninh có thể dẫn đến việc tăng hoặc giảm thuế quan, dựa trên quan điểm rằng quyền tiếp cận thị trường tiêu dùng Mỹ là một đặc quyền, chứ không phải là một quyền mặc nhiên”.

Quan sát từ tình hình thế giới, một số “tiêu chí” mà Mỹ dùng để đánh giá mức thuế lên các nước khác bao gồm: tích lũy dự trữ USD quá mức, không đóng góp đầy đủ cho NATO, ủng hộ các đối thủ của Mỹ trong những tranh chấp quốc tế quan trọng, hoặc thể hiện thái độ đối đầu với Mỹ trên trường quốc tế.

Bên cạnh thuế quan, chính sách tài chính cũng được cân nhắc như một công cụ gây sức ép. Mỹ có thể thúc ép các quốc gia khác chấp nhận chính sách giảm giá đồng USD, bằng cách yêu cầu họ bán bớt dự trữ ngoại hối bằng USD và chuyển đổi danh mục nắm giữ từ trái phiếu ngắn hạn sang dài hạn. Điều này có thể giúp hạ giá đồng USD mà không làm tăng mạnh lãi suất dài hạn và đồng thời chuyển rủi ro lãi suất từ người nộp thuế Mỹ sang người nộp thuế nước ngoài.

Chiến lược cũ nhưng không bao giờ lỗi thời lại được ông Trump áp dụng, khi mấu chốt của chiến lược dành lại lợi ích kinh tế này chính là các hành động răn đe mà nước Mỹ sẵn sàng thực hiện.

“Làm thế nào để Mỹ khiến các đối tác thương mại và an ninh chấp nhận tình trạng này?” - ông Stephen Miran đặt câu hỏi - “Trước hết, đó là cây gậy thuế quan. Thứ hai, Mỹ nhắc các đồng mình nhớ rằng họ có thể rút lại sự bảo hộ an ninh vững chãi bất cứ lúc nào”. Tất cả những diễn biến trong 2 ngày gần đây, từ cuộc đấu khẩu ở Nhà Trắng và quyết định rút viện trợ cho Ukraine tới quyết tâm tăng thuế lên hàng hóa nhập khẩu từ Mexico, Canada, Trung Quốc, chính là những ví dụ điển hình mà thế giới vừa chứng kiến.

Tham khảo BNN

>> Ông Trump cảnh báo toàn bộ nông dân Mỹ, tuyên bố đánh thuế nhập khẩu nông sản từ tháng 4