Các lợi ích kinh tế và rủi ro địa chính trị thúc đẩy quá trình phi đô la hóa

Đồng đô la Mỹ đã trở thành vua trong thương mại toàn cầu trong nhiều thập kỷ, không chỉ bởi vì Mỹ là nền kinh tế lớn nhất thế giới, mà còn bởi vì một hàng hóa quan trọng cần thiết cho tất cả các nền kinh tế lớn và nhỏ là dầu mỏ được định giá bằng đồng bạc xanh. Hầu hết các hàng hóa cũng được định giá và giao dịch bằng đồng đô la.

Nhưng kể từ khi Cục Dự trữ Liên bang (Fed) bắt đầu hành trình tăng lãi suất mạnh mẽ để kiểm soát lạm phát trong nước, nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đã tăng lãi suất để ngăn dòng vốn chảy ra và đồng tiền của các quốc gia đó bị mất giá mạnh.

Cedric Chehab, người đứng đầu bộ phận đánh giá rủi ro quốc gia từ Fitch Solutions cho biết: “Bằng cách đa dạng hóa các khoản dự trữ nắm giữ thành một loại danh mục đầu tư đa tiền tệ hơn, có lẽ họ có thể giảm áp lực đó đối với các lĩnh vực bên ngoài của họ”.

Dữ liệu của IMF cho thấy, đồng đô la vẫn chiếm ưu thế trong dự trữ ngoại hối toàn cầu mặc dù tỷ lệ của đồng tiền này trong dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương đã giảm từ mức hơn 70% vào năm 1999 về còn 58,36% dự trữ ngoại hối toàn cầu trong quý IV/2022. Trong khi đó, đồng euro đứng thứ hai, chiếm khoảng 20,5% dự trữ ngoại hối toàn cầu và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc chỉ chiếm 2,7% trong cùng kỳ.

Thị phần của các đồng tiền trong dự trữ ngoại hối toàn cầu vào quý IV/2022

Trung Quốc là một trong những bên tham gia tích cực nhất trong nỗ lực này với vị thế thống trị trong thương mại toàn cầu hiện nay và là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

“Khi sức mạnh kinh tế của Trung Quốc tiếp tục tăng lên, điều đó có nghĩa là họ sẽ gây ảnh hưởng nhiều hơn đến các tổ chức tài chính và thương mại toàn cầu”, ông Cedric Chehab cho biết.

Các lợi ích về kinh tế

Các nhà phân tích cho rằng, sự thay đổi động lực kinh tế toàn cầu đang thúc đẩy xu hướng được gọi là phi đô la hóa, và có thể mang lại lợi ích cho các nền kinh tế địa phương theo một số cách.

Giao dịch bằng đồng nội tệ “cho phép các nhà xuất khẩu và nhập khẩu cân bằng rủi ro, có nhiều lựa chọn đầu tư hơn, chắc chắn hơn về doanh thu và doanh số bán hàng”, Marcos Caramuru, cựu đại sứ Brazil tại Trung Quốc cho biết.

Mark Tinker, nhà phân tích từ ToscaFund Hong Kong cho biết, một lợi ích khác đối với các quốc gia chuyển từ việc sử dụng đồng đô la làm trung gian trong thương mại song phương là “giúp họ tiến lên trong chuỗi giá trị”.

Trong khi đó, sự tăng trưởng của các khối kinh tế ngoài Mỹ cũng khuyến khích các nền kinh tế này thúc đẩy việc sử dụng rộng rãi hơn các đồng tiền của họ. IMF ước tính rằng, châu Á có thể đóng góp hơn 70% vào tăng trưởng toàn cầu trong năm nay.

Mối quan tâm địa chính trị

Rủi ro địa chính trị cũng đã đẩy nhanh xu hướng rời xa đồng đô la Mỹ.

Galvin Chia, chiến lược gia NatWest Markets cho biết: “Rủi ro địa chính trị đang thực sự góp phần tạo ra rất nhiều sự không chắc chắn và hay thay đổi xung quanh việc đồng đô la thực sự là nơi trú ẩn an toàn đến mức nào”.

Theo Bloomberg, đồng nhân dân tệ đã thay thế đồng đô la để trở thành đồng tiền được giao dịch nhiều nhất ở Nga.

Cho đến nay, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã đóng băng hơn 300 tỷ USD dự trữ ngoại tệ của Nga và áp đặt nhiều vòng trừng phạt đối với Nga và các nhà tài phiệt của nước này. Điều này buộc Nga phải chuyển giao dịch sang các loại tiền tệ khác và tăng lượng vàng dự trữ.

“Bây giờ bạn thấy rằng, nếu không đồng ý với chính sách đối ngoại của Mỹ, bạn có nguy cơ bị tịch thu hoặc đóng băng những thứ đó. Bạn phải có nơi thay thế để đặt những tài sản đó”, nhà phân tích Mark Tinker cho biết. Ở Trung Đông, nhà xuất khẩu dầu lớn Ả Rập Xê Út đã báo hiệu rằng, họ sẵn sàng giao dịch bằng các loại tiền tệ khác ngoài đồng bạc xanh.

Đồng đô la vẫn là vua

Bất chấp sự xói mòn dần dần sức thống trị của đồng đô la, các nhà phân tích cho rằng, đồng tiền này sẽ không bị truất ngôi trong tương lai gần, vì hiện tại không có bất kỳ lựa chọn thay thế nào.

"Đồng euro phần nào là một liên minh tài chính và tiền tệ không hoàn hảo, trong khi đồng yên Nhật có đủ loại thách thức về cấu trúc do gánh nặng nợ cao”, ông Cedric Chehab cho biết.

“Nếu xem dự trữ nhân dân tệ như một phần của tổng dự trữ, thì nó chỉ chiếm khoảng 2,5% tổng dự trữ và Trung Quốc vẫn có những hạn chế về tài khoản vãng lai. Điều đó có nghĩa là sẽ mất nhiều thời gian để bất kỳ loại tiền tệ đơn lẻ nào khác thực sự soán ngôi đồng đô la”, ông cho biết thêm.

Dữ liệu từ IMF cho thấy, tính đến quý IV/2022, hơn 58% dự trữ toàn cầu được nắm giữ bằng đồng đô la, con số này cao hơn gấp đôi tỷ trọng của đồng euro, đồng tiền được nắm giữ nhiều thứ hai trên thế giới.

Trong khi đó, hệ thống dự trữ quốc tế “vẫn là một hệ thống do dự trữ của Mỹ thống trị”.

“Chừng nào điều đó còn chiếm đa số, chừng nào không có một hệ thống tiền tệ hoặc nền kinh tế khác sẵn sàng vươn tới tầm quốc tế, khả năng chuyển đổi và thả nổi tự do và trách nhiệm của một đồng tiền dự trữ, thì khó có thể nói rằng đồng đô la sẽ bị thay thế trong vòng 3 - 5 năm tới”, chiến lược gia Galvin Chia cho biết.