Đồng USD lao dốc với tốc độ không tưởng, nhà đầu tư ôm tiền tháo chạy: Chuyện gì đang xảy ra?

Đồng USD đang mất giá nghiêm trọng do lo ngại về khả năng điều hành kinh tế và tài chính của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Điều này khiến giới đầu tư nước ngoài rút vốn và đe dọa gây ra một cuộc khủng hoảng toàn cầu.

Đồng USD – từ biểu tượng an toàn đến mối lo ngại toàn cầu

Đồng USD vốn được coi là nơi trú ẩn an toàn cho giới đầu tư. Thế nhưng, thời gian gần đây, chính “đồng bạc xanh” lại trở thành nguồn cơn của nỗi bất an. Kể từ mức đỉnh hồi giữa tháng 1, đồng USD đã mất giá hơn 9% so với rổ tiền tệ chính.

Chỉ riêng từ ngày 1/4, đồng USD đã giảm gần 40% so với tổng mức giảm giá của nó kể từ đầu năm – dù lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm nhích lên 0,2 điểm phần trăm. Thông thường, lợi suất tăng sẽ kéo theo dòng tiền đổ vào, nhưng trong trường hợp này, nhà đầu tư vẫn tháo chạy.

Đó là tín hiệu đỏ: Có vẻ, họ đang đánh giá rằng rủi ro tại Mỹ đang gia tăng đáng kể. Nhiều người đồn đoán rằng các quỹ đầu tư nước ngoài đang âm thầm bán ra đồng đô la Mỹ và chuyển tiền sang nơi an toàn hơn.

Trong nhiều thập kỷ, tài sản Mỹ được xem là trụ cột vững chắc của hệ thống tài chính toàn cầu. Trái phiếu Kho bạc Mỹ với quy mô khổng lồ lên đến 27.000 tỷ USD được xem là nơi trú ẩn an toàn; đồng USD thống trị giao dịch toàn cầu, từ hàng hóa, dịch vụ cho đến phái sinh.

Hệ thống này được hậu thuẫn bởi Cục Dự trữ Liên bang (Fed) với cam kết kiểm soát lạm phát và bởi một hệ thống pháp lý vững vàng – nơi mà nhà đầu tư nước ngoài luôn cảm thấy an toàn. Thế nhưng, chỉ trong vài tuần, Tổng thống Donald Trump đã làm lung lay những nền tảng tưởng như bất biến ấy.

"Ngòi nổ" từ Nhà Trắng

Cuộc khủng hoảng đang manh nha bắt nguồn từ chính sách của chính quyền ông Trump. Cuộc chiến thương mại liều lĩnh do ông phát động đã khiến thuế quan tăng gấp 10 lần và tạo ra làn sóng bất ổn. Từng là nền kinh tế khiến thế giới ngưỡng mộ, nước Mỹ giờ đây đang tiến gần đến suy thoái khi chuỗi cung ứng bị đứt gãy, lạm phát leo thang và người tiêu dùng bị tổn thương.

Cùng lúc đó, tình hình tài khóa của Mỹ – vốn đã không khả quan – nay càng trở nên đáng lo. Nợ ròng đã lên tới gần 100% GDP, trong khi thâm hụt ngân sách năm qua lên tới 7% GDP – mức không tưởng đối với một nền kinh tế đang không ở trong khủng hoảng.

Quốc hội, thay vì siết chặt chi tiêu, lại đang tìm cách gia hạn và mở rộng chính sách cắt giảm thuế từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Ngày 10 tháng 4, họ thông qua một kế hoạch ngân sách có thể khiến thâm hụt tăng thêm 5.800 tỷ USD trong thập kỷ tới – con số này vượt cả chi phí của ba gói kích thích lớn nhất thời gian qua: Giảm thuế thời chính quyền Trump, chi tiêu thời Covid-19 và đầu tư hạ tầng thời ông Joe Biden.

Điều khiến tình hình hiện tại trở nên nguy hiểm chính là sự hoài nghi ngày càng lớn của thị trường vào năng lực lãnh đạo của tân Tổng thống. Việc áp thuế diện rộng, công bố vội vàng rồi lại trì hoãn, miễn trừ theo ngành nghề – tất cả khiến chính sách trở nên hỗn loạn, dễ bị chi phối bởi nhóm lợi ích.

Cục Dự trữ Liên bang cũng không đứng ngoài cuộc. Ông Trump liên tục thúc ép Fed hạ lãi suất. Dù tòa án có thể ngăn ông sa thải các Thống đốc Fed một cách tùy tiện, thì đến năm 2026, ông vẫn có thể chỉ định một Chủ tịch Fed "dễ tác động" hơn. Trong khi đó, các chính sách khác của ông – như trục xuất người nhập cư mà không xét xử, hay đe dọa các công ty luật không nghe lời – khiến giới đầu tư không khỏi lo ngại rằng quyền lợi của chủ nợ nước ngoài sẽ bị xâm phạm.

Khủng hoảng có thể bùng phát ra sao?

Hậu quả rõ ràng: Tài sản Mỹ giờ đây phải gánh thêm “phí rủi ro”. Và điều đáng sợ là, một cuộc khủng hoảng trái phiếu toàn diện không còn là điều viển vông. Hiện nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ khoảng 8.500 tỷ USD trái phiếu Chính phủ Mỹ – tức gần 1/3 tổng số.

Trong đó, hơn một nửa là do các nhà đầu tư tư nhân nắm giữ – những người không dễ bị thao túng bằng ngoại giao hay đe dọa thuế quan. Trong năm tới, Mỹ cần tái cấp vốn cho 9.000 tỷ USD nợ đáo hạn. Nếu nhu cầu mua trái phiếu yếu đi, chi phí vay sẽ tăng nhanh chóng – một "đòn chí mạng" cho ngân sách vốn đã mong manh.

Lúc đó, Quốc hội sẽ làm gì? Trong khủng hoảng tài chính toàn cầu và đại dịch Covid-19, họ đã mạnh tay chi tiêu để giải cứu nền kinh tế. Nhưng lần này, việc cắt giảm chi tiêu và tăng thuế là không thể tránh khỏi. Với bối cảnh chính trị chia rẽ hiện nay, sẽ cần một cơn sốc thật lớn thì chính phủ mới có thể đồng thuận hành động. Và trong lúc nước Mỹ lưỡng lự, cú sốc có thể lan rộng từ thị trường trái phiếu sang các lĩnh vực tài chính khác – dẫn đến vỡ nợ, sụp đổ quỹ đầu cơ và hỗn loạn như những gì người ta vẫn thấy ở các nền kinh tế mới nổi.

Lưỡng nan cho Fed, khủng hoảng cho toàn cầu

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đang đứng trước một thế tiến thoái lưỡng nan: Họ có thể bơm tiền để mua tài sản nhằm ổn định thị trường, nhưng điều đó chẳng khác nào “in tiền trả nợ” cho Chính phủ – một hành động đầy rủi ro trong bối cảnh lạm phát vẫn cao. Ngược lại, nếu không ra tay hỗ trợ, liệu Fed còn đủ dư địa và sự tin cậy để hỗ trợ các Ngân hàng Trung ương nước ngoài – như họ thường làm trong khủng hoảng? Câu trả lời, rõ ràng, không hề dễ dàng.

Một đồng tiền chỉ vững khi Chính phủ đứng sau nó cũng vững vàng. Nếu hệ thống chính trị Mỹ tiếp tục biến động trong việc kiểm soát thâm hụt và buông thả theo chủ nghĩa đơn phương hay phân biệt đối xử, thì một cú sốc toàn cầu là hoàn toàn có thể – cú sốc có thể định hình lại trật tự tài chính thế giới.

Dù kết cục ra sao, vai trò suy yếu của đồng USD chắc chắn là một "thảm kịch" với nước Mỹ. Dù một đồng tiền yếu có thể giúp xuất khẩu tăng, thì vai trò bá chủ của đồng USD lại giúp giảm chi phí vốn cho mọi đối tượng – từ người mua nhà lần đầu đến các tập đoàn lớn.

Thế giới cũng không thể đứng ngoài cuộc. Đồng USD, dù đang lung lay, vẫn chưa có đối thủ xứng tầm thay thế. Euro đại diện cho một nền kinh tế lớn nhưng lại thiếu các tài sản an toàn cần thiết. Thụy Sĩ tuy ổn định nhưng quy mô quá nhỏ.

Nhật Bản thì đang oằn mình dưới gánh nặng nợ công. Còn vàng và tiền mã hóa lại thiếu sự bảo chứng từ các Chính phủ. Khi niềm tin vào đồng USD suy giảm, nhà đầu tư toàn cầu có thể sẽ hoảng loạn, liên tục chuyển vốn từ tài sản này sang tài sản khác và điều đó có thể tạo ra những cơn sốt và cú sập mang tính dây chuyền, đẩy thị trường tài chính vào vòng xoáy bất ổn.

Hệ thống xoay quanh đồng USD không hoàn hảo, nhưng chính là nền tảng ổn định cho kinh tế toàn cầu ngày nay. Khi nhà đầu tư nghi ngờ khả năng trả nợ của nước Mỹ, nền móng đó có thể rạn nứt – và thế giới sẽ phải tìm cách thích nghi với một thực tế không hề dễ chịu.

Tham khảo The Economist

>> Đồng USD lao dốc không phanh, 5.000 tỷ USD 'bốc hơi' trong ba ngày: Chuyện gì đã xảy ra tại siêu cường số 1 thế giới?