Arab Saudi theo đuổi chiến lược 'mua cả thế giới', thành công chưa đến nhưng rủi ro đã rõ

Quỹ đầu tư quốc gia của Arab Saudi nắm giữ cổ phần trong nhiều doanh nghiệp tên tuổi trên thế giới, từ Uber cho đến Heathrow. Mục tiêu của các khoản đầu tư này là giúp giảm sự phụ thuộc của Arab Saudi vào dầu mỏ.

Thái tử Mohammed bin Salman của Arab Saudi. (Ảnh minh họa: Telegraph). 

9 năm trước, ông Mohammed bin Salman - khi đó vẫn chưa là Thái tử Arab Saudi - đã được trao toàn quyền quản lý quỹ đầu tư quốc gia Public Investment Fund (PIF). Điều này đồng nghĩa với việc ông đang nắm trong tay chiếc chìa khóa để mở ra tương lai của Arab Saudi.

Kể từ khi ông Mohammed bin Salman lên lãnh đạo, PIF đã lột xác và trở thành cỗ máy đầu tư khổng lồ có sức hiện diện toàn cầu. Trong những năm gần đây, PIF ngày càng tích cực rót vốn vào các tài sản cao cấp nhằm giúp nền kinh tế Arab Saudi giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ.

PIF cần tạo ra lợi nhuận từ các ván cược lớn ở nước ngoài và tận dụng chúng để xây dựng những ngành công nghiệp mới trong nước. Sự thành bại của PIF sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến chương trình Vision 2030 đầy tham vọng do Thái tử Mohammed bin Salman phụ trách.

Ông Steffen Hertog, Giáo sư tại Trường Kinh tế London, nói với Business Insider: “Tham vọng của Thái tử bin Salman là biến Arab Saudi thành nền kinh tế hậu dầu mỏ được quốc tế tôn trọng và được đánh giá cao. PIF là công cụ quan trọng nhất của ông để hiện thực hóa tham vọng”.

Vươn ra thế giới

Danh mục đầu tư của PIF bao gồm những cái tên nổi tiếng nhất thế giới. Trong lĩnh vực công nghệ, PIF rót 3,5 tỷ USD cho Uber, góp 45 tỷ USD vào Quỹ Vision của SoftBank, nắm giữ 60% cổ phần của Lucid - hãng xe điện đối thủ của Tesla. PIF cũng là chủ sở hữu đa số của startup thiết bị thực tế tăng cường Magic Leap.

PIF cũng đổ hàng tỷ USD vào giải đấu chuyên nghiệp LIV Golf, thâu tóm câu lạc bộ bóng đá Newcastle United, hậu thuẫn cho quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng của Blackstone với 20 tỷ USD và đầu tư vào Carnival, công ty điều hành du thuyền lớn nhất thế giới. Vào tháng 6, PIF còn tăng cổ phần trong sân bay Heathrow ở London.

Theo công ty dữ liệu GlobalSWF, PIF là quỹ đầu tư quốc gia triển khai nhiều vốn nhất trên thế giới trong nửa đầu năm 2024. Tổng cộng quỹ này đã đầu tư gần 100 tỷ USD trong vòng 6 tháng.

Giáo sư Hertog cho biết việc PIF nhắm đến các công ty có tên tuổi không phải chỉ nhằm mục đích gia tăng thanh thế quốc gia.

Ông Hertog cho biết: “Đa số là những công ty hoạt động trong các lĩnh vực mà PIF và Thái tử bin Salman coi là thiết yếu trong nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế nội địa của Arab Saudi”.

Để thực hiện những giao dịch này thì ngoài tiền bạc, Arab Saudi cũng phải bỏ sức kết nối với các ông lớn trong ngành tài chính.

Vào tháng 10, thủ đô Riyadh sẽ tiếp đón các nhân vật quyền lực trong ngành đến tham dự hội thảo đầu tư được ví như “Davos trong sa mạc”. Trong quá khứ, sự kiện này từng thu hút các tên tuổi tầm cỡ như CEO Jamie Dimon của JP Morgan và CEO Larry Fink của BlackRock.

Đối với các nhà quản lý quỹ, ngân hàng và doanh nghiệp toàn cầu, tiền bạc của Arab Saudi là sức hấp dẫn lớn ở thời điểm hiện tại. Trong lúc nhiều nhà đầu tư trở nên thận trọng khi đối mặt với môi trường lãi suất cao, Arab Saudi vẫn bền bỉ bơm tiền ra nước ngoài.

Một phần là do PIF đặt mục tiêu nâng khối tài sản đang quản lý lên 2.000 tỷ USD vào cuối thập niên này. Đồng thời, quỹ cũng đang chạy đua với thời gian để đáp ứng thời hạn cho chương trình Vision 2030.

Arab Saudi cũng đang cạnh tranh quyết liệt với các cường quốc kinh tế khác tại Trung Đông. Các quỹ đầu tư quốc gia của UAE cũng đang bận rộn hoàn tất các thương vụ quốc tế lớn.

Chiến lược đầy rủi ro

Dù Arab Saudi có tiềm lực lớn và sẵn sàng vung tiền ra nước ngoài, PIF cũng đối mặt với một số rủi ro đáng chú ý. Các ván cược lớn cũng có thể gây ra thất bại ê chề. Một số khoản đầu tư nổi tiếng của PIF đang gặp rắc rối tài chính. Ví dụ, hồi đầu tháng này, PIF phải vá lỗ hổng tài chính của Lucid bằng 1,5 tỷ USD.

Lần đầu tiên Lucid huy động được tiền từ Arab Saudi là vào năm 2018, thu về hơn 1 tỷ USD. Riyadh rót vốn vào Lucid sau khi cuộc đàm phán giữa PIF và Elon Musk nhằm biến Tesla thành công ty tư nhân thất bại. Nhưng trong thời gian gần đây, nhu cầu dành cho xe điện đang giảm sút.

PIF cũng phải cứu nguy cho một công ty khác. Kể từ đầu năm 2023, PIF đã đổ 750 triệu USD vào Magic Leap trong lúc công ty này cố gắng phổ cập sản phẩm kính thực tế tăng cường.

Theo Giáo sư Hertog, các công ty như Lucid đang gặp khó khăn và những ván cược khác của PIF như quỹ Vision “chưa đạt được kết quả tốt”. Song, ông cho rằng giờ vẫn còn quá sớm để đánh giá hiệu quả đầu tư nói chung của PIF.

Bloomberg cho biết PIF báo lỗ 11 tỷ USD trong năm 2022 nhưng thu được lợi nhuận trong năm kế tiếp. Ông Hertog chỉ ra: “Đầu tư vào các lĩnh vực mới luôn có rủi ro, vậy nên điều quan trọng không phải những thất bại cá biệt mà là hiệu suất của toàn danh mục”.