Trong thế giới biến động không ngừng của thị trường chứng khoán, một hiện tượng thú vị xuất hiện ở nhóm nhà đầu tư nhỏ lẻ: sự “nghiện” giao dịch. Hành vi này, được thúc đẩy bởi việc tìm kiếm những khoảnh khắc hạnh phúc ngắn hạn, tương tự như động lực đứng sau các thói quen mang tính gây nghiện khác như uống rượu, hút thuốc, hay tiêu thụ đồ uống có đường.
Cốt lõi của hiện tượng này nằm sâu trong cấu trúc não bộ con người. Các nhà nghiên cứu từ lâu khẳng định rằng, cảm giác thăng hoa ngắn hạn liên quan chặt chẽ đến dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh chịu trách nhiệm điều tiết cảm giác hài lòng và phần thưởng.
Khi một nhà đầu tư thực hiện giao dịch thành công và chốt lời, não bộ sẽ tiết dopamine, mang lại cảm giác thỏa mãn. Điều này giải thích tại sao các nhà đầu tư thích giá “xanh” (có lời), khi dopamine tiết ra và ghét giá “đỏ” (thua lỗ), khi dopamine không được kích hoạt.
Đối với những người giao dịch thường xuyên, chu kỳ phụ thuộc vào dopamine này dần trở thành một vòng lặp tự củng cố. Họ theo đuổi cảm giác phấn khích mà thị trường mang lại, liên tục theo dõi bảng giá và phản ứng với dòng chảy không ngừng của các con số và màu sắc trên bảng giá. Cuộc săn lùng dopamine này thường dẫn đến trạng thái “nghiện giao dịch”, nơi hành động giao dịch ngắn hạn dần thay thế cho bất kỳ chiến lược đầu tư dài hạn nào.
Theo thời gian, những nhà đầu tư như vậy thường cảm thấy bồn chồn trong những ngày thị trường đóng cửa, chẳng hạn cuối tuần hoặc kỳ nghỉ lễ dài ngày. Nhiều người thậm chí chuyển sang các thị trường khác như tiền mã hóa hay ngoại hối để thỏa mãn cơn nghiện giao dịch.
Nhà đầu tư huyền thoại George Soros từng đưa ra một nhận định sắc sảo: “Nếu đầu tư là một hoạt động giải trí, nếu bạn tìm thấy niềm vui, thì có lẽ bạn sẽ không kiếm được tiền. Đầu tư tốt là một công việc buồn tẻ.” Nhưng đối với nhiều nhà giao dịch lướt sóng, thị trường chứng khoán lại hoạt động như một trò chơi cảm xúc đầy kịch tính. Mỗi giao dịch mang lại sự phấn khích, mỗi diễn biến thị trường là một cảm xúc mới.
Ngược lại, những người thật sự thành công trong đầu tư thường chấp nhận sự nhàm chán. Đầu tư có lãi đòi hỏi nghiên cứu kỹ lưỡng, kiên nhẫn và một tầm nhìn dài hạn.
Những cơ hội đáng giá thường chỉ xuất hiện sau nhiều năm quan sát. Warren Buffett đã tóm tắt chân lý này trong câu nói nổi tiếng: “Thị trường là cỗ máy chuyển tiền từ những người thiếu kiên nhẫn sang người kiên nhẫn.”
Những người nghiện giao dịch, do không thể chờ đợi, thường không mua cổ phiếu khi giá rẻ để bán khi giá cao. Thay vào đó, họ mua bất chấp mức giá, rồi kỳ vọng có thể chốt lãi nhanh chóng trong vài ngày. Chính họ đã tạo nên thanh khoản lớn khi thị trường ở đỉnh. Ngược lại, bên bán cổ phiếu cho các nhà giao dịch lại là nhóm nhà đầu tư kiên nhẫn, người đã âm thầm mua vào ở mức giá thấp trước đó.
Rốt cuộc, đầu tư là sự lựa chọn giữa hai con đường: cảm giác phấn khích từ những giao dịch ngắn hạn hay sự bền bỉ, tỉ mỉ trong hành trình tạo dựng tài sản dài lâu.
Một số nhà đầu tư chọn tìm niềm vui từ việc giao dịch thường xuyên, trong khi những người khác lại lựa chọn sự thận trọng, nghiên cứu kỹ lưỡng doanh nghiệp, chờ đợi thời điểm thích hợp, mua vào và nắm giữ để đạt được lợi nhuận cao.
Cả hai con đường đều là những quyết định mang tính cá nhân. Nhưng lịch sử – và số dư tài khoản của nhiều nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm – cho thấy rằng, dù niềm vui ngắn hạn có thể mang lại sự hài lòng, thì sự kiên nhẫn mới là yếu tố tạo nên thành công bền vững.
