Đảng Cộng hòa chịu đòn giáng đầu tiên từ lúc ông Trump nhậm chức, khi ứng viên phe này hậu thuẫn thất cử ghế thẩm phán Tòa Tối cao Wisconsin.
Trong cuộc bầu cử ngày 1/4, ứng viên theo chủ nghĩa tự do Susan Crawford đã đánh bại đối thủ bảo thủ Brad Schimel, đắc cử ghế thẩm phán tòa án tối cao bang Wisconsin, nhiệm kỳ 10 năm.
Cuộc đua được mô tả là "màn đối đầu ủy nhiệm" giữa đảng Dân chủ và Cộng hòa. Đảng Dân chủ hậu thuẫn Crawford, trong khi Tổng thống Donald Trump ủng hộ Schimel. Tỷ phú Elon Musk, đồng minh của ông Trump, còn chi hơn 20 triệu USD nhằm giúp Schimel đắc cử.
"Chiến thắng của bà Crawford trước ông Schimel, ông Musk và ông Trump là thông điệp vang dội từ cử tri rằng Wisconsin tin vào tự do, dân chủ và pháp quyền", Ben Wikler, chủ tịch đảng Dân chủ tại Wisconsin, tuyên bố. "Wisconsin không phải để bán".
Ông Brad Schimel và bà Susan Crawford. Ảnh: AP
Wisconsin là bang dao động, không nghiêng hẳn về đảng Dân chủ hay Cộng hòa. Đây là một trong 7 bang chiến trường góp phần định đoạt kết quả bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024. Ông Trump đánh bại đối thủ Kamala Harris tại bang này với chênh lệch chỉ 0,8 điểm phần trăm.
Thống đốc Wisconsin là Tony Evers, đảng Dân chủ, trong khi đảng Cộng hòa kiểm soát lưỡng viện bang. Do đó, tòa án tối cao Wisconsin trở thành cơ quan có tiếng nói cuối cùng về những chính sách sẽ ảnh hưởng người dân bang này.
Phe theo chủ nghĩa tự do chiếm ưu thế 4-3 tại tòa án tối cao Wisconsin hồi đầu năm 2023, khi bà Janet Protasiewicz đánh bại đối thủ Daniel Kelly, giành ghế của thẩm phán bảo thủ Pat Roggensack về hưu. Tòa sau đó ra nhiều phán quyết được coi là thắng lợi cho phe Dân chủ, như đảo ngược quyết định năm 2022 của tòa thượng thẩm về hạn chế thiết lập thùng tiếp nhận phiếu bầu vắng mặt.
Tòa án tối cao Wisconsin đang cân nhắc xét lại cách phân định khu vực bầu cử mà phe Cộng hòa áp dụng nhằm chiếm ưu thế, giành 6 trong số 8 ghế nghị sĩ đại diện Wisconsin tại Hạ viện. Động thái có thể tác động đến cục diện Hạ viện, nơi phe Cộng hòa đang chiếm thế đa số với chênh lệch sít sao.
Do đó, cuộc đua nhằm tìm người kế nhiệm bà Ann Walsh Bradley về bản chất là phi đảng phái, nhưng lại có vai trò quan trọng với cả lưỡng đảng. Bà Bradley theo quan điểm tự do tại nhiệm từ năm 1995 và nghỉ hưu trong năm nay.
Đảng Dân chủ tập trung hậu thuẫn bà Crawford, 60 tuổi, thẩm phán tòa án hạt Dane. Bà nhận những khoản quyên góp lớn từ các tỷ phú đảng này, như thống đốc Illinois JB Pritzker (1,5 triệu USD), George Soros (1 triệu USD).
Trong khi đó, ông Trump vận động trực tuyến cho ông Schimel, 60 tuổi, thẩm phán hạt Waukesha, trong giai đoạn cuối của chiến dịch. Tỷ phú Musk tặng tiền để thu hút sự chú ý từ cử tri, tương tự chiến thuật sử dụng khi giúp ông Trump tranh cử.
Nhưng theo AdImpact, dù được ông Musk hỗ trợ, phía bà Crawford vẫn có lợi thế hơn một chút. Các nhóm ủng hộ đảng Dân chủ chi hàng triệu USD quảng cáo để lên án ông Musk "cố mua chuộc" Schimel.
Cuộc đua Crawford - Schimel trở thành cuộc bầu cử thẩm phán đắt đỏ nhất lịch sử Mỹ, với tổng chi phí vận động bầu cử lên đến hơn 100 triệu USD, vượt xa mức 56 triệu USD hai năm trước.
"Tôi chưa bao giờ tưởng tượng mình sẽ đối đầu với người giàu nhất hành tinh vì công lý ở Wisconsin. Và chúng tôi đã thắng!", bà Crawford tuyên bố.
Giới quan sát đánh giá chiến thắng của bà Crawford có thể tiếp thêm năng lượng cho đảng Dân chủ, vốn đang chật vật tìm cách ứng phó Tổng thống Trump. Phe này coi chiến thắng ở Wisconsin là dấu hiệu có thể lật ngược tình thế tại quốc hội, nơi phe Cộng hòa chiếm thế đa số tại lưỡng viện, trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026.
"Cuộc chiến đã bắt đầu", Joe Zepecki, chiến lược gia đảng Dân chủ bang Wisconsin, nói với Washington Post.
Phe Dân chủ khả năng cao tiếp tục đưa ra thông điệp công kích Musk và cơ hội lớn nhất để kiểm tra chiến lược này trước bầu cử giữa kỳ là vào tháng 11, khi cử tri hai bang Virginia và New Jersey bầu thống đốc và nghị sĩ bang.
"Đảng Cộng hòa cần phải lo đến vị thế của họ trong lòng cử tri Virginia và New Jersey, tiếp đó là đánh giá con đường đến bầu cử giữa kỳ", Charles Franklin, nhà nghiên cứu tại Trường Luật Đại học Marquette, bang Wisconsin trả lời Politico.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và tỷ phú Elon Musk. Ảnh: AFP
Alex Conant, nhà tư vấn đảng Cộng hòa, cho rằng các thành viên thân cận với ông Trump sẽ bác bỏ quan điểm cho rằng thất bại ở Wisconsin có ý nghĩa lớn.
"Họ coi đây là kết quả may rủi ở một bang khó đoán", Conant nói với WSJ. "Tôi kỳ vọng ông Trump và ông Musk sẽ cẩn thận hơn trong tương lai khi đầu tư nguồn lực chính trị. Trong trường hợp lần này, ông Musk còn mất hàng triệu USD".
Theo một nguồn tin thân cận với ông Musk, thất bại này chỉ là kết quả của "một cuộc chiến bất lợi".
"Ông Elon là chiến binh vui vẻ suốt cuộc đua, vì hiểu họ ở thế khó. Lý do duy nhất ông Schimel có thể trụ lại là nhờ ông Musk can thiệp", nguồn tin trả lời NBC News. "Ông Musk đã khiến đảng Dân chủ phải ở thế thủ, làm họ cạn ngân khố trong một cuộc đua đáng lẽ không cạnh tranh mạnh đến vậy".
Nguồn tin thêm rằng ông Musk sẽ tiếp tục nỗ lực vận động cho đảng Cộng hòa. "Ông ấy sẽ hoạt động tích cực và không nhường bất cứ điều gì cho đảng Dân chủ", người này nói.
Như Tâm (Theo Washington Post, NBC News, WSJ)
