Hai gã khổng lồ ngành ô tô Nhật Bản Honda và Nissan đang ngồi vào bàn đàm phán về khả năng sáp nhập, nhằm chia sẻ chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh trong một ngành công nghiệp đang biến chuyển từng ngày với cuộc đua ngày càng khốc liệt.
Tuy nhiên, một thương vụ sáp nhập, ngay cả khi diễn ra giữa hai doanh nghiệp cùng quê hương, cũng không đảm bảo thành công. Nhìn lại lịch sử ngành ô tô, con đường sáp nhập luôn rải đầy thất bại và thất vọng.
Trong thế giới ô tô, việc kết hợp hai đế chế sản xuất toàn cầu không đơn thuần là một phép cộng. Họ phải hài hòa được công nghệ, mô hình và phương thức kinh doanh khác biệt. Thành công của thương vụ phụ thuộc vào khả năng giúp các nhà quản lý và kỹ sư đầy tham vọng - những người từng là đối thủ suốt nhiều thập kỷ - có thể hợp tác với nhau. Nhiều đội ngũ và dự án sẽ phải bị loại bỏ hoặc thay đổi, các giám đốc điều hành buộc phải nhường quyền lực. Trong một số trường hợp, các công ty sau sáp nhập còn bị chính quyền ép buộc duy trì hoạt động của những nhà máy thua lỗ.
"Các công ty ô tô là những tổ chức khổng lồ, phức tạp, với đội ngũ kỹ sư đông đảo, các nhà máy sản xuất trên khắp thế giới, hàng trăm ngàn nhân viên, trong một ngành kinh doanh đòi hỏi vốn lớn", Thomas Stallkamp, Chuyên gia tư vấn ô tô có trụ sở tại Michigan nói. Ông từng trải qua nhiều năm đảm nhiệm các vị trí cấp cao tại Chrysler và DaimlerChrysler, tham gia vào một trong những thương vụ sáp nhập ô tô lớn nhất - thương vụ năm 1998 giữa Chrysler và tập đoàn Đức Daimler.
"Khi bạn cố gắng kết hợp hai công ty, sẽ xuất hiện vô số cái tôi và xung đột nội bộ, khiến việc thành công trở nên vô cùng khó khăn", ông nhấn mạnh.
Hồi đầu năm nay, Honda và Nissan đã công bố kế hoạch hợp tác về xe điện. Đến ngày 23/12, họ chính thức bắt đầu đàm phán về việc mở rộng hợp tác thành một thương vụ sáp nhập, có thể bao gồm cả Mitsubishi Motors - một nhà sản xuất nhỏ hơn đang làm việc chặt chẽ với Nissan. Nếu thành công, việc sáp nhập sẽ tạo ra nhà sản xuất ô tô lớn thứ ba thế giới về sản lượng, chỉ sau Toyota và Volkswagen.
Các giám đốc điều hành của Nissan, Makoto Uchida; Honda, Toshihiro Mibe; and Mitsubishi Motors, Takao Kato (từ trái sang)
Các cuộc đàm phán sáp nhập được thúc đẩy bởi những thách thức mà các công ty đang phải đối mặt trên toàn cầu. Đáng chú ý nhất là doanh số bán hàng sụt giảm mạnh tại Trung Quốc - thị trường ô tô lớn nhất thế giới. Người tiêu dùng Trung Quốc đang chuyển sang xe điện và xe hybrid nhanh hơn nhiều so với dự báo của các chuyên gia. Honda và Nissan với số lượng mẫu xe điện và hybrid còn hạn chế đang mất dần thị phần vào tay các đối thủ. Hiện xe điện và hybrid chiếm hơn một nửa số xe được bán tại Trung Quốc, với các nhà sản xuất nội địa như BYD và SAIC, cùng Tesla dẫn đầu xu hướng.
Tháng trước, Honda dự báo lợi nhuận ròng cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025 sẽ giảm 14%, đồng thời hạ dự báo doanh số bán xe toàn cầu từ 3.9 triệu xuống còn 3.8 triệu chiếc, chủ yếu do khó khăn tại thị trường Trung Quốc - nơi từng đóng góp khoảng 1/3 doanh số của hãng.
Nissan đang phải đối mặt với những thách thức còn nghiêm trọng hơn Honda và trải qua nhiều biến động về quản lý trong những năm gần đây. Tại Mỹ - thị trường quan trọng từng mang lại lợi nhuận đáng kể, thị phần của Nissan sụt giảm mạnh do các mẫu xe thiếu đổi mới. Trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 9, lợi nhuận hoạt động của Nissan giảm 90%. Hãng xe này vừa thông báo kế hoạch cắt giảm 9,000 nhân viên toàn cầu và giảm 20% sản lượng.
Về lý thuyết, việc sáp nhập có thể giúp Honda và Nissan đẩy nhanh phát triển xe điện với chi phí thấp hơn. Tuy nhiên, nhiều công ty khác đã gặp khó khăn trong việc hiện thực hóa những lợi ích này, thường do sự khác biệt và thay đổi trong ưu tiên giữa các bên. Ford Motor và Volkswagen từng hợp tác phát triển xe điện và công nghệ lái tự động cách đây vài năm. Nhưng rồi họ đã đóng cửa mảng kinh doanh xe tự lái và thu được rất ít lợi ích từ việc hợp tác về xe điện.
Honda hiện có quan hệ đối tác với General Motors (GM), đang bán hai mẫu SUV điện là Honda Prologue và Acura ZDX do GM sản xuất. Tuy nhiên, hai bên đã quyết định không mở rộng hợp tác ngoài hai mẫu xe này, và GM đang tìm kiếm cơ hội hợp tác với Hyundai - nhà sản xuất ô tô Hàn Quốc.
Dù vậy, các nhà phân tích cho rằng việc sáp nhập Honda và Nissan có tiềm năng mang lại lợi ích cho cả hai bên. Tại thị trường Mỹ, hai hãng có dòng sản phẩm tương đồng, tập trung vào xe hơi và xe thể thao đa dụng cỡ nhỏ và trung bình như Sentra, Altima và Rogue của Nissan cùng Civic, Accord và CRV của Honda.
Động thái tuyệt vọng?
Tuy nhiên, Carlos Ghosn - cựu Chủ tịch Nissan - có cái nhìn hoàn toàn khác về thương vụ này.
"Đây là một động thái tuyệt vọng", ông Ghosn chia sẻ trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg Television vào ngày 20/12. "Thương vụ này không mang tính thực tế bởi rất khó tìm thấy sự đồng bộ giữa hai công ty".
Theo vị cựu chủ tịch, việc Nissan theo đuổi thương vụ với Honda Motor cho thấy họ đang trong tình trạng "hoảng loạn". Ông chỉ ra rằng hai hãng xe hoạt động trên cùng thị trường với các thương hiệu và sản phẩm tương tự, từ đó đặt ra nhiều dấu hỏi về tính khả thi của việc hợp nhất.
Ghosn tin rằng Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đứng sau việc thúc đẩy Honda tiến hành thương vụ. "Họ đang cố gắng tìm ra công thức để kết hợp những khó khăn trước mắt của Nissan với tầm nhìn dài hạn của Honda", ông nhận định và cho rằng đôi khi các doanh nghiệp buộc phải lựa chọn giữa hiệu suất và quyền kiểm soát, dù điều đó có vẻ không hợp lý về mặt chiến lược ngành.
