Dự báo, các kịch bản thuế quan của Mỹ với hàng hóa Việt Nam sắp tới sẽ ở mức thấp
Thị trường chứng khoán “trắng bên bán, tím bên mua” trong phiên 10/4/2025 và ghi nhận sắc xanh trong phiên 11/4, nhưng các doanh nghiệp đã chuyển sang tư thế phòng thủ để chuẩn bị cho một môi trường kinh doanh nhiều biến động, ít lạc quan hơn so với những gì đã kỳ vọng hơn một tuần trước đó.
Trong nguy có cơ
Trong khuôn khổ chuyến thăm và làm việc tại Mỹ với tư cách Đặc phái viên của Tổng Bí thư Tô Lâm để trao đổi về các vấn đề kinh tế - thương mại song phương, ngày 10/4/2025 (giờ địa phương), Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc đã có các cuộc làm việc tốt đẹp với Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick.
Đoàn công tác đặc biệt Việt Nam tại Mỹ đã trao đổi, đàm phán với Chính phủ Mỹ để thống nhất việc sẽ tiến hành tổ chức đàm phán một thoả thuận thương mại song phương giữa hai quốc gia. Hai bên đã đồng ý sẽ xem xét đàm phán nội dung về thuế quan, là trụ cột quan trọng nhất của hiệp định này.
Đây là bước đột phá lớn nhất trong những ngày qua mà Đoàn công tác đặc biệt Việt Nam đã đạt được với Chính phủ Mỹ. Trước đó, nội dung về ký hiệp định thương mại song phương được Việt Nam đưa ra nhiều lần nhưng phía Mỹ chưa đồng ý.
Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ xem xét thành lập nhóm đàm phán kỹ thuật cấp bộ trưởng để cụ thể hóa những kết quả mà Đoàn công tác đặc biệt đã đạt được những ngày qua.
TS. Lê Đạt Chí, Giám đốc Chương trình “Cử nhân tài chính ứng dụng” liên kết Đại học Kinh tế TP.HCM - Đại học Rennes (Pháp) với tư cách là nhà đầu tư chứng khoán đã mua vào trong những phiên thị trường giảm mạnh.
Trao đổi với Đầu tư Chứng khoán trong những ngày trước khi thị trường sụt giảm vì Mỹ công bố sẽ áp thuế đối ứng lên tới 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, ông Chí đã phán đoán, “chính sách thuế sẽ đảo chiều”.
Theo ông Chí, với cơ cấu sản xuất của Mỹ thì thuế quan chỉ giảm bớt thặng dư, chứ khó cân bằng được cán cân thương mại hai nước, ngay cả khi Việt Nam mua khí hóa lỏng (LNG) hay máy bay, nên đàm phán là tất yếu.
“Tôi thấy, trước đây, ngay cả khi EU vào mùa lạnh muốn tăng cường mua LNG của Mỹ với giá cao cũng không dễ, vì họ có đạo luật về năng lượng. Nên đàm phán về thuế là đàm phán có độ phức tạp, có chiều sâu. Nhìn vào trường hợp của Ả rập Xê út, họ có thặng dư thương mại với Mỹ, mua trái phiếu chính phủ Mỹ và khoản lãi được đầu tư trở lại Mỹ. Việt Nam có 46 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ trong dự trữ ngoại hối, chúng ta có thể sử dụng dịch vụ tài chính của doanh nghiệp Mỹ. Thâm hụt cán cân thương mại có thể được bù đắp bằng thặng dư trong lĩnh vực dịch vụ như dịch vụ tài chính. Chúng ta có lợi thế địa chính trị, còn dư địa để đàm phán và lựa chọn điểm cân bằng”, ông Chí chia sẻ lý do tin tưởng vào kết quả đàm phán của Việt Nam sẽ tốt đẹp.
Thời hạn đàm phán 90 ngày, theo ông Chí là thông tin tốt, vì nó cho thấy mức độ đàm phán có độ sâu, chứ không chỉ trên bề nổi là cán cân thương mại song phương.
“Tôi không nghĩ mức thuế sẽ về 0, nhưng một mức thuế cho Việt Nam có sự chênh lệch tạo ra lợi thế về thuế quan so với các nền kinh tế khác là điều chúng ta có thể kỳ vọng”, ông Chí nói sau khi Mỹ công bố ngày 9/4/2025 (giờ địa phương) sẽ hoãn áp thuế ở mức cao trong 90 ngày với hầu hết các nước, bao gồm Việt Nam.
Tin xấu nhất đã qua
Những biến động bên ngoài đang thúc đẩy sự cải cách, đổi mới bên trong của nền kinh tế Việt Nam mạnh mẽ hơn.
Trước đó, ngày 2/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế áp dụng cho các nền kinh tế có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, trong đó mức thuế cho Việt Nam là 46%. Đón nhận thông tin này, Tập đoàn Hòa Phát (mã HPG) đã điều chỉnh phương án chia cổ tức năm 2024 hoàn toàn bằng cổ phiếu, thay vì có 5% bằng tiền mặt như trước. Lý do là Hòa Phát cần thận trọng trong bối cảnh mới, đảm bảo thanh khoản trong mọi tình huống có thể xảy ra.
Hòa Phát không chịu tác động nhiều bởi các mức thuế đối với sản phẩm thép từ thị trường Mỹ, mà việc Mỹ áp thuế đối ứng 46% mới là cú sốc khiến doanh nghiệp phải thận trọng.
Theo các báo cáo phân tích, trong kịch bản xấu nhất, mức thuế 46% được giữ nguyên thì tăng trưởng GDP của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng 1,5 - 2%.
Không chỉ tác động tới các ngành hàng xuất khẩu, mà chính sách thuế mới của Mỹ nếu áp dụng còn ảnh hưởng lớn tới chiến lược thu hút và duy trì đầu tư FDI. Mức thuế đối ứng cao sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong xuất khẩu, một số doanh nghiệp FDI có thể chuyển hướng đầu tư sang các nước khác nơi mà họ có sẵn nhà máy như Ấn Độ, Bangladesh, Indonesia. Dòng vốn FDI giảm sẽ gây tác động dây chuyền khiến bất động sản công nghiệp và thương mại chững lại do thiếu nhu cầu từ các tập đoàn nước ngoài. Bên cạnh đó, các vấn đề điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá sẽ trở nên phức tạp hơn.
Là “bánh mì của công nghiệp”, đương nhiên tiêu thụ thép sẽ bị ảnh hưởng. Hòa Phát lại đang trong giai đoạn đưa dự án Dung Quất 2 vào hoạt động và triển khai các dự án lớn như Phú Yên, thép đường ray. Vì vậy, cẩn trọng và phòng thủ, chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất là cần thiết.
Không chỉ Hòa Phát, kế hoạch kinh doanh mà nhiều doanh nghiệp niêm yết đặt ra đều gặp thách thức trước những biến động bất ngờ từ chính sách thuế thương mại của Mỹ. Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOIL, mã OIL) cho biết, doanh nghiệp đang khẩn trương rà soát chi phí thường xuyên, cắt giảm các chi phí chưa thật sự cần thiết; dừng, giãn các dự án chưa cấp thiết; tập trung nguồn lực cho những công việc, dự án trọng điểm.
Tuy nhiên, với quyết định hoãn áp thuế trong thời gian 90 ngày của Tổng thống Donald Trump, giới phân tích cho rằng, “thời điểm tin xấu nhất đã qua”, các kịch bản thuế với Việt Nam sắp tới sẽ thấp hơn.
Thách thức tái cơ cấu
Gilimex (mã GIL) là một trường hợp điển hình gặp rủi ro khi phụ thuộc vào một khách hàng Mỹ là Amazon, chiếm hơn 80% doanh thu. Gilimex từ chối các khách hàng khác như IKEA, Columbia Sportswear để đáp ứng nhu cầu cho Amazon. Khi Amazon ngừng đặt hàng, doanh thu của Công ty đã giảm gần 90%, cùng một lượng hàng tồn kho chưa thể xử lý.
Tiềm lực tài chính của Gilimex khá tốt, cùng với mảng bất động sản công nghiệp hỗ trợ nên doanh nghiệp không rơi vào tình trạng thua lỗ, nhưng lợi nhuận giảm mạnh từ hơn 300 tỷ đồng/năm xuống dưới 30 tỷ đồng/năm trong 2 năm qua.
Gilimex đang tìm cách khôi phục lại hoạt động sản xuất bằng cách tăng cường hợp tác với khách hàng hiện tại, đồng thời mở rộng thị trường và phát triển nhóm khách hàng mới với các sản phẩm giá trị cao, phối hợp chặt chẽ với khách hàng nhằm đa dạng hóa sản phẩm, đẩy nhanh quá trình đưa sản phẩm mới ra thị trường.
Đa dạng hóa thị trường nhằm giảm thiểu rủi ro là bài học chưa bao giờ cũ với các doanh nghiệp Việt Nam và trên bình diện cả nền kinh tế. Cú sốc thuế quan của Mỹ khiến bài học kinh nghiệm này trở nên thời sự và cấp thiết.
Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ chủ yếu là điện thoại, phụ tùng và hàng dệt may, chiếm 29,5% tổng kim ngạch xuất khẩu, cao hơn thị trường lớn thứ hai là Trung Quốc với khoảng 15% tổng kim ngạch. Theo các chuyên gia, song song với đàm phán thuế với Mỹ, đây là thời điểm Việt Nam cần tận dụng các hiệp định thương mại song phương với các đối tác khác.
Những biến động bên ngoài đang thúc đẩy sự cải cách, đổi mới bên trong của nền kinh tế Việt Nam mạnh mẽ hơn.
Theo một báo cáo của Ngân hàng ADB, để thực hiện mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025 và 10% mỗi năm từ năm 2026 trở đi, mục tiêu của Việt Nam là đầu tư 174 tỷ USD, tương đương 33,5% GDP, bao gồm 36 tỷ USD đầu tư công năm 2025. Đầu tư tư nhân đặt mục tiêu đạt 96 tỷ USD, với FDI là 28 tỷ USD và các khoản đầu tư khác là 14 tỷ USD.
Thuế quan từ thị trường Mỹ được dự báo sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu, nhưng Việt Nam vẫn có khả năng tăng trưởng tích cực nhờ vào những cải cách thể chế đang diễn ra. Các biện pháp kích thích tăng trưởng ngắn hạn và ưu tiên chiến lược dài hạn đang bị hạn chế bởi những rào cản pháp lý tồn tại lâu nay. Cải cách thể chế toàn diện gần đây và nỗ lực tăng cường hiệu quả được xem là những bước đi tích cực để tinh gọn hoạt động của Chính phủ và thúc đẩy phát triển kinh tế. Những cải cách này có thể tăng cường hiệu quả bằng cách cắt giảm thủ tục hành chính, cải thiện dịch vụ công, mở ra những cơ hội tăng trưởng mới và nâng cao sức chống chịu của nền kinh tế.
Để nâng cao giá trị gia tăng của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu, ADB cho rằng, Việt Nam cần vượt qua thách thức về thiếu hụt lao động có kỹ năng và năng suất lao động, cải thiện hạ tầng cơ sở và hiệu quả hải quan để giảm chi phí thương mại, khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp, khả năng hấp thụ công nghệ và tăng năng suất để doanh nghiệp có thể chuyển đổi lên các công đoạn có giá trị gia tăng cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Cú sốc thuế lần này đến ngay sau khi Chính phủ đặt ra các giải pháp cải cách toàn diện để Việt Nam bước vào thập kỷ vươn mình. Mục tiêu tăng trưởng trở nên thách thức hơn, nhưng động lực được cộng hưởng bởi áp lực cũng lớn hơn bao giờ hết để mọi chủ thể trong nền kinh tế cùng chung ý thức, tầm nhìn cải cách nhanh, thực chất và hiệu quả.
| Ông Lê Việt Hà, Tổng giám đốc Công ty Quản lý quỹ đầu tư chứng khoán An Bình (ABF) |
Dịch Covid-19 là một cú sốc chưa từng có trong lịch sử, nhắc lại điều này để cho thấy rằng, sự điều chỉnh nhanh và thích ứng là không có lựa chọn, luôn có thể thực hiện, cần biết phân tán rủi ro nhưng cũng cần nắm bắt các cơ hội mới.
Với yếu tố thuế quan từ Mỹ hiện nay, về phía doanh nghiệp đã có các định hướng chỉ đạo chung rất rõ ràng và mạnh mẽ của Chính phủ. Các giải pháp cụ thể là không giống nhau ở mỗi ngành, lĩnh vực, điều này đòi hỏi cái nhìn tổng quan, chiến lược và bao trùm của người/bộ phận đứng đầu mỗi ngành. Theo đó, doanh nghiệp cần thiết phải có sự kết nối sâu sắc hơn nữa với Nhà nước, tham gia vào cả hai chiều, cung cấp thông tin, kinh nghiệm cho cơ quan quản lý để làm cơ sở cho Nhà nước đưa ra các chủ trương, chính sách hỗ trợ, chiều ngược lại là bám sát và tuân thủ các chỉ đạo, định hướng, quy định được ban hành. Đoàn kết và chia sẻ nguồn lực, gia tăng sức mạnh về quy mô để tăng khả năng đáp ứng các yêu cầu mới về hàng hóa xuất khẩu giữa các doanh nghiệp cũng là một vấn đề cần quan tâm.
Về phía nhà đầu tư, xét riêng các cá nhân, với những người có từ 3 - 5 năm kinh nghiệm trở lên chơi chứng khoán, thì đây có thể là cú sốc thứ hai, thứ ba. Những nhà đầu tư này tự thân đều đã tích lũy kinh nghiệm, nên nếu nói là phải thay đổi gì để thích ứng thì có lẽ là không hẳn, chỉ là nhận thức rõ ràng hơn mức độ quan trọng của việc đa dạng hóa đầu tư và tuân thủ chiến thuật đầu tư. Chứng khoán không chỉ có cổ phiếu, còn có phái sinh, trái phiếu, chứng chỉ quỹ…, lợi nhuận và tương ứng với đó là rủi ro của mỗi loại khác nhau. Những nhà đầu tư chỉ tập trung đầu tư vào các tài sản có lợi nhuận kỳ vọng cao mà không có chiến lược phân bổ tài sản, phân bổ rủi ro phù hợp với kế hoạch tài chính và sức khỏe tài chính của mình sẽ phải đối mặt với rủi ro, mất mát, đặc biệt trong giai đoạn mà cả kinh tế và chính trị quốc tế đều hàm chứa rất nhiều bất định về chính sách như hiện nay. Do vậy, nhà đầu tư cần thiết phải tìm hiểu, trải nghiệm và đa dạng danh mục đầu tư với các sản phẩm tài chính khác nhau mà không phải chỉ với các cổ phiếu khác nhau, phân bổ danh mục “công thủ vẹn toàn” để có thể ứng phó và thích ứng linh hoạt với mọi tình huống có thể xảy ra.
| Ông Trương Thái Đạt, Giám đốc Phân tích, Công ty Chứng khoán DSC |
Chiến tranh thương mại với mức thuế gây “sốc” mà Mỹ áp vào nhiều quốc gia trên toàn cầu đang mang lại ảnh hưởng tiêu cực, thậm chí khó đoán định. Với Việt Nam, chiến tranh thương mại có ảnh hưởng chéo tới nhiều khía cạnh kinh tế, điển hình như nguồn vốn đầu tư FDI vào Việt Nam có thể dừng đột ngột, các mặt hàng xuất khẩu sang Mỹ đã gần như tạm dừng do áp lực tỷ giá và chờ đợi kết quả đàm phán giảm thâm hụt, thúc đẩy cân bằng cán cân thương mại Mỹ - Việt Nam.
Tuy nhiên, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có phản ứng tích cực sau thông tin Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố tăng thuế ngay lập tức với Trung Quốc thêm 125% (cộng với 20% trước đó là 145%). Đặc biệt, có hơn 75 quốc gia đã chủ động liên hệ với Mỹ để đàm phán các vấn đề thương mại. Do các nước này không trả đũa Mỹ, ông Donald Trump quyết định tạm dừng áp thuế trong 90 ngày và áp mức thuế đối ứng thấp hơn, chỉ 10% trong thời gian này. Đây là cơ hội để Việt Nam có những chuyển hướng chiến lược quan trọng trong đàm phán thuế đối ứng, đàm phán thỏa thuận song phương với Mỹ, cũng như cơ cấu lại hoạt động sản xuất - kinh doanh...
Nhịp bán tháo xảy ra những ngày gần đây có phần thái quá, với nguyên nhân chủ yếu là do tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân của Việt Nam quá lớn, kéo theo tâm lý hoảng loạn trên diện rộng. Do đó, một số mức hỗ trợ quan trọng của VN-Index sẽ là điểm tựa cho nhịp phục hồi kỹ thuật. Nhà đầu tư cần ổn định lại tâm lý và xem xét lại phương hướng đầu tư trong thời gian tới. Trong quá khứ, những sự kiện “Thiên nga đen” tương tự thường sẽ có những phần thưởng đặc biệt dành cho những nhà đầu tư bình tĩnh, kỹ càng với điểm mua vào.
| Ông Trịnh Thanh Cần, Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Kafi |
Tính đến ngày 9/4/2025 - thời điểm Mỹ chính thức áp thuế đối ứng bổ sung lên một số quốc gia - thị trường chứng khoán Việt Nam đã giảm khoảng 17% chỉ sau 4 phiên. Mức giảm này tuy chưa bằng các giai đoạn khủng hoảng như đại dịch Covid-19 năm 2020 hay vụ Vạn Thịnh Phát năm 2022, nhưng tốc độ lao dốc nhanh chóng và quyết liệt không kém, phản ánh tính chất “Thiên nga đen” của sự kiện - một cú sốc bất ngờ, khó lường và vượt ngoài dự báo của phần lớn nhà đầu tư.
Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh toàn cầu chứng kiến nhiệm kỳ “Trump 2.0”, với nhiều chính sách được đưa ra theo hướng cực đoan, đặc biệt trong lĩnh vực thuế quan - đi ngược lại với các nguyên tắc thương mại tự do truyền thống. Tính bất định cao của chính sách khiến cho việc hoạch định chiến lược ở cấp chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân trở nên đầy thách thức.
Ở cấp độ quốc gia, điều này đòi hỏi Việt Nam cần tái định hướng mô hình tăng trưởng: vừa tận dụng tối đa 17 hiệp định thương mại tự do đã ký, vừa chủ động tìm kiếm và tham gia các hiệp định mới, nhằm đa dạng hóa thị trường và giảm sự phụ thuộc vào một số đối tác lớn. Quan trọng hơn, đây là thời điểm thích hợp để giảm dần vai trò của các ngành có giá trị gia tăng thấp, đồng thời đẩy mạnh công nghiệp công nghệ cao và kích cầu tiêu dùng nội địa.
Với doanh nghiệp, đây là lời nhắc nhở cần thiết để chuyển dịch từ mô hình gia công sang tạo giá trị bền vững, thông qua đầu tư vào công nghệ, năng lực sản xuất và khả năng thích ứng với các cú sốc bên ngoài. Trong ngắn hạn, các doanh nghiệp cần củng cố năng lực dự báo và quản trị rủi ro trước biến động chính sách toàn cầu.
Về phía nhà đầu tư, cần nhận thức rõ rằng, yếu tố rủi ro đang ở mức cao và biến động thị trường có thể còn tiếp diễn. Chiến lược đầu tư lúc này nên ưu tiên vào những doanh nghiệp có mô hình kinh doanh ổn định, ít phụ thuộc vào các yếu tố ngoại vi và có khả năng duy trì tăng trưởng trong môi trường bất định. Về lựa chọn nhóm ngành, tôi cho rằng, phần lớn các ngành sẽ chịu tác động trực tiếp hoặc gián tiếp do quá trình tái định giá thị trường. Tuy nhiên, những ngành ít bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thương mại như ngân hàng, công nghệ, dược phẩm, tiện ích, tiêu dùng thiết yếu có thể là lựa chọn hấp dẫn cho nhà đầu tư. Ngược lại, ngành xuất khẩu và doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường Mỹ, logistics, khu công nghiệp… có thể bị ảnh hưởng mạnh mẽ hơn.
Hiện tại, P/E của VN-Index đang ở mức gần 11 lần - tiệm cận vùng định giá thấp nhất trong hơn một thập kỷ qua, khi so với mức P/E trung bình thấp nhất khoảng 10,3 lần trong các giai đoạn khủng hoảng trước. Điều này cho thấy, thị trường đang ở vùng hấp dẫn tương đương các thời điểm “Thiên nga đen” trước đây.
