Thế hệ Boomer có Steve Jobs, Millenial có Mark Zuckerberg, còn Gen Z có ai?

Giấc mơ khởi nghiệp tạo nên cuộc cách mạng toàn ngành như thế hệ đi trước của giới trẻ đang ngày càng lụi tàn. Chuyện gì đang diễn ra?

Tờ Business Insider (BI) đặt câu hỏi Thung lũng Silicon từ lâu đã nổi tiếng với những nhà khởi nghiệp trẻ nhanh chóng làm giàu, thế nhưng đã có nhà sáng lập công nghệ Gen Z nào thực sự thành công chưa?

Thật vậy, thế hệ Boomer có Bill Gates, Steve Jobs và Jeff Bezos, thế hệ Gen X có Sergey Brin, Elon Musk, Travis Kalanick và Peter Thiel, đến cả thế hệ Millenial cũng có Mark Zuckerberg.

Thế nhưng những người già nhất của thế hệ Gen Z đã 27 tuổi mà chưa có một nhân vật nổi tiếng nào xứng đáng làm đại diện.

Theo BI, kỷ nguyên của những nhà sáng lập trẻ tuổi làm thay đổi cả một ngành đã trôi vào dĩ vãng. Số lượng người dưới 30 tuổi sở hữu công ty năm 2015 đã giảm 65% so với những năm 1980.

Nghiên cứu của Harvard Business Review năm 2018 cho thấy những người sáng lập thành công nhất trong những năm gần đây bắt đầu công ty của họ ở độ tuổi trung bình là 45.

Không gặp thời?

Một số chuyên gia cho rằng những lao động Gen Z được chiều chuộng quá mức đến tự mãn, không quan tâm đến công việc và tập trung vào sự cân bằng với cuộc sống, thỏa mãn cái tôi cá nhân.

Trong mảng công nghệ, Gen Z luôn muốn nhanh chóng phá vỡ giới hạn, nhưng cho đến hiện nay chưa có một nhà khởi nghiệp nào đủ thành công để làm đại diện cho thế hệ trẻ này.

Tuy nhiên theo BI, thế hệ Gen Z cũng có nỗi khổ của riêng mình khi bước vào một thế giới công nghệ khác hoàn toàn so với những người đi trước, nơi khởi nghiệp những "kỳ lân" (Starup được định giá tỷ USD) khó hơn nhiều và bị giám sát chặt chẽ hơn so với thời Steve Jobs hay Bill Gates.

Thế rồi chính những khó khăn này khiến Gen Z tự hỏi liệu họ có cần phải hy sinh quá nhiều thứ cho tỷ lệ thành công quá nhỏ nhoi này hay không?

Giáo sư thỉnh giảng Jerry Neumann của trường Đại học Columbia cho hay các nhà khởi nghiệp Gen Z vẫn nhiệt huyết và thông minh như 20 năm trước, nhưng bản thân ngành công nghệ không còn giữ được đà bùng nổ như xưa.

Trong thời kỳ thế hệ Millenials, Internet vẫn còn là thứ gì đó mới mẻ, chưa có nhiều quy định và phần lớn các thành công khởi nghiệp không phải là để phá vỡ mà là định nghĩa lại thị trường.

Hàng loạt những ý tưởng từ smartphone cho đến mạng xã hội ra đời trong thời kỳ này.

Thế nhưng Gen Z lại trưởng thành trong môi trường các tập đoàn công nghệ đã thống trị thị trường suốt nhiều năm và có rất ít cơ hội để một startup mới nổi vượt mặt trước nguy cơ bị thâu tóm hay chèn ép.

Các tập đoàn từ Microsoft, Apple, Meta (Facebook), Google cho đến Amazon đều đổ hàng tỷ USD vào các dự án nghiên cứu hoặc khởi nghiệp.

Hậu quả là Gen Z đổi mới công nghệ trên nền tảng một thị trường đã bão hòa để rồi startup của họ được mua lại bởi các tập đoàn lớn.

Tất nhiên đây là con đường dẫn đến thành công, kiếm được nhiều tiền và trở thành tỷ phú nhưng không phải cách mà Steve Jobs, Mark Zuckerberg hay Elon Musk đã đi.

"Để trở thành Mark Zuckerberg hoặc Elon Musk tiếp theo, bạn cần phải là người đột phá tiên phong, tức là tạo nên cuộc cách mạng trong một ngành công nghiệp, xây dựng nên một ngành công nghiệp hoàn toàn mới", giáo sư Kimberly Eddleston của trường Đại học Northeastern nói.

Theo bà Eddleston, nhờ chiến thuật mua lại các đối thủ tiềm tàng, đầu tư cho các startup mà nhiều ông lớn vẫn giữ vị thế của mình, qua đó hạn chế Gen Z trỗi dậy.

Ví dụ Facebook dù không còn giữ được sự hấp dẫn như thời kỳ năm 2009 nhưng gần một nửa nhân loại vẫn sử dụng nhiều sản phẩm khác nhau của Meta. Đặc biệt hơn là chủ yếu các sản phẩm này lại nhờ mua lại, ví dụ như Instagram và WhatsApp, mà không có bất kỳ đối thủ mới nổi rõ ràng nào.

Tiền đâu?

Tờ BI nhận định một yếu tố nữa khiến các nhà khởi nghiệp Gen Z khó vươn mình là thị trường vốn đầu tư mạo hiểm đã bão hòa. Các nhà đầu tư hiện nay muốn thấy lợi nhuận hơn là những lời hứa suông về một cuộc cách mạng toàn ngành.

Từ quý IV/2021 đến quý IV/2023, vốn đầu tư mạo hiểm vào startup đã giảm mạnh từ 52,8 tỷ USD xuống còn 10,6 tỷ USD, mức thấp nhất trong bất kỳ quý nào kể từ năm 2019.

Ngay cả những lời hứa của Elon Musk về một tương lai taxi điện tự lái cũng chẳng còn thu hút nhà đầu tư nữa khi giá cổ phiếu giảm 9% trong ngày Tesla ra mắt Cybercab.

Thế rồi lãi suất tăng cùng những vụ bê bối của Adam Neumann và Elizabeth Holmes đã khiến chính phủ và nhà đầu tư siết chặt quản lý thị trường, đồng thời cẩn trọng hơn khi rót vốn.

"Nhà đầu tư giờ đây không còn bị mê hoặc bởi những lời cường điệu nữa, họ muốn lợi nhuận thực sự đằng sau đó", nhà khởi nghiệp Alexandra Debow mới 22 tuổi đã phát triển dự án chia sẻ ảnh Swsh, cho biết.

Tất nhiên với cơn sốt trí thông minh nhân tạo (AI) hiện nay thì Gen Z vẫn có cơ hội, nhưng chủ yếu là để làm giàu hơn là đột phá.

Nhà đồng sáng lập Alexandr Wang của Scale AI đã trở thành tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới ở tuổi 27 với tài sản ròng 2 tỷ USD. Thế nhưng Wang lại chưa đạt đến mức độ như Mark Zuckerberg khi chỉ dựa trên nền tảng công nghệ AI sẵn có.

Một số cái tên nổi bật như Elizabeth Holmes thì lại đang ngồi tủ. Cái tên Sam Fried Bankman từng nằm trong danh sách 30 Under 30 của Forbes thì hiện cũng đang phải nằm sau song sắt.

Cuối cùng, việc Gen Z coi trọng giá trị bản thân hơn thế hệ trước cũng là vấn đề.

Trong một cuộc khảo sát của Deloitte, khoảng 40% người lao động trẻ cho biết họ đã từ chối những nhà tuyển dụng không phù hợp với giá trị của họ hoặc từ chối công việc mà họ thấy là phi đạo đức.

Rõ ràng Gen Z muốn sự thoải mái hơn trong công việc, nhưng sự thoải mái thì không thể tạo nên cách mạng toàn ngành.

Trớ trêu thay, nguyên nhân một phần đến từ chính sự bành trướng của Internet, mạng xã hội và câu chuyện cân bằng cuộc sống thay vì vắt kiệt sức lao động của nhiều "chuyên gia".

*Nguồn: BI