Startup của ASEAN bỏ lỡ cơn bùng nổ công nghệ do AI thúc đẩy

10:00 22/12/2024

Kinh tế Sài Gòn Online

ASEAN nhanh chóng nổi lên như một điểm nóng đầu tư của các công ty hàng đầu thế giới về trí tuệ nhân tạo (AI) như Nvidia và Microsoft, gần đây rót hàng chục tỉ đô la Mỹ vào hạ tầng trung tâm dữ liệu và dịch vụ đám mây trong khu vực. Thế nhưng, do chưa xây dựng được mô hình AI ở quy mô lớn và cạnh tranh, các công ty công nghệ trẻ trong khu vực không tận dụng được cơn bùng nổ đầu tư này.

• ASEAN Startup công nghệ lại ngần ngừ đầu tư cho AI
• Thách thức quản lý AI ở khu vực ASEAN phát triển không đồng đều

Vốn rót vào các startup AI còn ít ỏi

Các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới cam kết đầu tư tới 60 tỉ đô la Mỹ vào hệ sinh thái AI ở các nước ASEAN trong những năm tới để tận dụng nhu cầu truyền phát video, mua sắm trực tuyến và AI tạo sinh của dân số trẻ trong khu vực.

Tuy nhiên, nguồn vốn rót các công ty khởi nghiệp (startup) AI ở đây rất ít ỏi. Nhìn chung, nhà đầu tư vẫn thận trọng với việc đặt cược vào công ty non trẻ chưa chứng minh thực lực. Hơn nữa, cho đến nay, ASEAN cho đến nay chưa sản sinh ra bất kỳ công ty sáng tạo nào có quy mô đáng kể

Dữ liệu từ Preqin cho thấy, vốn đầu tư mạo hiểm rót vào các doanh nghiệp AI non trẻ ở ASEANchỉ đạt 1,7 tỉ đô la Mỹ trong năm nay, trong tổng số khoảng 20 tỉ đô la cho toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC). Chỉ có 122 giao dịch tài trợ AI được thực hiện ở ASEAN trong năm 2024, so với tổng số 1.845 giao dịch ở khu vực APAC.

Tình trạng này làm dấy lên hoài nghi về khả năng của ASEAN trong việc xây dựng khu vực tư nhân mạnh mẽ, có thể cạnh tranh với Mỹ và Trung Quốc, những nước dẫn đầu về AI. Sự hoài nghi của các nhà đầu tư mạo hiểm đối với nỗ lực phát triển AI của ASEANđang kìm hãm tiềm năng tăng trưởng của toàn bộ lĩnh vực công nghệ trong khu vực.

Trên toàn cầu, các quỹ mạo hiểm đang chạy đua để khai thác cơ hội AI. Nhưng hiện tại, trọng tâm đầu tư của họ chủ yếu tập trung vào Mỹ và Trung Quốc. Theo dữ liệu của  Preqin, các công ty Mỹ huy động tổng cộng 68,5 tỉ đô la vốn tài trợ cho AI trong năm 2024 và con số này ở Trung Quốc khoảng 11 tỉ đô la.

Nhìn bề ngoài, với dân số 675 triệu người, cộng đồng khởi nghiệp AI ở ASEAN khá hùng hậu, với khoảng 2.000 startup. Con số này nhiều hơn số startup AI ở Hàn Quốc và gần bằng Nhật Bản và Đức, theo báo cáo của hãng tư vấn công nghệ Access Partnership/Singapore, trung tâm kinh doanh lớn của khu vực, đứng thứ ba về Chỉ số AI toàn cầu. Nước này có điểm số cao về các chỉ số liên quan đến AI, bao gồm số lượng nhà khoa học AI trên một triệu người.

Khó mở rộng quy mô sản phẩm và dịch vụ AI nhanh chóng

Nhưng Đông Nam Á rất đa dạng về văn hóa và kinh tế, khiến những nỗ lực mở rộng quy mô sản phẩm và dịch vụ AI một cách nhanh chóng trở nên phức tạp. Điều đó đã dẫn đến một câu hỏi mà nhà đầu tư đặt ra từ lâu: Liệu các công ty công nghệ địa phương có thể cạnh tranh sinh lợi trên thị trường toàn cầu không?

“Sự đa dạng về ngôn ngữ, văn hóa và cơ sở hạ tầng của khu vực khiến việc tạo ra các tập dữ liệu lớn, thống nhất trở nên khó khăn hơn. Đây là thứ mà mà các giải pháp AI cần để mở rộng quy mô”,  Jussi Salovaara, đối tác quản lý và đồng sáng lập của Antler, công ty đầu tư có trụ sở tại Singapore, nhận xét.

Sang Han, đối tác của công ty đầu tư mạo hiểm East Ventures cho biết,  nhà đầu tư quan tâm đến các mô hình AI làm nền tảng cho nhiều dịch vụ khác nhau, công nghệ phần mềm cần thiết để đào tạo và tinh chỉnh các mô hình này, cũng như phần cứng liên quan.

“Tất cả những thứ này đều không có ở Đông Nam Á với quy mô lớn”, ông lưu ý.

Toàn bộ ngành đầu tư mạo hiểm trong khu vực cũng đang phải đối mặt với tình trạng bế tắc về phương án thoái vốn, do thị trường phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng yếu kém.

Báo cáo nghiên cứu chung của Google, Temasek và Bain cho biết, nguồn tài trợ tư nhân rót vào cho các startup ở Đông Nam Á sẽ giảm xuống mức thấp kỷ lục trong năm nay khi nhà đầu tư trở nên kén chọn hơn và vốn vay nên đắt đỏ hơn.

Hầu như tất cả các chính phủ trong khu vực đã thiết lập khuôn khổ AI quốc gia, trong đó Singapore cũng cung cấp vốn cho các startup AI thông qua các công cụ đầu tư của nhà nước.

Theo Kelvin Lee, đồng sáng lập nền tảng đầu tư Alta, các chính phủ trong khu vực cần phải hợp tác cùng nhau để tạo ra một kế hoạch AI đồng bộ

“Các nước ở ASEAN đang tập trung vào các chương trình nghị sự khác nhau. Một số nước thúc đẩy các lĩnh vực công nghệ cao. Những nước khác tập trung cải thiện cơ sở hạ tầng cơ bản và điều kiện sống. Sự khác biệt này khiến việc ưu tiên tạo ra đổi mới đột phá ở quy mô khu vực trở nên khó khăn”, Lee nói.

Cơ hội AI của ASEAN nằm ở chuỗi giá trị

Tuy nhiên, tiềm năng phát triển và ứng dụng AI của Đông Nam Á là rất lớn. Theo nghiên cứu của Google, Temasek và Bain, trong khi ngành công nghiệp AI của khu vực đang gặp khó khăn thì nền kinh tế kỹ thuật số nói chung đang tăng trưởng ở mức hai con số cả về doanh thu lẫn lợi nhuận.

Khu vực này có tầng lớp trung lưu đang mở rộng nhanh chóng với thu nhập ngày càng tăng và lượng người dùng di động và internet ngày càng tăng. Ngoài ra, khu vực cũng tương đối ít bị ảnh hưởng bởi rủi ro địa chính trị liên quan đến căng thẳng Mỹ-Trung.

Theo Neo Weisheng, đối tác của công ty đầu tư mạo hiểm Qualgro, cơ hội AI của ASEAN có thể xuất hiện sớm trong chuỗi giá trị, bao gồm thu thập và xử lý dữ liệu lớn. Ông cho rằng, điều này có thể giúp khu vực xây dựng tài sản cốt lõ của AI để tạo ra lợi thế cạnh tranh.

Một số startup AI thành công hơn trong khu vực xuất hiện theo cách này. Patsnap, có trụ sở tại Singapore, đầu tư vào việc thu thập, làm sạch và sắp xếp dữ liệu để cung cấp cho các mô hình AI. Trong 17 năm qua, công ty này đã xây dựng các bộ dữ liệu lớn, gồm cơ sở dữ liệu về bằng sáng chế, hóa chất, thuốc men và thực phẩm, được các khách hàng như Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA), hãng xe điện Tesla, tập đoàn truyền thông và giải trí Walt Disney sử dụng.

Giờ đây, Patsnap, được Tập đoàn SoftBank của Nhật Bản hậu thuẫn, đang sử dụng dữ liệu đó để đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn cho từng ngành cụ thể.

Alpha JWC (Indonesia), một trong những công ty đầu tư mạo hiểm đang phát triển mạnh mẽ trong khu vực, đã hợp tác với Pijar Foundation để tạo ra một chương trình giúp kết nối các tài năng và các startup AI non trẻ với một số tập đoàn lớn nhất ở Indonesia.

“Thông qua chương trình kết nối này, chúng tôi có cái nhìn rõ hơn về những điểm yếu khác nhau mà các tập đoàn lớn gặp phải khi tích hợp AI vào quy trình làm việc cũng như nguồn nhân lực sẵn có để giải quyết những vấn đề này”, Jefrey Joe, đối tác của Alpha JWC nói.

Những nỗ lực như vậy đang thúc đẩy sự lạc quan trong cộng đồng khởi nghiệp địa ASEANcho rằng, vẫn còn cơ hội để đón đầu làn sóng AI. Joe cho rằng, để phát triển AI, cần sự hợp tác nhiều hơn giữa tất cả các bên liên quan trong ngành.

“Nguồn vốn chỉ có tác động ở mức hạn chế đối với sự phát triển AI. Quan trọng nhất là hệ sinh thái vì chúng ta cần cơ quan quản lý, chính phủ, người mua, nhà cung cấp, người tiêu dùng hợp tác cùng nhau”, Joe nói.

Theo Bloomberg