"Nước cờ" của các hãng xe nước ngoài

Thay vì đưa ô tô vào thị trường Việt Nam để kinh doanh, nhiều hãng xe nước ngoài, trong đó có Trung Quốc, sẵn sàng đổ vốn để xây dựng nhà máy

Đáng chú ý, trong bối cảnh xe điện ngày càng được ưa chuộng và một số hãng ô tô đến trước đã giảm hoặc ngừng sản xuất xe chạy xăng tại Việt Nam, các hãng nước ngoài đến sau lại mở các nhà máy lắp ráp ô tô động cơ đốt trong.

Ngược xu thế?

Tháng 2-2025, Tasco Auto - hệ thống phân phối chính hãng ô tô Volvo, Lynk & Co, Zeekr, Geely... - mở bán thêm mẫu xe Geely Coolray tại thị trường Việt Nam.

Trước đó, tháng 9-2024, Geely Auto Group (Trung Quốc) đã ký kết hợp đồng liên doanh với Công ty CP Tasco, theo đó sẽ phát triển dự án nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô tại KCN Tiền Hải (tỉnh Thái Bình). Với công suất 75.000 chiếc/năm, nhà máy sẽ bắt đầu sản xuất từ đầu năm 2026.

Một thương hiệu xe Trung Quốc khác là Omoda và Jaecoo (thuộc Tập đoàn Chery) cũng mở bán 2 mẫu ô tô tại Việt Nam từ giữa năm ngoái thông qua liên doanh với Tập đoàn Geleximco. Liên doanh này công bố xây dựng nhà máy lắp ráp ô tô tại KCN Hưng Phú (Thái Bình) với công suất 200.000 chiếc/năm, vốn đầu tư 800 triệu USD. Nhà máy dự kiến hoàn thành vào năm tới, ban đầu lắp ráp xe xăng, sau đó là xe hybrid.

Cũng đến từ Trung Quốc, hãng xe BYD Auto từng có ý định liên doanh với một đơn vị trong nước để đầu xây dựng nhà máy nhưng không thành công. Chưa rõ kế hoạch sắp tới của BYD Auto song hãng này đã xây dựng nhà máy tại Thái Lan nên có khả năng nhập xe về Việt Nam với chi phí rẻ, cạnh tranh được với những mẫu sản xuất trong nước.

Với Skoda Việt Nam (hãng ô tô đến từ CH Czech), sau khi hợp tác với TC Motor của Tập đoàn Thành Công, doanh số bán xe Skoda Kodiaq vẫn khá khiêm tốn do thiết kế, trang bị công nghệ chỉ ở mức trung bình nhưng giá lên đến 1,3-1,4 tỉ đồng/chiếc. Phải nhập khẩu từ châu Âu nên Skoda Kodiaq khó cạnh tranh với Hyundai Santa Fe giá chỉ từ 1,06 tỉ đồng, Ford Everest 1,099 tỉ đồng, Mazda CX-8 từ 969 triệu đồng/chiếc.

Do đó, Tập đoàn Thành Công đã đầu tư xây dựng nhà lắp ráp xe Skoda tại Việt Nam để có mức giá tốt hơn. Nhà máy có diện tích 36,5 ha tại KCN Việt Hưng (tỉnh Quảng Ninh), vốn đầu tư 500 triệu USD, công suất 120.000 xe/năm. Dự kiến hoàn thành trong quý I/2025, nhà máy sẽ lắp ráp 2 mẫu xe Kushaq và Slavia.

Bước đi riêng

Theo giới kinh doanh ô tô, sản lượng lắp ráp xe động cơ đốt trong ở trong nước ngày càng giảm do bị thay thế bằng xe nhập khẩu và các dòng xe điện. Do đó, động thái một số hãng xe đầu tư xây dựng nhà máy ở Việt Nam có thể là một "nước cờ" mới nhằm tìm kiếm cơ hội cạnh tranh. Trong đó, hãng xe Trung Quốc sẽ hưởng lợi nhiều hơn nếu đầu tư nhà máy bởi thuế suất thuế nhập khẩu ô tô từ nước láng giềng này về Việt Nam lên tới 50%.

Lãnh đạo một hãng xe cho hay kinh tế toàn cầu khó khăn, thị trường ô tô Trung Quốc vì thế cũng giảm sút, dẫn đến dư thừa công suất 4 triệu xe chạy xăng. Các hãng phải tìm cách đẩy số lượng xe dư thừa quá lớn này ra bên ngoài. Thế nhưng, hãng xe Trung Quốc không có nhiều cơ hội ở thị trường Mỹ và châu Âu nên phải quay sang các thị trường khác như Ấn Độ, Nga, Thái Lan, Việt Nam. Phương án chung là xuất bán ô tô nguyên chiếc hoặc tháo dỡ nhà máy sẵn có và đưa sang thị trường khác, trong đó có Việt Nam, để tổ chức sản xuất tại chỗ.

Trong khi đó, sự hợp tác hiệu quả giữa Tập đoàn Thành Công và hãng xe Skoda lại dựa trên việc khai thác lợi thế của TC Motor về địa điểm sản xuất, lắp ráp.

Theo ông Nguyễn Minh Đồng, Giám đốc Công ty Devitec Consult (chuyên tư vấn công nghệ, kỹ thuật), các nhà máy mới của các hãng xe nước ngoài khó hoạt động hiệu quả tại thị trường Việt Nam. Bởi lẽ, tâm lý người tiêu dùng thường chậm thích ứng với những thương hiệu mới, nhất là thương hiệu xe Trung Quốc. Tuy nhiên, các hãng xe có thể "mượn" Việt Nam làm địa điểm sản xuất, từ đó xuất khẩu sản phẩm sang các thị trường lân cận để né mức thuế cao như khi xuất từ Trung Quốc.

"Mở nhà máy ô tô ở Việt Nam không đòi hỏi vốn lớn, chỉ vài trăm triệu USD, trong khi đầu tư ở thị trường khác có thể lên tới hàng tỉ USD" - ông Đồng nêu lý do nhiều hãng xe chọn Việt Nam làm cứ điểm sản xuất.

PGS-TS Đỗ Văn Dũng, Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM, cho rằng sau một thời gian phát triển mạnh năng lượng tái tạo và xe điện, người dân Trung Quốc bắt đầu chuyển đổi sang sử dụng những sản phẩm thân thiện với môi trường với chi phí rẻ, được ưu đãi. Hệ quả là xe động cơ đốt trong ế ẩm, cần tìm phương án xử lý - mà dễ nhất là tận dụng thị trường gần như Việt Nam.

Theo đánh giá của giới chuyên gia, động thái của các nhà sản xuất ô tô nước ngoài trong bối cảnh mới là bước đi "khôn ngoan", bởi Chính phủ Việt Nam rất quan tâm phát triển ngành công nghiệp ô tô trong nước, tăng tỉ lệ nội địa hóa. Do đó, sản xuất, lắp ráp ô tô tại Việt Nam sẽ nhận được nhiều ưu đãi, giúp giá thành sản phẩm đầu ra có thể cạnh tranh. Chưa kể, Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do nên khi xuất khẩu ô tô trực tiếp sang các nước có cam kết thương mại sẽ được hưởng mức thuế tốt.