Ngành vận tải biển xoay xở phá thế độc quyền sản xuất container của Trung Quốc

Ngành công nghiệp vận tải biển đang tăng cường sản xuất container thép bên ngoài Trung Quốc sau khi trải qua tình trạng thiếu container nghiêm trọng trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Động thái này giúp xây dựng năng lực dự phòng cần thiết để bảo vệ thương mại toàn cầu khỏi áp lực chuỗi cung ứng và các rạn nứt địa chính trị.

Các nhà sản xuất và cơ quan chính phủ đang thiết lập các nhà máy trên khắp châu Á và Mỹ để giảm sự phụ thuộc quá mức vào nguồn cung container từ Trung Quốc, điều mà một số chuyên gia cho rằng đã gây ra tình trạng gián đoạn thương mại trong đại dịch Covid-19.

Chủ sở hữu các nhà máy mới ở Việt Nam cho biết họ có thể cung cấp 1/6 tổng số container thép thường được sản xuất mỗi năm trên toàn cầu. Trong khi đó, các nhà máy ở Ấn Độ cũng dự kiến bổ sung đáng kể công suất sản xuất container.

Theo hãng tư vấn hàng hải Drewry, hiện tại, hơn 95% container mới trên toàn cầu được sản xuất tại Trung Quốc, với thị trường nằm dưới sự kiểm soát của doanh nghiệp nhà nước.

Nỗ lực tăng sản xuất container bên ngoài Trung Quốc diễn ra khi các công ty đa quốc gia và nhà hoạch định chính sách đang xem xét lại sự phụ thuộc của họ vào các nhà sản xuất ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trong bối cảnh các rạn nứt địa chính trị gia tăng bao gồm căng thẳng ở eo biển Đài Loan.

Carl Bentzel, ủy viên của Ủy ban hàng hải liên bang (FMC), một cơ quan quản lý độc lập của Mỹ đối với ngành vận tải biển, ví sự thống trị của Trung Quốc trong sản xuất container giống như tình trạng độc quyền đối với “một sản phẩm thiết yếu”.

Báo cáo của Bentzel công bố năm ngoái cho thấy các doanh nghiệp Trung Quốc chậm tăng sản xuất coinainer trong thời kỳ đại dịch. Điều đó càng làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt khi nhiều container bị mắc kẹt trên tàu và các cảng, làm gián đoạn thương mại và đẩy chi phí vận tải lên cao.

Hiện tại, ngành vận tải biển đang dư thừa nguồn cung container do nhu cầu xuất khẩu giảm. Tuy nhiên, giới doanh nghiệp và cơ quan quản lý ở các nước vẫn muốn đảm bảo rằng họ được bảo vệ tốt hơn trước những căng thẳng địa chính trị hoặc gián đoạn thương mại trong tương lai.

John Fossey, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu thiết bị container của Drewry, cho biết, nhu cầu sản xuất container có thể sẽ chảy sang Việt Nam. Giống như Trung Quốc, Việt Nam là trung tâm sản xuất chi phí thấp. Trong những năm gần đây, khối lượng xuất khẩu của Việt Nam sang các nước như Mỹ tăng lên khi các công ty đa quốc gia chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Hồi tháng 8 năm ngoái, Tập đoàn Hòa Phát công bố bàn giao lô hàng container loại 20 feet (TEU) đầu tiên từ một nhà máy ở KCN Phú Mỹ II mở rộng ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Hòa Phát cho biết nhà máy này, với vốn đầu tư 3 nghìn tỉ VND (122 triệu đô la Mỹ), có công suất 500.000 TEU mỗi năm. Trong giai đoạn 1, nhà máy có thể sản xuất khoảng 200.000 TEU mỗi năm.

Theo nền tảng đặt tàu vận tải container Freightos, các nhà sản xuất trên toàn cầu cung cấp trung bình khoảng 3,2 triệu TEU mới mỗi năm trong thập niên tính đến năm 2020. Drewry cho biết, vào năm 2021, với rất nhiều container bị mắc kẹt trên tàu và các cảng, sản lượng container toàn cầu tăng lên 7,1 triệu TEU, trước khi giảm xuống còn khoảng 3,8 triệu TEU vào năm 2022. Freightos cho biết thêm, tổng lượng container toàn cầu hiện nay khoảng 50 triệu TEU.

Công ty Korea Ocean Business Corporation (KOBC), thuộc sở hữu nhà nước của Hàn Quốc, cho biết sẽ đẩy mạnh sản xuất container tại một nhà máy ở Hải Phòng, mới khai trương vào năm ngoái. Theo KOBC, cơ sở này có thể sản xuất tới 100.000 TEU mỗi năm.

KOBC cáo buộc trong thời kỳ đại dịch, các nhà sản xuất container Trung Quốc sử dụng vị trí thống lĩnh thị trường để “thông đồng ấn định giá cả và sản lượng”. Vì vậy, KOBC cảm thấy cần phải đa dạng hóa nguồn cung container.

Theo Joyce Tai, giám đốc phụ trách khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Freightos, ngoài Việt Nam, gần đây, các nhà sản xuất container cũng được thành lập ở Ấn Độ.

Trong khi đó ở Mỹ, chính phủ đang tìm cách hỗ trợ phát triển “container thông minh”, được trang bị công nghệ theo dõi, có biên lợi nhuận cao hơn.

“Vấn đề tiếp theo sẽ là các container thông minh và khả năng giám sát thương mại. Bạn sẽ thấy những lo ngại về an ninh quốc gia vì người Trung Quốc cũng đang xem xét thị trường này”, Bentzel nói.

Hồi tháng 9, Công ty Global Secure Shipping đã khởi công xây dựng một nhà máy rộng 1.400 mét vuông ở bang Maine (Mỹ) sản xuất các container có thể theo dõi, được phát triển với sự tài trợ của Bộ An ninh Nội địa Mỹ.

Washington cũng đã sử dụng quyền lực quản lý để ngăn chặn Trung Quốc tăng cường kiểm soát sản xuất container.

Năm ngoái, hãng vận tải biển Maersk của Đan Mạch thông báo thương vụ China International Marine Containers (CIMC), thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc, mua lại mảng sản xuất container đông lạnh trị giá 987 triệu đô la của Maersk đã bị hủy bỏ. Sau một cuộc điều tra, Bộ Tư pháp Mỹ không phê duyệt thỏa thuận này vì cho rằng sẽ giúp củng cố quyền kiểm soát hơn 90% sản lượng container cách nhiệt và đông lạnh toàn cầu mà các công ty nhà nước Trung Quốc đang nắm giữ.

Một số chuyên gia trong ngành vận tải biển tỏ ra hoài nghi về mức độ chuyển dịch công suất sản xuất container sang các thị trường khác.

Joyce Tai cho rằng, bất kỳ thị trường nào cũng có thể cạnh tranh với Trung Quốc “nếu chi phí thép và lao động của họ thấp hơn Trung Quốc, nếu họ nhận được nhiều hỗ trợ và trợ cấp của chính phủ hơn và nếu họ sản xuất container với tốc độ nhanh hơn Trung Quốc”.

Tuy nhiên, bà kết luận, xét trên thực tế, điều này có nghĩa là không thị trường nào có thể đánh bại được Trung Quốc.

Tại Trung Quốc, CIMC chiếm 52% thị phần sản xuất container tính đến tháng 6 năm nay, Dong Fang International Containers (DFIC) chiếm 11% và CXIC Group Containers chiếm 7%, theo Drewry. COSCO Shipping Development , công ty kiểm soát DFIC, thừa nhận hoạt động sản xuất container đang được mở rộng ra nước ngoài nhưng vẫn tin rằng Trung Quốc tiếp tục duy trì vị thế thống trị.

“Thị trường container sẽ trở nên cạnh tranh hơn ở một mức độ nào đó do năng lực sản xuất ngày càng tăng của Việt Nam so với các khu vực khác.. Các nhà sản xuất container Trung Quốc sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh trên toàn cầu theo quy luật thị trường”, người phát ngôn của COSCO Shipping Development, nói.

Theo Financial Times