Khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc tập trung tại Bắc Kinh để tham dự kỳ họp quốc hội thường niên vào tuần tới, một trong những rủi ro kinh tế lớn nhất mà họ cần phải giải quyết là khối nợ chồng chất của nhiều tỉnh thành trên cả nước.
Các toà dân cư ở thành phố Thiên Tân về đêm. (Ảnh: Bloomberg).
Gánh nặng nợ nần
Tuần tới, các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ tập trung về Bắc Kinh để tham dự kỳ họp quốc hội thường niên. Tại đây, họ sẽ phải tìm cách xử lý một trong những rủi ro kinh tế lớn nhất hiện nay là khối nợ chồng chất của nhiều địa phương.
Tài chính của phần lớn các chính quyền khu vực - ít nhất là 17 trong tổng số 31 tỉnh, thành - đang trở nên eo hẹp một cách nghiêm trọng.
Theo tính toán của Bloomberg, tại 17 khu vực trên, dư nợ đã vượt quá 120% nguồn thu ngân sách năm 2022, cũng chính là ngưỡng mà Bộ Tài chính Trung Quốc đặt ra để chỉ rủi ro nợ cao bất thường của các địa phương.
Thành phố Thiên Tân đang đứng trước nguy cơ lớn nhất. Khoản nợ của thành phố cảng này hiện lớn gần gấp ba lần nguồn thu của họ.
Trục trặc về tài chính của các địa phương sẽ tác động đáng kể đến nền kinh tế chung, Bloomberg dẫn lời các nhà phân tích cảnh báo.
Chính quyền khu vực tại Trung Quốc khó có khả năng bị vỡ nợ, nhưng mức vay nợ quá cao có thể buộc một số địa phương phải giảm quy mô chi tiêu và thúc đẩy chính quyền trung ương phải đầu tư nhiều hơn.
Vấn đề cũng có thể khiến Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) giữ lãi suất ở mức thấp để kiểm soát gánh nặng nợ nần của các tỉnh.
“Khối nợ phình to sẽ khiến chi phí trả nợ của chính quyền các địa phương tăng lên. Dư địa kích thích tài khoá của họ cũng sẽ bị kìm hãm trong bối cảnh lợi nhuận trên vốn sụt giảm”, nhà kinh tế Lisheng Wang của Goldman Sachs đánh giá.
Ông Wang dự đoán PBoC có thể sẽ giữ nguyên lãi suất chính sách trong năm nay, một phần do nợ chính phủ tăng nhanh, một phần do những lý do khác như triển vọng kinh tế khó đoán và áp lực lạm phát còn thấp.
Các nhà lập pháp và lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc sẽ họp từ ngày 5/3 để thông qua các mục tiêu kinh tế quan trọng cho năm 2023, bao gồm hạn ngạch phát hành trái phiếu địa phương mới, ngân sách và hướng dẫn chính sách tiền tệ.
Năm ngoái, một thước đo về nguồn thu của chính phủ đã thu hẹp lần đầu tiên kể từ ít nhất là năm 2012. Nguyên nhân bắt nguồn từ sự gián đoạn mà đại dịch gây ra, giá bất động sản lao dốc và chính phủ giảm thuế để kích thích kinh tế.
Trong khi đó, chi tiêu của chính phủ đi lên 3%. Thâm hụt ngân sách tăng mạnh, Bắc Kinh phải bán một lượng kỷ lục trái phiếu mới để giúp tài trợ cho khoản thâm hụt. Khối nợ của chính phủ vọt lên hơn 35.000 tỷ nhân dân tệ (khoảng 5.000 tỷ USD).
Con số trên không bao gồm các khoản vay ngoại bảng thông qua các phương tiện tài chính của chính quyền địa phương. Theo nhà phân tích Yang Yewei của Guosheng Securities, khoản nợ “ẩn” này có thể lớn gấp đôi so với nợ chính thức.
Khi khối nợ lớn lên, gánh nặng trả nợ của các chính quyền địa phương cũng tăng theo. Năm ngoái, họ đã hoàn trả 3.900 tỷ nhân dân tệ tiền gốc và lãi trái phiếu cho các khoản vay chính thức. Số liệu cho các khoản vay không chính thức sẽ cao hơn.
Hạn chế dư địa kích thích
Các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh rằng ổn định tài chính và kiểm soát rủi ro nợ địa phương là rất quan trọng.
Điều đó đồng nghĩa rằng dù trong năm nay, Trung Quốc cần thêm kích thích tài khoá để giúp nền kinh tế phục hồi hậu COVID-19, các tỉnh thành có thể hỗ trợ ít hơn trước.
Bà Susan Chu, Giám đốc cấp cao của S&P Global Ratings, cho hay: “Chính quyền trung ương nhiều khả năng sẽ tăng cường giám sát khi chính quyền địa phương sắp chạm ngưỡng nợ”.
Theo bà Chu, “hỗ trợ tài chính từ chính quyền địa phương cho các doanh nghiệp nhà nước sẽ ngày càng có chọn lọc”.
Theo Bloomberg, Bắc Kinh đang cân nhắc đặt hạn ngạch phát hành trái phiếu đặc biệt năm nay ở mức 3.800 tỷ nhân dân tệ, ít hơn lượng phát hành thực tế năm 2022. Bà Chu nói các tỉnh nặng nợ hơn có thể sẽ được cấp hạn ngạch thấp hơn.
Chính phủ Trung Quốc cũng có thể sẽ thu hẹp các biện pháp cắt giảm thuế. Đầu tháng 2, Bộ trưởng Bộ Tài chính Trung Quốc cảnh báo rằng tăng trưởng doanh thu tài khoá “sẽ không quá cao”, dù so sánh với mức nền thấp của năm ngoái.
Một phương án để thu hẹp khối nợ của các địa phương là chính quyền trung ương sẽ vay nợ nhiều hơn và chuyển thêm tiền xuống các cấp thấp hơn, từ đó giúp chính quyền địa phương bớt phải gánh thêm nợ.
Các nhà kinh tế đã thúc giục Bắc Kinh thực hiện biện pháp này trong nhiều năm, bởi chính quyền trung ương có thể vay nợ với giá rẻ hơn và bảng cân đối kế toán cũng lành mạnh hơn nhiều so với các địa phương.
Chính phủ cũng có thể kêu gọi các ngân hàng chính sách nhà nước chi tiêu nhiều hơn. Năm ngoái, các ngân hàng này đã đầu tư 740 tỷ nhân dân tệ theo chương trình riêng của họ.
Ông Zhang Bin, nhà nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, còn đề xuất rằng lãi suất thấp hơn sẽ giúp giảm gánh nặng tài chính và cải thiện khả năng chi tiêu của các địa phương.
Ông Zhang giả sử, toàn bộ khối nợ của chính phủ là 82.000 tỷ nhân dân tệ, nếu PBoC hạ lãi suất 1 điểm % thì các khoản thanh toán lãi vay có thể giảm 160 tỷ nhân dân tệ.
