Fed tăng lãi suất không giúp ghìm cương lạm phát nếu chi tiêu của chính phủ Mỹ vẫn ở mức cao

Một bài viết tại hội nghị Jackson Hole tuần trước cảnh báo, nếu Mỹ không có các chính sách tài khoá chặt chẽ hơn thì việc Fed tăng lãi suất không thể giúp hạ nhiệt lạm phát, mà ngược lại còn khiến vấn đề phức tạp hơn.

29-08-2022 Kinh tế Mỹ có thể chỉ đang đình trệ chứ không suy thoái

14-06-2022 Liệu ông Powell có thể khống chế lạm phát như huyền thoại Paul Volcker?

Chủ tịch Fed Jerome Powell. (Ảnh: Reuters).

Tại hội nghị chuyên đề Jackson Hole tuần trước, ông Jerome Powell - Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), khẳng định ngân hàng trung ương Mỹ có trách nhiệm phải hạ nhiệt lạm phát. Ông bày tỏ niềm tin tưởng rằng Fed sẽ “hoàn thành nhiệm vụ”.

Tuy nhiên, một tài liệu được công bố tại cùng sự kiện cho thấy các nhà hoạch định chính sách không thể tự mình hoàn thành công việc. Trái lại, họ có thể làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn với việc tăng lãi suất mạnh tay.

Cú sốc lạm phát hiện nay phần lớn liên quan tới các gói chi tiêu tài khoá khổng lồ để đối phó với cuộc khủng hoảng COVID hơn hai năm trước, CNBC nhấn mạnh.

Chỉ tăng lãi suất là không đủ để khống chế lạm phát, hai nhà nghiên cứu Francesco Bianchi của Đại học Johns Hopkins và Leonardo Melosi của Fed chi nhánh Chicago viết trong một tờ giấy trắng vào sáng ngày 27/8.

Các tác giả lập luận: “Các biện pháp can thiệp tài khoá gần đây để đối phó với đại dịch COVID-19 đã thay đổi niềm tin của khu vực tư nhân về khuôn khổ tài khoá, đẩy nhanh cuộc phục hồi kinh tế nhưng cũng làm lạm phát tài khoá gia tăng”.

“Lần này, đà tăng của lạm phát không thể đảo chiều chỉ bằng cách đơn giản là thắt chặt chính sách tiền tệ được”, họ viết tiếp.

Do đó, ngân hàng trung ương Mỹ có thể hạ nhiệt lạm phát “chỉ khi nợ công được ổn định bằng các kế hoạch tài khoá đáng tin cậy trong tương lai”, hai nhà nghiên cứu nhận định.

Bài viết gợi ý rằng nếu không có các ràng buộc trong chi tiêu tài khoá, tăng lãi suất sẽ khiến chi phí đi vay thêm đắt đỏ hơn và thúc đẩy kỳ vọng lạm phát lên cao hơn.

Vấn đề kỳ vọng

Trong bài phát biểu được theo dõi sát sao tại Jackson Hole, Chủ tịch Jerome Powell cho biết có ba điểm cốt lõi giúp hình thành nên quan điểm hiện tại của ông.

Các điểm này gồm Fed phải chịu trách nhiệm chính trong việc ổn định giá cả, kỳ vọng của công chúng là rất quan trọng và ngân hàng trung ương Mỹ không thể từ bỏ con đường mà họ đã vạch ra để hạ nhiệt giá cả.

Hai nhà nghiên cứu Bianchi và Melosi cho rằng cam kết từ Fed là chưa đủ, mặc dù họ đồng ý về khía cạnh kỳ vọng của người tiêu dùng. Hai ông cho biết việc nợ liên bang phình to và chính phủ tiếp tục tăng chi tiêu khiến công chúng tin tưởng lạm phát sẽ vẫn duy trì ở mức cao.

Quốc hội Mỹ đã chi khoảng 4.500 tỷ USD cho các chương trình liên quan tới COVID, theo USAspending.gov. Các gói này dẫn đến thâm hụt ngân sách 3.100 tỷ USD vào năm 2020, 2.800 tỷ USD vào năm 2021 và thêm 726 tỷ USD trong 10 tháng đầu năm tài khoá 2022.

Vì vậy, nợ liên bang hiện đang ở mức khoảng 123% GDP - giảm nhẹ so với mức kỷ lục 128% vào năm 2020 nhưng vẫn cao hơn bất kỳ số liệu nào từ ít nhất là năm 1946 (tức ngay sau Thế chiến II).

“Khi tình trạng mất cân đối tài khoá lớn và uy tín tài khoá suy yếu, cơ quan quản lý tiền tệ (trong trường hợp này là Fed) có thể ngày càng khó ổn định lạm phát về mức mục tiêu của họ hơn”, bài viết của hai nhà nghiên cứu có đoạn.

Hơn nữa, hai vị chuyên gia nhận thấy nếu Fed tiếp tục tăng lãi suất, vấn đề có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Đó là bởi lãi suất cao hơn đồng nghĩa rằng chính phủ sẽ phải mất nhiều tiền hơn để chi trả khoản nợ liên bang trị giá 30.800 tỷ USD.

Từ đầu năm tới nay, Fed đã nâng lãi suất tổng cộng 2,25 điểm %, dẫn đến việc lợi suất trái phiếu Kho bạc tăng vọt. Trong quý II, tiền lãi phải trả cho tổng số nợ là 599 tỷ USD - một con số cao kỷ lục.

“Một vòng luẩn quẩn”

Bài viết trình bày tại Jackson Hole cảnh báo rằng nếu không có các chính sách tài khoá chặt chẽ hơn, “một vòng luẩn quẩn gồm lãi suất danh nghĩa tăng, lạm phát tăng, kinh tế đình trệ và nợ gia tăng sẽ phát sinh”.

Trong bài phát biểu của mình, ông Powell cho biết Fed đang làm hết sức có thể để tránh một kịch bản tương tự như thập niên 1960 và 1970 - khi chi tiêu chính phủ bùng nổ và Fed từ chối nâng lãi suất, dẫn đến nhiều năm “lạm phát đình trệ”.

Tình trạng đó kéo dài cho tới khi Chủ tịch Fed Paul Volcker nâng mạnh lãi suất, cuối cùng đẩy nền kinh tế Mỹ vào một cuộc suy thoái sâu và giúp kiềm chế lạm phát trong 40 năm tiếp theo.

“Liệu áp lực lạm phát có kéo dài như những năm 1960 và 1970? Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rủi ro là một mô hình lạm phát dai dẳng tương tự có thể là đặc trưng của những năm tới”, hai ông Bianchi và Melosi viết.

Họ nói thêm rằng “nguy cơ lạm phát cao dai dẳng mà nền kinh tế Mỹ đang trải qua ngày nay dường như có liên quan nhiều hơn tới sự kết hợp đáng lo giữa nợ công cao kỷ lục và uy tín tài khoá suy yếu”.

“Do đó, công thức để đánh bại Đại lạm phát vào đầu những năm 1980 có thể không còn hiệu quả cho ngày hôm nay”, hai nhà nghiên cứu nhấn mạnh.

Lạm phát đã hạ nhiệt phần nào trong tháng 7, chủ yếu là nhờ giá xăng dầu giảm. Tuy nhiên, CNBC nói đã có bằng chứng về việc lạm phát đang lan rộng trong nền kinh tế, đặc biệt là trong chi phí thực phẩm và tiền thuê nhà.

Trong một năm qua, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng với tốc độ 8,5%. So với cùng kỳ năm trước, chỉ báo đặc biệt của Fed chi nhánh Dallas - đã loại bỏ các thành phần lạm phát cực cao và cực thấp - tăng 4,4% trong tháng 7. Đây là mức cao nhất kể từ tháng 4/1983.

Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế kỳ vọng một số yếu tố sẽ giúp lạm phát đi xuống, qua đó hỗ trợ Fed thực hiện công việc của mình.

“Biên lợi nhuận của doanh nghiệp sắp giảm và điều này sẽ rút bớt áp lực lên lạm phát. Nếu lạm phát xuống nhanh hơn dự kiến của Fed trong vài tháng tới, các nhà hoạch định chính sách có thể dễ thở hơn”, nhà kinh tế Ian Shepherdon tại Pantheon Macroeconomics nhận định.