Đòn thuế đối ứng sâu rộng của chính quyền Trump sẽ khiến các đồng minh, đối tác ngày càng mất niềm tin, làm suy yếu vị thế toàn cầu của Washington, theo giới chuyên gia Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 2/4 công bố mức thuế nhập khẩu với hơn 180 đối tác thương mại. Theo đó, khoảng một nửa số nền kinh tế chịu mức thuế chung là 10%, có hiệu lực từ ngày 5/4. Các đối tác thương mại lớn của Mỹ sẽ chịu mức cao hơn, lên tới 50%, áp dụng từ 9/4.
Trong số các nền kinh tế lớn bị ảnh hưởng nhiều nhất có Liên minh châu Âu (EU), nơi sẽ phải đối mặt mức thuế 20% theo kế hoạch trên, và Trung Quốc, nước sẽ phải chịu thêm 34% thuế ngoài mức 20% hiện tại.
Châu Á cũng là khu vực bị tác động nặng từ chính sách thuế của Tổng thống Mỹ. Thuế quan đối với Nhật Bản và Ấn Độ sẽ là hơn 20%, trong khi các quốc gia như Việt Nam, Campuchia, Bangladesh hay Sri Lanka phải đối mặt với mức thuế thậm chí còn cao hơn.
Giới chuyên gia nhận định đòn thuế mới nhất mà Tổng thống Trump tung ra với các đối tác thương mại nhiều khả năng sẽ làm gia tăng rạn nứt trong mối quan hệ giữa Mỹ với một số đồng minh, đối tác thân cận, làm suy giảm ảnh hưởng của Washington trên trường quốc tế, đồng thời định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu.
Tổng thống Donald Trump phát biểu trong sự kiện công bố mức thuế quan mới tại Vườn Hồng, Nhà Trắng, ngày 2/4. Ảnh: AP
"Phạm vi và quy mô của đòn thuế đều khá đáng kể. Đây chính là nỗi sợ hãi tồi tệ nhất đối với những người ủng hộ thương mại tự do", Eswar Prasad, giáo sư tại Trường Dyson thuộc Đại học Cornell, Mỹ, nhận xét. "Ông Trump đang mở ra một kỷ nguyên mới mà ở đó chủ nghĩa bảo hộ sẽ lan rộng ra toàn thế giới".
Mexico và Canada, hai trong số những đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, sẽ không phải chịu mức thuế mới nào ngoài mức mà Tổng thống Trump đã công bố trước đó đối với xe nhập khẩu, phụ tùng xe hơi, thép, nhôm và những hàng hóa khác được giao dịch theo quy tắc trong Hiệp định thương mại Mỹ - Mexico - Canada.
Công ty phân tích dữ liệu Exiger gọi biện pháp thuế của Tổng thống Trump là bước thay đổi chính sách "có thể định hình lại nguồn cung ứng, giá cả và chiến lược địa chính trị toàn cầu". Các đối tác thương mại của Mỹ có thể phải gánh chịu khoản thuế tăng thêm từ 36 tỷ USD tới 149 tỷ USD.
Đòn thuế của ông Trump đã vấp phải phản ứng quyết liệt từ nhiều bên. Các nước thuộc Liên minh châu Âu cảnh báo có thể hành động quyết liệt hơn nữa bằng cách tạo ra rào cản đối với những công ty công nghệ Mỹ, sau khi đã công bố kế hoạch trả đũa đợt thuế thép và nhôm trước đó.
Thủ tướng Australia Anthony Albanese cho biết việc Mỹ áp thuế 10% với hàng hóa của nước này "không có cơ sở logic". Tuy nhiên, ông thêm rằng Australia sẽ không chạy đua trả đũa bởi nó chỉ khiến giá cả tăng thêm và tăng trưởng chậm lại.
Tại Mexico và Canada, nhẹ nhõm là cảm giác của nhiều người khi họ tránh được loạt thuế mới từ Mỹ. "Đây là tin tốt với đất nước", Luis de la Calle, nhà kinh tế thương mại hàng đầu Mexico, nói. "Nó giúp chúng ta bảo toàn quyền tiếp cận thị trường Mỹ".
Nhưng giới phân tích cảnh báo Mexico và Canada không nên quá lạc quan, vì cả hai nước đều đang phải chịu hàng loạt khoản thuế khác mới được áp dụng gần đây.
"Ông Trump đã bảo tồn một số yếu tố quan trọng trong mối quan hệ giữa hai nước", Thủ tướng Canada Mark Carney cho hay. "Nhưng mức thuế quan liên quan đến dòng chảy fentanyl vẫn được áp dụng. Chúng tôi sẽ chống lại các mức thuế này bằng những biện pháp đối phó".
Theo giới quan sát, điểm chung dễ thấy nhất hiện nay là ngày càng nhiều bạn bè, đối tác của Mỹ cảm thấy phải phòng thủ trước Washington, một thế trận có thể thay đổi các mối quan hệ quốc tế và trật tự toàn cầu trong nhiều năm tới.
Không ít người đang đặt câu hỏi mục tiêu cuối cùng của đòn thuế mà Tổng thống Trump tung ra là gì. Ông đôi khi lập luận rằng muốn buộc các công ty, trong đó có những nhà sản xuất ôtô và dược phẩm, phải sản xuất tại Mỹ. Lúc khác, ông lại nói mục đích chỉ đơn giản nhằm khắc phục tình trạng bất công hay là cách để bù đắp cho việc giảm thuế trong nước.
Đối với các đối tác toàn cầu của Mỹ, mục đích của đòn thuế mà Tổng thống Trump hướng tới là yếu tố tối quan trọng. Nếu mục tiêu của ông Trump là làm cho hệ thống thương mại công bằng hơn, đó sẽ là cánh cửa để đàm phán. Ví dụ, châu Âu có thể điều chỉnh thuế đối với ôtô để gây sức ép buộc chính quyền Trump có lập trường ít quyết liệt hơn.
Nếu mục đích của Tổng thống Trump là nhằm gia tăng ngân khố Mỹ, đây sẽ là điểm khởi đầu khó khăn hơn đối với các đối tác thương mại. Trong trường hợp đó, để tìm kiếm một thỏa thuận giảm thuế quan, các đối tác của Mỹ nhiều khả năng sẽ phải chấp nhận những khoản cắt giảm doanh thu trong làm ăn với Mỹ.
Trước tình hình khó lường đó, các đối tác đang tìm mọi cách trong khả năng để tìm hiểu, suy đoán những gì sắp diễn ra, đồng thời đưa ra những phản ứng thận trọng.
Ví dụ, châu Âu đã có lập trường cứng rắn hơn so với nhiều nền kinh tế khác, công bố kế hoạch áp thuế trả đũa với rượu whisky, xe máy, hàng nông sản cùng hàng loạt sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ để đáp trả thuế thép và nhôm. Nhưng họ đã trì hoãn các biện pháp này cho đến giữa tháng 4 và các nhà hoạch định chính sách vẫn chưa công bố chính xác họ sẽ phản ứng với đợt thuế đối ứng mới nhất như thế nào.
Thay vào đó, các quan chức EU nói rõ rằng họ sẵn sàng phản ứng mạnh mẽ, trong đó có việc sử dụng một công cụ mới được tạo ra, cho phép họ nhanh chóng áp dụng những hình phạt như thuế quan hoặc hạn chế tiếp cận thị trường đối với các công ty công nghệ Mỹ.
Mục tiêu là đạt được đòn bẩy lợi thế trong các cuộc đàm phán với Mỹ. Các quốc gia EU đang cố gắng tận dụng sức mạnh thị trường tiêu dùng của khối 27 thành viên để buộc Mỹ phải đàm phán. Nhưng kế hoạch phản công này không dễ dàng do các vấn đề địa chính trị khác có liên quan mật thiết, như chi tiêu quốc phòng hay các ràng buộc về chia sẻ công nghệ.
Câu hỏi đặt ra là châu Âu sẽ phản ứng với tốc độ như thế nào. Các lãnh đạo châu Âu đã nói rõ rằng họ muốn tìm hiểu chi tiết về biện pháp thuế mới nhất của chính quyền Trump trước khi có hành động cụ thể.
"Họ không muốn leo thang căng thẳng với Mỹ, mà chỉ muốn thực hiện các thỏa thuận", Mujtaba Rahman, giám đốc điều hành khu vực châu Âu tại Eurasia Group, công ty nghiên cứu chính trị, nhận định. Tuy nhiên, nguy cơ leo thang không phải là không có và trong trường hợp đó châu Âu sẽ buộc phải đáp trả bằng các biện pháp hạn chế nhắm vào hàng hóa, dịch vụ Mỹ, làm suy giảm đáng kể mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương từng rất bền chặt.
"Bạn phải phô diễn sức mạnh kinh tế để có được chú ý từ chính quyền Tổng thống Trump", ông nói.
Ông Trump trong khi đó thể hiện sự quyết tâm với đòn thuế của mình vào thời điểm mà ông gọi là "ngày giải phóng". "Hy vọng sau nhiều năm, các bạn nhìn lại ngày này và nói 'Ông ấy đã đúng, đây hóa ra là một trong những ngày trọng đại nhất lịch sử Mỹ'", ông nói.
Nhưng David Rosenberg, chủ tịch Viện nghiên cứu Rosenberg, lại cho rằng đây là thời điểm "chiến tranh thương mại toàn cầu bùng nổ". "Tôi nghĩ điều này chắc chắn không mang lại bất cứ điều gì tốt đẹp cho nền kinh tế thế giới", Rosenberg nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo AP, CNBC, Reuters)
