Cú bắt tay "không tưởng" giữa ông Biden và ông Trump đằng sau thỏa thuận ngừng bắn Gaza

Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố nhóm ông là bên đàm phán thỏa thuận, trong khi người tiền nhiệm Donald Trump nói thỏa thuận đạt được nhờ ông đắc cử.

Ngày 15-1, một phóng viên của Fox News không ngần ngại hỏi ông Joe Biden: “Thưa ngài tổng thống, ông nghĩ ai xứng đáng nhận công cho việc này: Ông hay ông Donald Trump?”.

Công lao thuộc về ai?

Câu hỏi này xuất hiện ngay sau khi Tổng thống Mỹ sắp mãn nhiệm Joe Biden vừa mới trình bày những gì ông coi là thành tựu đối ngoại nổi bật: Thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin giữa Israel - Hamas nhằm chấm dứt xung đột đẫm máu ở Dải Gaza kéo dài suốt 15 tháng qua. 

Rõ ràng ông không có tâm trạng tranh luận chuyện này.

“Đây là câu hỏi đùa đúng không?” - ông Biden hỏi lại rồi quay lưng rời đi cùng với Phó Tổng thống Kamala Harris và Ngoại trưởng Antony Blinken.

Theo Guardian, khi lệnh ngừng bắn ở Dải Gaza được công bố, rất nhiều người đứng lên nhận công lao.

Trong cuộc họp báo, ông Biden nói lệnh ngừng bắn “được nhóm của tôi xây dựng và đàm phán, sẽ được thực hiện phần lớn bởi chính quyền mới”. 

Dường như có những thắc mắc ngấm ngầm về lý do tại sao kế hoạch do chính ông Biden đề xuất hồi tháng 5-2024 lại được chấp thuận chỉ vài ngày trước lễ nhậm chức của tân tổng thống. 

Tổng thống đắc cử Donald Trump phát biểu ngay đúng trọng điểm này. “Thỏa thuận ngừng bắn lớn lao này chỉ xảy ra nhờ chiến thắng lịch sử của chúng tôi vào tháng 11, vì điều đó báo hiệu cho toàn thế giới rằng chính quyền tôi sẽ tìm kiếm hòa bình và đàm phán các thỏa thuận nhằm đảm bảo an toàn cho tất cả người Mỹ và đồng minh” - ông viết trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social.

Sự hợp tác "không tưởng"

Theo một quan chức cấp cao trong chính quyền Biden, hai tổng thống Mỹ đã thiết lập một mối quan hệ đối tác không tưởng để thúc đẩy lệnh ngừng bắn dù trong quá trình chuyển giao quyền lực Nhà Trắng vốn mang bóng dáng của sự ngờ vực.

Khi công bố thỏa thuận hôm 15-1, các nhóm đối lập thậm chí còn thể hiện thiện chí, khi các quan chức chính quyền Biden ca ngợi mối quan hệ giữa nhà ngoại giao Brett McGurk và Đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông Steve Witkoff trong chính quyền sắp tới.

Nguồn tin này cho biết ông Biden đã đề cập mong muốn hợp tác với ông Trump khi hai người gặp nhau tại Phòng Bầu dục.

Trong những ngày đàm phán cuối cùng, ông Witkoff - người không giữ chức vụ chính thức nào trong chính phủ hiện tại - đã được mời tới Doha cùng với các quan chức trong chính quyền Biden để tham gia đàm phán. Thậm chí, nguồn tin trên tiết lộ một mình ông Witkoff được cử đến Israel để gặp Thủ tướng Benjamin Netanyahu nhằm thuyết phục Israel chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn.

Truyền thông Israel mô tả cuộc gặp giữa hai người - diễn ra trong ngày Shabbat, ngày nghỉ của người Do Thái, bất chấp sự phản đối của các trợ lý thủ tướng - “khá căng thẳng”. 

Báo cáo cho hay ông Witkoff đã gây áp lực buộc ông Netanyahu phải chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn trao đổi con tin và đồng ý các nhượng bộ quan trọng để chấm dứt giao tranh sớm hơn.

"Tôi nghĩ điều đó khá hiệu quả" - người này cho biết.

Tờ Times of Israel thậm chí trích dẫn những nguồn tin không mấy thân thiện với nhóm ông Biden: “Các quan chức Ả Rập tiết lộ chỉ trong một cuộc họp, đặc phái viên của ông Trump thuyết phục ông Netanyahu nhiều hơn so với những gì ông Biden làm trong cả năm".

Thủ tướng Israel thức thời?

Trong các tuyên bố công khai về thỏa thuận này, ông Netanyahu gọi điện cho ông Trump trước cả ông Biden, “cảm ơn vì đã giúp thúc đẩy thả con tin và giúp Israel chấm dứt nỗi đau khổ của hàng chục con tin cùng gia đình họ”.

Sau khi nhắc tới kế hoạch đến thủ đô Washington để thảo luận với ông Trump về tình hình Gaza, ông Netanyahu thêm đúng một câu: “Sau đó, Thủ tướng Netanyahu nói chuyện với Tổng thống Mỹ Joe Biden và cũng cảm ơn ông ấy vì đã hỗ trợ thúc đẩy thỏa thuận".

Ông Matt Duss - cựu cố vấn chính sách đối ngoại của Thượng nghị sĩ Bernie Sanders - cho hay các chi tiết xoay quanh cuộc gặp giữa ông Netanyahu và ông Witkoff bị rò rỉ có thể mang yếu tố "diễn kịch" nhằm tạo điều kiện cho thủ tướng Israel chấp nhận một thỏa thuận cuối cùng.

“Song tôi cũng cho rằng trên thực tế, ông Netanyahu hiểu ông Trump sắp nhậm chức. Ông Trump đã nói rõ muốn kết thúc xung đột và hành động theo cách rất khác so với ông Biden. Ông Biden luôn tuyên bố dù ông Netanyahu làm gì, ông ấy sẽ ủng hộ vô điều kiện và không ngừng nghỉ. Còn ông Trump thì chưa chắc” - ông Duss phân tích.

Tại Mỹ, ông Biden chịu sức ép từ cả phe cánh tả lẫn cánh hữu về cách phản ứng với xung đột Dải Gaza, trong đó nhiều quan chức tức giận vì Washington không gây áp lực đủ lớn lên Israel để kết thúc giao tranh.

Thượng nghị sĩ John Cornyn cho biết thỏa thuận này "đáng khích lệ nhưng rõ ràng Tổng thống Biden không phải là nhà đàm phán giỏi nhất". Ông Trump trước đó cảnh báo “Trung Đông sẽ rơi vào hỗn loạn” nếu không đạt được thỏa thuận trước khi ông nhậm chức.

Khi được hỏi liệu những lời đe dọa này có đóng vai trò nào đó dẫn tới lệnh ngừng bắn, ông Corny nói: “Tôi không tin vào sự trùng hợp ngẫu nhiên. Vì vậy, tôi tin Tổng thống Trump đã tác động đến thỏa thuận này. Và rõ ràng chính quyền Biden rất muốn giải quyết chuyện này".

Một số người cho rằng lệnh ngừng bắn đến quá muộn và sẽ không đánh bóng di sản chính sách đối ngoại của ông Biden. “Sẽ không ai tin rằng ông Biden thực sự mang lại lệnh ngừng bắn này”, ông Duss nói. “Ông ấy tiếp tục hậu thuẫn chính trị cho ông Netanyahu, ngay cả khi ông Netanyahu nhiều lần làm suy yếu khả năng đạt được lệnh ngừng bắn.”