Cách đây 1 năm, Forrest Li phải nằm trên giường vì nhiễm COVID và trăn trở về tương lai của công ty mình, Sea. Tại thời điểm đó, dù mệt mỏi, ông vẫn cố ngồi dậy để viết ra những điều cần làm để giúp Công ty vượt khó khăn.
Forrest Li, nhà sáng lập Sea, công ty mẹ của Shopee và Garena
Trước đây, Sea từng nổi lên như một hiện tượng trên sàn chứng khoán khi đạt mức vốn hóa 200 tỷ USD bất chấp khoản lỗ khổng lồ. Tuy vậy, mọi thứ giờ đã khác. Nhà đầu tư bắt đầu ngoảnh mặt với những doanh nghiệp liên tục báo lỗ. Do đó, Sea buộc phải thay đổi theo, ông Li cho biết. Dù đang sốt nặng và ho dai dẳng, ông nói với đội ngũ lãnh đạo của mình rằng đã đến lúc tập trung vào lợi nhuận và rời khỏi Ấn Độ.
Tiết kiệm chi phí tối đa, sa thải hàng ngàn nhân viên
Ngay lập tức Sea lập tức thực hiện cải tổ trên diện rộng trong vài tháng tới. Công ty sa thải hơn 7,500 nhân viên, tương đương 10% nhân viên. Công ty tạm hoãn trả lương. Li và các lãnh đạo Sea không nhận lương trong giai đoạn khó khăn.
Công ty cấm nhân viên và quản lý đi chuyến bay hạng thương gia và thay bằng chuyến bay thường, cho dù xa hay gần. Chi phí ăn uống khi đi công tác cũng bị giảm xuống còn 30 USD, còn khách sạn cũng bị giới hạn ở mức 150 USD. Những món ăn vặt ở trụ sở Sea bị cắt bỏ, dòng trà cao cấp TWG bị thay bằng trà Lipton thông thường. Thậm chí, nhiều phòng vệ sinh ở công ty đã thay giấy hai lớp bằng các loại giấy một lớp.
“Chúng tôi phải tiết kiệm từng đồng từng cắc. Bạn có thể mơ lớn và tham vọng lớn nhưng trước tiên phải sống sót qua giai đoạn khó khăn. Những người khởi nghiệp như chúng tôi luôn lo lắng sẽ cạn tiền hoạt động”, Forrest Li, nhà sáng lập của Sea - công ty sở hữu Shopee và Garena - chia sẻ.
Tình thế xoay chuyển
Những động thái cắt giảm chi phí đến mức tối đa đã mang lại quả ngọt cho Sea. Công ty lần đầu có lãi trong 14 năm hoạt động, với lợi nhuận quý 1/2023 đạt 427 triệu USD. Cổ phiếu cũng tăng mạnh 22%.
Cổ phiếu Sea phục hồi sau cú rớt 90%
Hiện tổng mức vốn hóa của Sea đã tăng gấp đôi so với hồi tháng 11/2022. Vào tuần trước, công ty còn tuyên bố sẽ tăng 5% lương cho phần lớn nhân viên để ăn mừng sự kiện này.
Giống như nhiều startup công nghệ khác, Sea cũng thua lỗ trong nhiều năm qua. Tập đoàn này đã lỗ đến 8 tỷ USD khi đốt tiền của nhà đầu tư cho thương mại điện tử, phát triển game và tham gia cả mảng tài chính. Giờ thì Sea bắt đầu tỏ ra khác biệt hơn với việc có lãi trở lại. Đây là một minh chứng điển hình cho việc nếu mảng kinh doanh cốt lõi đã ổn định, bạn có thể giảm bớt hỗ trợ và mở rộng để tiến tới mức hòa vốn.
Trong khi đó, với các đối thủ, việc có lãi này là một thách thức lớn. Một trong những đối thủ của công ty này trong khu vực là Grab Holdings tại Singapore) đã lỗ hơn 300 triệu USD trong quý 1 vừa qua, còn Goto Group (Gojek) của Indonesia lỗ khoảng 250 triệu USD.
Trong khi đó, Alibaba và Amazon đang tìm cách mở rộng thị phần tại các thị trường mới nổi như Đông Nam Á, đe dọa đến Sea.
Nhận diện nguy cơ
Trên thực tế, nhà sáng lập Li sớm nhận thấy nguy cơ từ lúc ông tổ chức sinh nhật lần thứ 44 với những lãnh đạo cấp cao của Sea hồi tháng 11/2022.
Thời điểm đó, tổng vốn hóa của công ty đã vượt 200 tỷ USD khi đại dịch giúp Garena và Shopee bùng nổ. Kể cả trong năm 2020, Sea cũng là một trong những cổ phiếu tăng trưởng tốt nhất thế giới.
Thế nhưng thay vì ăn mừng, nhà sáng lập này lại thấy nhiều điểm chẳng lành. Ông nhận thấy rằng trên Free Fire - trò chơi di động nổi tiếng của công ty - người dùng đã bắt đầu chi tiêu ít hơn khi các hạn chế trong đại dịch được nới lỏng. Lễ kỷ niệm biến thành nơi tranh luận việc thế giới sẽ thay đổi như thế nào sau đại dịch.
Sau đó, tháng 2/2022, Ấn Độ đột ngột cấm Free Fire cùng hàng chục ứng dụng khác của Trung Quốc trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa hai nước, và thị trường quay đầu đúng như những gì nhà sáng lập này lo lắng.
Đến tháng 3/2022 khi báo cáo kết quả kinh doanh công bố khoản lỗ đều như trước, các nhà đầu tư tỏ ra mất kiên nhẫn và bán tháo cổ phiếu của Sea, khiến mã này sụt giảm hơn 45% thị giá chỉ trong 5 phiên. Với ông Li, đây là một hồi chuông cảnh tỉnh rằng mọi thứ còn tệ hơn dự báo của ông. Đó cũng là lúc ông ngồi trên giường để viết ra những điều cần làm để vượt qua khó khăn.
Bật chế độ "khủng hoảng"
Ngay lập tức, nhóm lãnh đạo cấp cao chuyển sang chế độ "khủng hoảng". Họ tổ chức các cuộc họp hàng tuần để thảo luận hướng đi tiếp theo, thậm chí còn liên tục sửa chữa cơ cấu ngân sách mỗi 2 ngày một lần để cải thiện dòng tiền.
Tiếp đó là đợt sa thải hàng loạt, tạm ngưng nâng lương và thậm chí nợ lương, đồng thời rút khỏi một số thị trường như Ấn Độ, châu Âu hay Mỹ Latinh để tiết kiệm ngân sách.
Tất nhiên, những biện pháp quyết liệt của Sea nhận vô số lời chỉ trích, bao gồm trường hợp một kỹ sư công nghệ vào tháng 8/2022 đăng bài tố cáo Shopee đuổi việc ông khi vừa mới bước xuống sân bay Singapore cùng vợ. Trước cơn bão dư luận, Shopee đã phải xin lỗi và bồi thường tổn thất cho cựu nhân viên này.
Trong thời điểm khó khăn đó, các quản lý thậm chí còn phải tự bỏ tiền túi để tổ chức khen thưởng nhân viên và giữ vững tinh thần cho tập thể. Mặc dù vậy, vào tháng 9/2022, nhà sáng lập Li vẫn cho biết Sea sẽ không thưởng cho bất kỳ lãnh đạo nào cho đến khi công ty có thể “tự đứng vững”.
“Chúng ta cần phải thấy rằng đây không phải một cơn bão đến nhanh rồi qua đi mà là một trạng thái mới trong dài hạn. Khi các nhà đầu tư rút vốn sang tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn thì chúng ta sẽ không thể dễ dàng gọi vốn như trước nữa”, nhà sáng lập nhấn mạnh.
Mặc dù thừa nhận sẽ khó khăn, song vị lãnh đạo vẫn tỏ ra tự tin khi cho biết Sea sắp đạt đến điểm hòa vốn.
Theo ông, Sea có nhiều cơ hội để đưa thương mại điện tử đến các thị trường mới nổi, và thành công ở những quốc gia này sẽ là bước đệm vững chắc để công ty phát triển xa hơn.
Ngoài ra, ông Li cũng cho rằng công ty có lợi thế ở Brazil - nơi Shopee đã thành công kể từ khi ra mắt vào năm 2019. Với dân số 214 triệu người và thu nhập bình quân đầu người ở mức khá, quốc gia này có thể là thị trường tăng trưởng hứa hẹn nhất của Sea.
"Chúng tôi đã chi rất nhiều tiền khi nguồn vốn rẻ và dồi dào. Đây là nỗ lực đã kéo dài gần 10 năm qua", ông Li đề cập tới thị trường Brazil.
