Cần thêm không gian công cộng ở đô thị

Tại TPHCM, không gian đô thị chung của cộng đồng ngày càng bị thu hẹp, đặc biệt, các con đường ven sông bị lấn chiếm làm khu tiện ích riêng cho các khu đô thị mới và được giao cho đơn vị tư nhân quản lý. Đó là chưa kể tình trạng thu hồi đất đai sản xuất của cư dân để làm các khu đô thị, khu thương mại và ngăn trở cư dân địa phương bước vô, vấn đề mà Quốc hội đã đưa ra để thảo luận(*).

• Không gian công cộng dành cho ai?

Các khu đô thị mới được quản lý nghiêm ngặt, đảm bảo an toàn cho cư dân trong dự án đó, nhưng người dân địa phương thì không còn được vào trong đó nữa. Việc thu hồi đất và giao khoán cho doanh nghiệp tự quyết đã diễn ra suốt thời gian dài và không được kiểm soát về mặt tác động xã hội đối với cư dân địa phương.

Từ năm 1995, Terry G. McGee (người Canada), một chuyên gia nghiên cứu về không gian đô thị tại Đông Nam Á đã có bài viết về “tương lai đô thị Việt Nam”, trong đó, tác giả đề cập quá trình chuyển đổi nền kinh tế, phát triển các khu đô thị “sẽ đặt ra những thách thức lớn đối với việc hoạch định chính sách đô thị”.

Sau đó, vào năm 2000, cũng chính Terry G. McGee có thêm bài viết “xem xét lại tương lai đô thị Việt Nam” và tiếp tục khuyến nghị “cần có các mục tiêu dài hạn, việc xem xét các kịch bản trong tương lai là hợp lý…”. Theo tác giả, “thách thức quy hoạch nhằm đảm bảo mục tiêu quản lý mối quan hệ nền kinh tế và cấu trúc không gian”.

Hệ quả của việc xây dựng các tòa nhà, các khu tổ hợp thương mại là làm thay đổi các công viên cũ. Một mặt, các công viên mới trên nền công viên cũ tỏ ra khang trang, sạch đẹp hơn, được quản lý bài bản hơn, nhưng đồng thời, chúng có thể được thu phí quản lý, thu vé, hoặc hạn chế nhu cầu di chuyển tự do của người dân, nơi mà trước đây, cư dân địa phương xem đó là nơi công cộng. Những khu nhà thấp ở gần đó đã bị che khuất tầm nhìn bởi nhà cao tầng, các hàng rào, các đoạn đường chắn sở hữu riêng của các tòa nhà, các khu thương mại…

Có thể, một lối sống mới của cư dân đô thị được thiết kế và quản lý có chủ đích cho các dự án biệt lập, nhưng các công viên, sân chơi cho trẻ em, hoặc cơ sở y tế hay nhà trẻ (nếu có) đã không còn dành cho người dân tầng lớp thấp (chiếm số đông) còn lại.

Nên chăng TPHCM cần rà soát các dự án với góc nhìn đảm bảo lợi ích chung của cộng đồng người dân. Chẳng hạn dành nhiều nhất có thể các phần đất trống để thiết lập nhiều công viên công cộng phục vụ số đông (chứ không chỉ cho riêng cư dân dự án mới); hay luôn có thiết kế lối đi chung dọc các con sông, các bờ kênh…

Tôi thấy phía thành phố Thủ Đức có tạo những không gian công cộng khá điển hình. Công viên phía phường Thảo Điền có nhiều dụng cụ luyện tập thể dục thể thao cho mọi người dân, có sân bóng rổ, cầu lông, có khoảng không gian cho thể dục nhịp điệu…

Công viên phía phường An Phú thì có cây xanh bao quanh, và các con đường lát đá đi bộ, chạy bộ cùng sân chơi thiết kế thật đẹp. Lại có cả bãi cát nhân tạo kết hợp một số dụng cụ vui chơi nhằm phát triển khả năng vận động cho các em nhỏ, như cầu trượt, leo trèo giữ thăng bằng, đu dây cáp treo… (ảnh). Công viên đang được hoàn thiện hơn khi dự án metro đang trả lại mặt bằng thi công, đồng thời tuyến metro trên cao tạo bóng mát cho công viên suốt cả ngày.

Rất mong chính quyền các quận, thành phố kiên quyết giữ lại các khu đất công cho việc đầu tư những không gian đô thị cộng đồng đúng nghĩa.

(*)https://dangcongsan.vn/phap-luat/thu-hoi-dat-phuc-vu-du-an-khu-do-thi-nha-o-thuong-mai-la-khong-phu-hop-620151.html