Berlin không còn nét quyến rũ: Cái giá phải trả để tăng trưởng kinh tế?

Art House Tacheles từng là tâm điểm của bối cảnh nghệ thuật và văn hóa thay thế ở Berlin. Tòa nhà năm tầng ấn tượng có từ năm 1908 này nằm ngay trung tâm thủ đô và được các nghệ sĩ chiếm dụng sau khi bức tường Berlin sụp đổ.

Tuy nhiên, vào năm 2012, tiệc bắt đầu tàn, các nghệ sĩ bị đuổi ra ngoài khi tòa nhà được bán cho một nhà đầu tư ở New York và cải tạo lại để nhường chỗ cho các căn hộ, văn phòng, cửa hàng, siêu thị và bảo tàng nhiếp ảnh Thụy Điển.

Olivier Putzbach, một người Berlin 52 tuổi sinh ra tại đây, tạo dáng tại khu phức hợp Tacheles, nơi hiện đang là bảo tàng Fotografiska ở Berlin, Đức

Đối với Oliver Putzbach, một người Berlin 52 tuổi từng sống gần đó, sự thay hình đổi dạng của Tacheles tượng trưng cho sự chuyển mình của chính thủ đô này.

Mặc dù giờ đây nền kinh tế tăng trưởng và vốn đầu tư tiếp tục đổ vào, nhưng những cư dân lâu năm như Putzbach lo ngại rằng thành phố đang mất đi bản sắc cá tính và nét quyến rũ phóng khoáng vốn có, từng được cựu thị trưởng thành phố này tuyên bố cách đây hơn hai thập niên rằng Berlin "nghèo nhưng quyến rũ".

"Nó trông hệt một nhà ga xe lửa điển hình ở Đức, giống như một trung tâm thương mại vậy", Putzbach nói về tòa nhà mà trong ký ức của ông giống như một ngôi làng đa văn hóa, nơi ông từng biểu diễn cùng ban nhạc Beat Organization của mình ba lần một tuần.

"Berlin đã bán linh hồn của mình", ông nói.

Trong nhiều thập niên, Berlin “nổi bật” giữa các thủ đô châu Âu vì… nghèo hơn phần còn lại của nước Đức do lịch sử từng bị chia cắt và sự thống nhất tốn kém của nó.

Tuy vậy, trong 10 năm qua, tốc độ tăng trưởng của thủ đô đã vượt xa hiệu suất chung chậm chạp của nền kinh tế lớn nhất châu Âu.

Năm ngoái, nền kinh tế Berlin tăng trưởng 0.8% trong khi nền kinh tế quốc gia suy thoái năm thứ hai liên tiếp, theo dữ liệu vào hôm thứ Sáu tuần trước. Kết quả là, sản lượng kinh tế bình quân đầu người của Berlin, vốn tụt lại so với toàn quốc trong thời gian dài, đã tăng cao hơn mức trung bình cả nước, với các con số tương ứng là 54,607 euro và 50,819 euro.

"Berlin không giàu, nhưng điều đó đã trở thành nền tảng để trở nên giàu có hơn: Berlin thu hút tài năng trẻ đến đây để định hình lại cuộc sống và biến ý tưởng của họ thành hiện thực", Martin Gornig, nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu kinh tế Đức DIW Berlin, cho biết.

Người dân đi bộ dọc các quán bar và câu lạc bộ tại khu vực RAW, một nhà máy bảo dưỡng đường sắt công nghiệp cũ, ở Berlin, Đức

Thành phố này đã trở thành thủ đô khởi nghiệp của Đức, vượt qua Munich với khoảng 500 công ty được thành lập mỗi năm và các công ty dịch vụ tiêu dùng kỹ thuật số, như tập đoàn thương mại điện tử Zalando, hay fintech N-26.

“Siêu” nhà máy của Tesla cách đó khoảng một giờ và sân bay mới của thành phố được khánh thành vào năm 2020 sau nhiều lần trì hoãn, cũng mang lại hàng nghìn việc làm mới cho khu vực này.

Sự pha trộn độc đáo giữa văn hóa hàn lâm, văn hóa phản kháng và lịch sử của Berlin cũng biến nơi đây thành một điểm đến du lịch lớn, đứng thứ ba châu Âu sau London và Paris tính về số lượng khách lưu trú qua đêm.

Giờ thì giàu có và đắt đỏ?

Tuy nhiên, giờ đây, Berlin đang trở thành nạn nhân của sự thành công kinh tế do mình tạo ra.

Chi phí tăng cao đang đe dọa sinh kế của các nghệ sĩ và người theo chủ nghĩa tự do đổ xô đến đây sau khi bức tường Berlin sụp đổ, nhờ giá thuê thấp và nhiều tòa nhà bỏ hoang.

Giá cả tăng cao hiện cũng đang bắt đầu bóp nghẹt ngân sách của những người theo cơn sốt khởi nghiệp đến đây nhiều thập niên sau đó.

Giá thuê nhà tăng nhanh hơn mức trung bình của Đức, giá thực phẩm và đồ uống tăng vọt đến nỗi đã có lời kêu gọi giới hạn giá món doner kebab (thịt nướng Thổ Nhĩ Kỳ), còn các câu lạc bộ nhạc techno của Berlin đã bắt đầu tính phí vào cửa đắt đỏ, và một số câu lạc bộ, như Watergate, buộc phải đóng cửa.

"Giá cả đang tăng rất cao và nếu bạn đến Berghain hay Kitkat thời điểm này thì không còn hấp dẫn nữa. Giờ thì giống như sự hấp dẫn thương mại vậy, bạn biết không?", Sergei Egorchenko nói về hai câu lạc bộ mang tính biểu tượng nhất của Berlin.

Egorchenko, một kỹ sư điện toán đám mây đến Đức vào năm 2016, đã sống ở Berlin từ năm 2021 và hiện đang thuê một căn hộ ba phòng ngủ rộng 70 mét vuông ở khu phố Mitte với bạn gái Claudia Marti. Giờ đây, họ buộc phải cho thuê lại một phòng để có thể trang trải 1,800 euro (1,950 USD) tiền thuê nhà.

"Chúng tôi đang thuê chung nhưng vẫn ổn", Marti, nhà nghiên cứu ung thư tại bệnh viện Charite, cho biết.

Cô cho biết thị trường nhà ở vốn đã eo hẹp của Berlin đồng nghĩa với việc sẽ rất khó để tìm được một nơi khác mà họ có thể tự mình chi trả.

Giá cả và tiền thuê nhà tại thủ đô vẫn ở mức thấp trong nhiều năm sau khi nước Đức thống nhất vào năm 1990 vì hầu hết các công việc ở đó đều có mức lương tương đối thấp trong lĩnh vực công. Lạm phát toàn cầu bùng phát trở lại cùng sự đổ bộ của nguồn vốn tư nhân và chuyên gia nước ngoài vào, như trường hợp của Marti và Egorchenko, đã thay đổi điều đó.

Mặc dù giá thuê nhà tại Berlin vẫn thấp hơn một số thành phố lớn khác của Đức, nhưng đã tăng khoảng 32% kể từ năm 2021, theo dữ liệu từ cổng thông tin nhà ở ImmoScout24, cao hơn nhiều so với mức trung bình 20% của cả nước.

Bất chấp sự chuyển đổi của mình, thủ đô vẫn còn nhiều điều cần bắt kịp với các trung tâm kinh doanh truyền thống của Đức ở phía tây và phía nam.

Năm ngoái, tỷ lệ thất nghiệp tại địa phương là 9.7% vẫn vượt xa mức trung bình 6.0% của cả nước. Tổng thu nhập trung bình hàng tháng của Berlin là 4,634 euro cũng vẫn thấp hơn mức lương ở Munich, Hamburg, Stuttgart hoặc trung tâm tài chính Frankfurt của Đức.

Tuy nhiên, Berlin đã có những bước tiến lớn trong những thập niên qua, Gornig cho biết.

"Nếu bạn nhìn lại 20 năm trước, Berlin đã phát triển từ một trụ sở chính phủ thuần túy thành một trung tâm kinh tế mạnh mẽ. Đây là một sự phát triển đáng chú ý".

Và trong khi những cư dân Berlin lâu năm nói rằng họ nhớ vẻ gai góc, nổi loạn của thành phố, thì những người mới đến cho biết vẫn còn nhiều điều đáng ngưỡng mộ về nơi này. Ví dụ, Egorchenko cho biết các sự kiện đường phố, như Love Parade hay Rave the Planet tiếp tục phản ánh sự cởi mở mà Berlin đại diện.

"Một số nơi đang mất đi sự quyến rũ, nhưng nhìn chung, tôi cho rằng Berlin vẫn quyến rũ, vẫn tuyệt như ngày nào".