Thị trường chứng khoán Trung Quốc đang chìm trong một cơn bão bán tháo chưa từng có, làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về sức khỏe của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Đợt bán tháo này không chỉ phản ánh tâm lý bi quan của các nhà đầu tư mà còn tạo ra một áp lực lớn đối với các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc, buộc họ phải có những động thái quyết liệt để ngăn chặn vòng xoáy đi xuống.
Chỉ số CSI 300, chỉ số chuẩn của thị trường Trung Quốc, đang tiến gần đến mức đóng cửa thấp nhất kể từ tháng 1/2019. Với mức giảm khoảng 7% trong năm nay, chỉ số này đang đối mặt với nguy cơ sụt giảm năm thứ tư liên tiếp - một kịch bản chưa từng xảy ra trong lịch sử. Đáng chú ý hơn, chỉ số MSCI về cổ phiếu Trung Quốc tiếp tục nối dài chuỗi ngày tháng có thành tích kém hơn thị trường cổ phiếu toàn cầu.
"Đây là một giai đoạn cực kỳ tồi tệ đối với thị trường”, Ron Temple, Chiến lược gia thị trường trưởng tại Lazard Asset Management, nhận định trong một cuộc phỏng vấn tại London. "Vấn đề là nền kinh tế đang ở trong tình trạng tồi tệ hơn tôi nghĩ 6 tháng trước”.
Sự thờ ơ của nhà đầu tư đang gia tăng giữa bối cảnh lo ngại ngày càng sâu sắc về sự yếu kém của nền kinh tế Trung Quốc. Bắc Kinh đang vật lộn để kiềm chế sự suy giảm của ngành bất động sản, trong khi các biện pháp nhằm kích thích nhu cầu trong nước không đạt hiệu quả như mong đợi. Thêm vào đó, triển vọng toàn cầu bất ổn đang đè nặng lên xuất khẩu và khả năng căng thẳng địa chính trị gia tăng khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đến gần đang làm phức tạp thêm tình hình.
Hiệu suất kém của thị trường chứng khoán Trung Quốc tương phản rõ rệt với đợt tăng mạnh mẽ của cổ phiếu toàn cầu trong năm nay. Điều này phản ánh sự hoài nghi ngày càng tăng của các nhà đầu tư đối với tầm nhìn của Chủ tịch Tập Cận Bình. Sự kiểm soát của Nhà nước đối với các doanh nghiệp tư nhân ngày càng tăng, những rạn nứt thương mại ngày càng lớn khi Trung Quốc muốn tự cung tự cấp trong công nghiệp, và thiếu các bước chính sách mạnh mẽ để cứu vãn thị trường bất động sản là những nguyên nhân cơ bản khiến cổ phiếu của quốc gia này không còn hấp dẫn đối với nhiều nhà đầu tư.
Tổng cộng, khoảng 6.5 ngàn tỷ USD đã bị xóa sổ khỏi giá trị thị trường của cổ phiếu Trung Quốc và Hồng Kông kể từ mức đỉnh đạt được vào năm 2021 - một con số gần bằng quy mô toàn bộ thị trường cổ phiếu của Nhật Bản.
Mặc dù đã có một số đợt phục hồi trong vài năm qua, hầu hết đều thất bại trong vòng vài tuần khi thực tế kinh tế ảm đạm ập đến. Hy vọng về một sự phục hồi vào đầu năm nay, khi các chỉ số chuẩn của Trung Quốc tăng từ tháng 2-5/2024, đã nhanh chóng tan biến khi sự yếu kém kinh tế vẫn tiếp diễn và lợi nhuận doanh nghiệp không có dấu hiệu phục hồi.
Không phải là các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã đứng ngoài cuộc. Chỉ riêng trong năm nay, các quỹ Nhà nước ước tính đã bơm khoảng 66 tỷ USD vào thị trường thông qua việc mua các quỹ giao dịch hoán đổi (ETF) để hỗ trợ cổ phiếu. Các biện pháp khác như thắt chặt quy định đối với giao dịch định lượng và bán khống, khuyến khích các công ty mua lại cổ phiếu và tăng cổ tức cũng đã được triển khai. Thậm chí, vào tháng 2/2024, Trung Quốc đã bất ngờ thay thế người đứng đầu cơ quan quản lý chứng khoán trong một nỗ lực nhằm tạo ra sự thay đổi tích cực.
Tuy nhiên, đối với các nhà đầu tư, những biện pháp này vẫn còn quá xa so với gói kích thích quy mô lớn mà họ kỳ vọng. Thị trường đang khao khát những động thái mạnh mẽ hơn để hồi sinh nhu cầu tiêu dùng và ổn định thị trường bất động sản. Nhưng có vẻ như Trung Quốc đang không sẵn sàng theo đuổi một hướng đi kinh tế khác, một hướng đi có thể trao nhiều quyền tự chủ hơn cho các doanh nghiệp.
Hao Hong, Chuyên gia kinh tế trưởng của Grow Investment Group, nhận định: "Thị trường đã tìm kiếm một sự thúc đẩy chính sách, nhưng chính sách đang đến từng phần nhỏ. Nó giống như đặt một bệnh nhân vào hỗ trợ sự sống chứ không phải thực hiện ca phẫu thuật cần thiết khẩn cấp".
Rủi ro lớn nhất hiện nay đối với Chính phủ của ông Tập Cận Bình là đợt bán tháo cổ phiếu có thể tạo ra một vòng xoáy tiêu cực. Tâm lý bi quan trên thị trường chứng khoán có thể lan rộng, làm suy yếu niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp, từ đó dẫn đến sự suy giảm kinh tế sâu hơn nữa. Điều này, đến lượt nó, lại càng làm trầm trọng thêm tình trạng bán tháo trên thị trường chứng khoán.
Trong bối cảnh này, nhiều chuyên gia cho rằng Trung Quốc cần có những bước đi quyết liệt hơn. "Để khôi phục niềm tin vào nền kinh tế, Chính phủ nên ngừng tất cả các hoạt động can thiệp thị trường, và để thị trường và người dân làm việc của họ", Hao Hong đề xuất.
