2022: Năm gây sốc và làm đảo lộn thị trường tài chính toàn cầu

Hàng ngàn tỷ đô bị thổi bay khỏi thị trường cổ phiếu thế giới, thị trường trái phiếu lao đao, thị trường tiền tệ, hàng hóa hỗn loạn và một vài đế chế tiền ảo sụp đổ. Năm 2022 có lẽ là một năm khắc nghiệt chưa từng thấy với nhà đầu tư trên toàn cầu.

Thị trường cổ phiếu toàn cầu “bốc hơi” 14 ngàn tỷ USD và hướng tới năm tồi tệ thứ 2 trong lịch sử. Đà lao dốc diễn ra trong bối cảnh thế giới đã có gần 300 đợt nâng lãi suất.

Năm 2022 đầy những cú sốc làm đảo lộn mọi thứ: Cuộc chiến ở Ukraine, câu chuyện lạm phát tăng vọt khi thế giới bước ra khỏi thế giới dịch bệnh (trừ Trung Quốc) và làn sóng nâng lãi suất trên toàn cầu.

Trái phiếu Chính phủ Mỹ và Đức – hai thước đo tham chiếu cho thị trường trái phiếu toàn cầu và là tài sản thường được tìm đến vào những lúc bất ổn – mất 16% và 24% khi xét bằng USD.

Jeffery Gundlach của Jeffery Gundlach – thường được xem là “Vua trái phiếu” – cho biết các điều kiện tài chính đã trở nên quá xấu đến nỗi có lúc đội ngũ của ông cảm thấy không thể tiến hành giao dịch được.

Câu chuyện bi kịch bắt đầu diễn ra ngay khi NHTW có sức ảnh hướng nhất thế giới, Fed, tỏ ra quyết liệt về việc nâng lãi suất.

Lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm tăng từ mức dưới 1.5% lên 1.8% trong tháng 1/2022, và khiến chỉ số chứng khoán thế giới của MSCI sụt 5%.

Hiện lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm đang ở mức 3.68%, chỉ số chứng khoán thế giới giảm 20%, còn giá dầu vọt 80% trước khi hạ nhiệt. Fed đã nâng lãi suất 400 điểm cơ bản, NHTW châu Âu tăng 250 điểm cơ bản, dù rằng năm trước họ nói rằng khó có khả năng tăng lãi suất.

Ở thị trường mới nổi, lạm phát cao và sự bất thường về chính sách tiền tệ của Thổ Nhĩ Kỳ khiến đồng Lira sụt 28%. Tuy vậy, thị trường chứng khoán nước này lại có hiệu suất cao nhất thế giới.

Đất nước đang chìm trong căng thẳng, Ai Cập, đã phá giá đồng nội tệ hơn 36%. Đồng Cedi của Ghana lao dốc 60% khi vỡ nợ cùng với Sri Lanka. Trong khi đó, đồng Rúp của Nga là đồng tiền có hiệu suất tốt thứ hai thế giới, một phần là nhờ các biện pháp kiểm soát vốn của Moscow. Lúc đầu, đồng Rúp mất giá mạnh vì cuộc chiến ở Ukraine.

Hiệu suất của các đồng tiền trên thế giới so với USD

“Nếu bạn hỏi tôi điều gì sẽ xảy ra trong năm tới, tôi cũng không biết nói gì với bạn”, Robert Alster, Giám đốc đầu tư tại Close Brothers Asset Management, cho hay.

Tại Anh, thị trường tài chính liên tục đối mặt với sóng gió, với đồng Bảng Anh và trái phiếu Anh lao dốc mạnh trong giai đoạn cựu Thủ tướng Liz Truss nắm quyền.

Lợi suất trái phiếu Chính phủ Anh kỳ hạn 10 năm tăng hơn 100 điểm cơ bản và đồng Bảng Anh mất 9% chỉ trong vài ngày. Mức độ biến động này hiếm khi xảy ra ở các thị trường phát triển.

Rắc rối của nhóm công nghệ

Đà tăng của lãi suất cũng “thổi bay” 3.6 ngàn tỷ USD khỏi vốn hóa của các ông lớn công nghệ. Cổ phiếu Facebook và Tesla đều lao dốc hơn 60%, trong khi Alphabet và Amazon sụt tương ứng 40% và 50%.

Chứng khoán Trung Quốc vừa hồi phục mạnh nhờ những dấu hiệu nới lỏng biện pháp kiểm soát Zero COVID. Tuy vậy, chứng khoán nước này vẫn còn giảm 25% trong năm 2022.

Số lượng thương vụ IPO và thương vụ bán trái phiếu cũng giảm mạnh ở gần như mọi quốc gia (ngoại trừ khu vực Trung Đông), trong khi hàng hóa là nhóm tài sản có thành tích tốt nhất trong 2 năm liên tiếp.

Giá khí thiên nhiên tăng hơn 50%, là tài sản có thành tích tốt nhất trong năm 2022, một phần nhờ sự gián đoạn nguồn cung vì cuộc chiến Nga-Ukraine. Có lúc giá khí thiên nhiên tăng hơn 140%.

Nỗi lo suy thoái ngày càng dâng cao, cùng với kế hoạch ngừng mua dầu Nga của phương Tây đã khiến giá dầu Brent trả lại 80% mức tăng trong quý 1/2022.

Năm thảm khốc của thị trường tiền ảo

Thị trường tiền ảo còn biến động mạnh hơn. Bitcoin khép lại một năm đáng buồn với giá sụt 60%. Trong khi đó, thị trường tiền ảo “bốc hơi” 1.4 ngàn tỷ USD, do cú sụp của đế chế FTX của Sam Bankman-Fried, Celsius và cả Luna.

Stefan Gerlach, Chuyên gia kinh tế trưởng của ngân hàng EFG và cựu Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ireland, cho biết: “Những gì đã xảy ra trên thị trường toàn cầu trong năm nay thật là đau thương. Tuy nhiên, nếu các NHTW không đánh giá thấp lạm phát quá nhiều và buộc phải tăng lãi suất, mọi thứ đã chẳng đến mức thảm khốc thế này”.