139 phút chưa từng có tiền lệ tại Nhà Trắng

Nếu Kiev buộc phải dựa hoàn toàn vào châu Âu và xét mâu thuẫn hiện nay giữa Mỹ với châu Âu, tương lai của Ukraine càng bấp bênh hơn

Hôm 28-2, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zenesky đã có cuộc hội đàm "vô tiền khoáng hậu" trong lịch sử ngoại giao, khi dự định bàn bạc về thỏa thuận khoáng sản quan trọng bị chuyển hướng thành tranh cãi. Kết quả là lễ ký kết thỏa thuận khoáng sản cũng như cuộc họp báo chung của 2 tổng thống đã bị hủy bỏ.

Hội đàm thành "khẩu chiến"

Mô tả cuộc hội đàm 139 phút hôm 28-2 là "làm đảo lộn liên minh Mỹ - Ukraine", đài CNN cho biết cuộc nói chuyện diễn ra bình thường trong 40 phút đầu tiên. Hai vị tổng thống Mỹ - Ukraine bàn về thỏa thuận mà họ định ký kết, trong đó Ukraine đổi lấy một phần lợi nhuận từ tài nguyên thiên nhiên - bao gồm đất hiếm - để đổi lấy bảo đảm an ninh từ Mỹ.

Tuy nhiên, câu chuyện bắt đầu căng thẳng khi Phó Tổng thống Mỹ JD Vance nêu quan điểm rằng con đường dẫn đến hòa bình là con đường ngoại giao. "Ông đang nói về kiểu ngoại giao nào vậy?" - Tổng thống Zelensky hỏi lại. Ông Vance đáp: "Tôi nói về kiểu ngoại giao sẽ chấm dứt cảnh hủy hoại của đất nước ông".

Đôi bên càng bất đồng khi nói đến Tổng thống Nga Vladimir Putin, người mà ông Zelensky cho rằng sẽ "không dừng lại" và những điều khoản trong thỏa thuận khoáng sản được Mỹ đề xuất không đủ để ngăn chặn "hành động gây hấn" tiếp theo của Nga. Điều này khiến ông Donald Trump và ông Vance nổi giận. Tổng thống và phó tổng thống Mỹ cũng cho rằng ông Zelensky "không thực sự biết ơn" những điều mà Mỹ đã làm cho Ukraine.

Sau sự kiện nêu trên, nhiều nhà lãnh đạo châu Âu đã lên tiếng ủng hộ ông Zelensky, bao gồm Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa, người đã điện đàm với tổng thống Ukraine ngay sau khi ông rời Nhà Trắng. Sự ủng hộ cũng đến từ Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Ý Giorgia Melon, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock…

Bên ngoài châu Âu, Thủ tướng Canada Justin Trudeau và Thủ tướng Úc Anthony Albanese cho biết đất nước họ sẽ "tiếp tục sát cánh cùng Ukraine". Ngược lại, phía Nga đưa ra những chỉ trích nặng nề nhắm vào ông Zelensky. Trong đó, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cho rằng phương Tây nên ngừng viện trợ cho Ukraine.

Áp lực đè nặng Ukraine

Khi bước vào Nhà Trắng hôm 28-2, Tổng thống Zelensky biết rõ dòng vũ khí và trang thiết bị quân sự từ Mỹ đến Ukraine về cơ bản đã dừng lại. Tính đến nay, đã 50 ngày trôi qua kể từ khi Lầu Năm Góc công bố gói viện trợ vũ khí gần đây nhất cho Ukraine và chính quyền mới hầu như không nói gì về việc cung cấp thêm.

Cuối ngày 28-2, một quan chức trong chính quyền ông Donald Trump tiết lộ toàn bộ viện trợ của Mỹ cho Ukraine - bao gồm các chuyến hàng đạn dược và thiết bị cuối cùng đã được phê duyệt, thanh toán dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden - có thể bị hủy ngay lập tức. Thậm chí, ông Donald Trump có thể chấm dứt cả các hình thức hỗ trợ gián tiếp, bao gồm chia sẻ tình báo, huấn luyện binh lính Ukraine, vận hành trung tâm điều phối viện trợ quốc tế tại căn cứ quân sự Mỹ ở Đức…

Theo Lầu Năm Góc, còn khoảng 3,85 tỉ USD trong gói viện trợ Ukraine mà Quốc hội Mỹ đã phê duyệt. Một cựu quan chức cấp cao thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết số vũ khí cuối cùng mà Ukraine mua từ các công ty quốc phòng Mỹ sẽ được vận chuyển trong vòng 6 tháng tới. Khi tất cả các khoản này chấm dứt, nguồn hỗ trợ quân sự chính cho Kiev sẽ là châu Âu.

Theo dữ liệu của Viện Kiel (Đức), các quốc gia châu Âu đã đóng góp 138 tỉ USD cho Ukraine, so với 119 tỉ USD viện trợ quân sự và nhân đạo từ Mỹ. Tuy nhiên, nếu Ukraine buộc phải dựa hoàn toàn vào châu Âu và xét mâu thuẫn hiện nay giữa Mỹ và châu Âu, tương lai Kiev càng bấp bênh hơn - theo TS Samuel Ramani thuộc Viện An ninh Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI).

"Liệu họ có thể cung cấp cho Ukraine các bảo đảm an ninh dài hạn, sẵn sàng đưa quân đến để giúp bảo đảm hòa bình cho Ukraine không?" - chuyên gia Rachel Rizzo tại Trung tâm châu Âu thuộc Hội đồng Đại Tây Dương đặt câu hỏi.

Cánh cửa còn để ngỏ?

Trong bức hình được đăng tải trên Instagram sau cuộc gặp, tổng thống Mỹ cho biết ông nghĩ rằng tổng thống Ukraine "chưa sẵn sàng cho hòa bình" và không đủ tôn trọng nước Mỹ.

Trước khi rời Nhà Trắng để đến dinh thự riêng, ông Donald Trump tạo thêm áp lực cho ông Zelensky: "Nếu không có chúng tôi, ông ấy không thể thắng được". Dù vậy, ông chủ Nhà Trắng vẫn mô tả cuộc hội đàm là "rất có ý nghĩa" và cho biết: "Ông ấy có thể trở lại khi đã sẵn sàng cho hòa bình".

Trả lời phỏng vấn trên đài Fox News vài giờ sau cuộc hội đàm, dù từ chối xin lỗi tổng thống nước chủ nhà song ông Zelensky bày tỏ sự nuối tiếc khi buổi hội đàm biến thành tranh cãi căng thẳng, thừa nhận điều này "không tốt cho cả hai bên". Tuy nhiên, ông tin rằng quan hệ giữa Mỹ và Ukraine cũng như giữa ông và ông Donald Trump vẫn có thể cứu vãn.

Tổng thống Ukraine cũng nhiều lần cảm ơn người dân Mỹ vì những hỗ trợ dành cho đất nước mình trong suốt 3 năm xung đột. Trong một bình luận tương tự trên X, ông Zelensky cảm ơn cả ông Donald Trump và Quốc hội Mỹ.

"Tổng thống Zelensky cần chấp nhận rằng ông không thể tự mình giải quyết vấn đề này. Thay vào đó, ông nên chỉ định một phái viên được tôn trọng ở Washington để cố gắng đưa mọi thứ trở lại đúng quỹ đạo trong vài tuần tới" - ông Eric Ciaramella, chuyên gia về Nga và Á - Âu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế (trụ sở tại Mỹ), nhận định.