Trong một báo cáo đáng chú ý được công bố vào hôm thứ Tư, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã đưa ra lời cảnh báo mạnh mẽ về tình hình thương mại toàn cầu đang ngày càng xấu đi vì làn sóng thuế quan mới từ chính quyền Trump.
"Triển vọng cho thương mại toàn cầu đã xấu đi đáng kể do sự gia tăng thuế quan và tình trạng bất ổn trong chính sách thương mại", WTO nhấn mạnh trong báo cáo "Triển vọng và Thống kê Thương mại Toàn cầu" mới nhất.
Bức tranh kinh tế đang trở nên u ám hơn mỗi ngày. Dựa trên các mức thuế quan hiện tại, bao gồm cả việc tạm hoãn 90 ngày đối với "thuế quan đáp trả", khối lượng thương mại hàng hóa thế giới dự kiến sẽ sụt giảm 0.2% trong năm 2025. Con số này đánh dấu một bước lùi đáng kể so với kỳ vọng tích cực vào đầu năm, trước khi dự báo có thể hồi phục "khiêm tốn" ở mức 2.5% vào năm 2026.
Cơn bão thuế quan này dự kiến sẽ tác động nặng nề nhất với khu vực Bắc Mỹ, nơi xuất khẩu được dự báo sẽ giảm tới 12.6% trong năm nay - một con số chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ qua.
WTO cảnh báo "hiện đang tồn tại những rủi ro nghiêm trọng", bao gồm việc áp dụng thuế quan "đáp trả" và tác động lan rộng của sự bất ổn chính sách, "điều này có thể dẫn đến sự suy giảm thậm chí còn mạnh hơn (1.5%) trong thương mại hàng hóa toàn cầu", đặc biệt gây tổn hại cho các quốc gia kém phát triển vốn phụ thuộc vào xuất khẩu.
Những xáo trộn này diễn ra ngay sau một năm 2024 đầy khởi sắc của thương mại thế giới, với thương mại hàng hóa tăng trưởng 2.9% và thương mại dịch vụ thương mại mở rộng tới 6.8%.
Ước tính mới về mức giảm 0.2% trong thương mại thế giới cho năm 2025 thấp hơn gần 3 điểm phần trăm so với kịch bản lý tưởng "thuế quan thấp", đánh dấu một sự đảo ngược đáng kể so với đầu năm khi các nhà kinh tế của WTO còn kỳ vọng vào sự mở rộng thương mại nhờ các điều kiện kinh tế vĩ mô đang cải thiện.
Trong báo cáo, WTO chỉ ra hai mối đe dọa chính có thể làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Thứ nhất là việc Mỹ có thể kích hoạt lại các mức thuế đối ứng hiện đang bị tạm hoãn. Nếu điều này xảy ra, tăng trưởng thương mại hàng hóa thế giới sẽ bị cắt giảm thêm 0.6 điểm phần trăm. Thứ hai, và có lẽ nguy hiểm hơn, là sự bất ổn về chính sách thương mại có thể lan rộng ra ngoài phạm vi các mối quan hệ liên quan đến Mỹ, làm giảm thêm 0.8 điểm phần trăm nữa. Nếu cả hai kịch bản này cùng xảy ra, thương mại hàng hóa toàn cầu sẽ rơi vào tình trạng suy giảm nghiêm trọng với mức giảm tới 1.5% trong năm 2025. Hậu quả sẽ đặc biệt nghiêm trọng đối với các nước kém phát triển - những quốc gia vốn đã rất dễ bị tổn thương trước những biến động thương mại toàn cầu.
Cơn địa chấn thương mại bắt đầu vào đầu tháng 4/2025, khi Tổng thống Trump gây sốc cho các đối tác thương mại và thị trường toàn cầu bằng việc công bố một loạt thuế quan đối ứng với hàng nhập khẩu từ hơn 180 quốc gia. Trong cuộc chiến này, Trung Quốc bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với thuế suất của Mỹ đối với hàng nhập khẩu từ nước này hiện đạt tổng cộng 145%. Không chịu kém cạnh, Bắc Kinh đã phản công Washington bằng thuế quan trả đũa lên tới 125% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ.
Tổng thống Trump công bố thuế quan đối ứng vào ngày 02/04
Trước làn sóng bất ổn thị trường lan rộng sau thông báo về thuế quan, Trump đã buộc phải tạm thời nhượng bộ. Tuần trước, ông thông báo tạm hoãn thuế đối ứng trong 90 ngày để tạo không gian cho các cuộc đàm phán thương mại.
Theo phân tích của WTO, tác động của những thay đổi chính sách thương mại gần đây sẽ không đồng đều giữa các khu vực. Họ dự báo khu vực Bắc Mỹ sẽ làm giảm tăng trưởng thương mại hàng hóa toàn cầu tới 1.7 điểm phần trăm trong năm 2025.
Trong khi đó, Châu Á và Châu Âu vẫn mang lại đóng góp tích cực cho nền kinh tế toàn cầu, nhưng mức đóng góp này thấp hơn nhiều so với dự báo ban đầu. Đặc biệt, sự đóng góp của Châu Á – vốn được kỳ vọng là động lực tăng trưởng chính – giờ đây chỉ còn 0.6 điểm phần trăm, giảm một nửa so với dự báo trước đó.
Đặc biệt, sự gián đoạn trong thương mại Mỹ-Trung dự kiến "sẽ kích hoạt sự chuyển hướng thương mại đáng kể", làm dấy lên lo ngại giữa các thị trường thứ ba về sự cạnh tranh gia tăng từ phía Trung Quốc.
"Xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc dự kiến sẽ tăng từ 4% đến 9% trên tất cả các khu vực ngoài Bắc Mỹ khi dòng chảy thương mại được chuyển hướng", WTO nhận định. "Đồng thời, nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc dự kiến sẽ giảm mạnh trong các lĩnh vực như dệt may, quần áo và thiết bị điện, tạo cơ hội xuất khẩu mới cho các nhà cung cấp khác có khả năng lấp vào khoảng trống".
