Việc Mỹ hạn chế xuất khẩu chip sang Trung Quốc là sự kiến gây chấn động mới nhất khiến các công ty phải cân nhắc chuyển một phần dây chuyền sản xuất chip sang Việt Nam và Ấn Độ.
Tuy nhiên, các chuyên gia nói với CNBC rằng chính sách hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn của chính quyền Tổng thống Joe Biden sẽ không thể làm gián đoạn “cuộc chơi” quyền lực của thế giới trong ngành sản xuất chip.
Walter Kuijpers, một đối tác tại Singapore của KPMG, cho biết số lượng câu hỏi gửi cho công ty kiểm toán này liên quan tới triển vọng mở rộng năng lực sản xuất chip trên khắp Đông Nam Á đã tăng 30 - 40% so với trước đại dịch COVID-19. Ông Kuijpers nói: “Các doanh nghiệp đang nhận thấy lợi ích từ việc đa dạng hoá chuỗi cung ứng, thay vì dựa vào một nơi duy nhất. Những diễn biến địa chính trị gần đây sẽ đẩy nhanh xu hướng vốn đã và đang diễn ra này”.
Tháng 10/2022, Mỹ bắt đầu yêu cầu doanh nghiệp phải có giấy phép xuất khẩu chất bán dẫn cao cấp hoặc thiết bị sản xuất có liên quan sang Trung Quốc. Những doanh nghiệp này cũng cần có sự chấp thuận của Washington nếu họ sử dụng thiết bị của Mỹ để sản xuất chip tiên tiến rồi bán cho Trung Quốc.
Các công ty bán dẫn đang cố gắng tìm phương án giải quyết điểm nghẽn này.
Theo các nguồn tin, các doanh nghiệp sản xuất chip như TSMC của Đài Loan (Trung Quốc), Samsung và SK Hynix của Hàn Quốc đã được miễn trừ một năm để tiếp tục gửi thiết bị sản xuất chip của Mỹ tới các nhà máy của họ ở Trung Quốc.
Trong khi đó, công ty sản xuất công cụ bán dẫn ASML của Hà Lan cho biết nhân viên của họ ở Mỹ bị cấm cung cấp một số dịch vụ nhất định cho các nhà máy chế tạo chất bán dẫn tiên tiến ở Trung Quốc.
Xu hướng dịch chuyển từ Trung Quốc sang phần còn lại của châu Á
Lệnh cấm vận của Mỹ là một trong loạt biến động lớn đối với ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu với quy mô hiện là 600 tỷ USD.
Các hãng sản xuất chip từng bị thu hút bởi năng lực cạnh tranh của Trung Quốc trong nhiều khía cạnh. Nhưng trong vài năm gần đây, họ đang phải đối phó với tình trạng chi phí lao động ngày càng tăng ở Trung Quốc, chuỗi cung ứng bị gián đoạn vì chính sách Zero COVID nghiêm ngặt và rủi ro địa chính trị gia tăng.
Những hãng sản xuất chip vốn tập trung vào Trung Quốc giờ đang phải tìm cách xây dựng dây chuyển sản xuất tương tự ở các nơi khác. Khấu hao thiết bị là chi phí cao nhất đối với các nhà máy sản xuất chất bán dẫn này. Vì vậy, họ muốn chuyển đến một nơi nào đó gần đó để sản xuất và sản lượng đạt hiệu quả cao nhất có thể, Jan Nicholas, giám đốc mảng bán dẫn tại Deloitte, cho biết.
“Khi bạn đưa ra các quyết định đầu tư lớn, bạn có xu hướng tránh xa các tình huống rủi ro,” ông Nicholas nói.
Ông cho biết Đông Nam Á trở thành một lựa chọn tự nhiên cho các nhà máy muốn chuyển ra bên ngoài Trung Quốc. Đông Nam Á có thể được coi là hấp dẫn hơn so với các trung tâm sản xuất chip như Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc), do khu vực này giữ quan điểm trung lập trong bối cảnh căng thẳng thương mại đang diễn ra giữa Mỹ và Trung Quốc.
Sarah Kreps, giám đốc Tech Policy Lab của Đại học Cornell, nói với CNBC: “Các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ và Singapore đang định vị họ là “con đường thứ ba”, tức là một cầu nối trung lập giữa hai người khổng lồ”.
Việt Nam hưởng lợi
Việt Nam gần đây nổi lên như một địa điểm thay thế cho Trung Quốc đối với các hãng sản xuất chất bán dẫn toàn cầu. Việt Nam đã đầu tư hàng tỷ đô la để thành lập các trung tâm nghiên cứu và giáo dục, nhằm thu hút các hãng sản xuất chip lớn đến.
Samsung, hãng sản xuất chip nhớ lớn nhất thế giới, được cho là đã cam kết đầu tư thêm 3.3 tỷ USD vào Việt Nam trong năm nay. Tập đoàn công nghệ Hàn Quốc này đặt mục tiêu sản xuất linh kiện chip tại Việt Nam vào tháng 07/2023.
Ông Kreps của Tech Policy Lab nói: “Những công ty đã có nhà máy ở Trung Quốc, như Samsung, có thể đầu tư vào các địa điểm thay thế mang lại nhiều lợi ích cho cơ sở ở Trung Quốc mà không phải gánh chịu áp lực về chính trị”.
Một bo mạch chủ sản xuất tại Việt Nam
Ấn Độ hấp dẫn bởi nhiều nhân tài
Theo ông Kuijpers của KPMG, Ấn Độ cũng ngày được coi là một địa điểm phù hợp cho các hãng sản xuất chip, vì quốc gia này có nhiều nhân tài trong lĩnh vực thiết kế bộ vi xử lý, hệ thống bộ nhớ con và thiết kế chip analog. Ngoài ra, nguồn lao động dồi dào và chi phí ở Ấn Độ cũng thấp. Tuy nhiên, việc thiếu năng lực sản xuất khiến nước này trở nên kém hấp dẫn hơn.
Ông nói: “Mặc dù trước đây Ấn Độ đã cố gắng xây dựng các nhà máy chế tạo chất bán dẫn, song các sáng kiến này gặp phải nhiều trở ngại, bao gồm đầu tư chi phí vốn cao.
Trung Quốc vẫn dẫn đầu
Bất chấp sức hấp dẫn ngày càng tăng của châu Á đối với các nhà sản xuất chip, giới chuyên gia chỉ ra rằng Trung Quốc vẫn duy trì vị trí dẫn đầu so với các nền kinh tế trong khu vực về năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực sản xuất chip. Trong kế hoạch chi tiết “Made in China 2025” được công bố vào năm 2015, Bắc Kinh đã đặt nền móng cho việc tự cung tự cấp công nghệ trong sản xuất chip.
Ông Kuijpers của KPMG cho biết ngành chip nội địa của Trung Quốc cũng đang phát triển nhờ nhu cầu ngày càng tăng trong các ngành như 5G, xe tự hành và trí tuệ nhân tạo.
Hiện nay, Trung Quốc vẫn là một “tay chơi” lớn và là nhà sản xuất chất bán dẫn quan trọng, đặc biệt là các chip cấp thấp hơn. Theo một số ước tính, Trung Quốc là nhà sản xuất chip bán dẫn lớn thứ ba, chiếm thị phần khoảng 16% công suất sản xuất chất bán dẫn toàn cầu, cao hơn Mỹ nhưng đứng sau Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc).
“Trung Quốc đã dành một thời gian dài để phát triển năng lực đó. Các quốc gia khác cũng sẽ mất khoảng thời gian tương tự để xây dựng năng lực này”, ông Nicholas nói.
Tất nhiên, không phải ai cũng đồng ý rằng Việt Nam hoặc Ấn Độ sẽ là những người hưởng lợi trực tiếp từ những hạn chế của Washington đối với Bắc Kinh.
Yongwook Ryu, chuyên gia nghiên cứu quan hệ quốc tế Đông Á tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết: “Tôi không chắc Việt Nam và Ấn Độ có thể hưởng lợi từ lệnh cấm xuất khẩu chip của Mỹ đối với Trung Quốc, vì họ không có thế mạnh về năng lực chế tạo”.
Tuy nhiên, ông nói thêm rằng những quốc gia hoặc công ty có thể sản xuất chip chất lượng với giá cạnh tranh có thể trở thành người chiến thắng lớn trong tương lai.
