Tỉnh nhỏ nhất Việt Nam từng có diện tích lên tới 6.000km2, nay là cực tăng trưởng công nghiệp hàng đầu của miền Bắc

Địa phương này đã có bề dày về truyền thống lịch sử và từng trải qua quá trình sáp nhập, chia tách để có diện mạo như hiện tại.

Bắc Ninh hiện là tỉnh nhỏ nhất Việt Nam với diện tích 822,72km2. Đây là mảnh đất giàu truyền thống văn hiến và lịch sử lâu đời, trải qua nhiều biến động địa giới hành chính trong suốt hàng thế kỷ hình thành và phát triển.

Tỉnh nhỏ nhất Việt Nam từng là địa phương rộng lớn của miền Bắc

Bắc Ninh nằm ở trung tâm đồng bằng Bắc Bộ, giáp Hà Nội, Bắc Giang, Hải Dương và Hưng Yên, là cửa ngõ phía Đông Bắc của Thủ đô Hà Nội. Theo Cổng thông tin điện tử Bắc Ninh, từ thời Hùng Vương – An Dương Vương, vùng đất này mang tên Bộ Vũ Ninh, một trong những bộ lớn nhất của nước Văn Lang - Âu Lạc.

Thời Bắc thuộc, Bắc Ninh bao gồm hai huyện lớn là Luy Lâu và Long Biên, thuộc quận Giao Chỉ, sau đổi thành Giao Châu. Luy Lâu nay thuộc huyện Thuận Thành từng là trung tâm hành chính, thương mại và là đô thị cảng quốc tế lớn nhất nước ta lúc bấy giờ. Đồng thời, nơi đây còn là trung tâm Phật giáo và Nho giáo đầu tiên của Việt Nam.

Từ thời Lý – Trần, địa danh Bắc Giang Lộ, phủ Thiên Đức, phủ Siêu Loại hay Như Nguyệt lần lượt được dùng để chỉ vùng đất Bắc Ninh ngày nay. Sang thời Hậu Lê, năm 1469, Bắc Ninh được đổi tên thành Trấn Kinh Bắc với địa bàn rộng lớn gồm 4 phủ, 20 huyện, có trung tâm hành chính đặt tại Thị Cầu, nay là trung tâm TP. Bắc Ninh.

Đến năm 1831, dưới triều Minh Mệnh, Trấn Kinh Bắc được đổi tên thành tỉnh Bắc Ninh, có diện tích lên tới 6.000km2 và dân số khoảng 700.000 người. Tháng 10/1895, thực dân Pháp chia tỉnh Bắc Ninh thành hai tỉnh: Bắc Ninh và Bắc Giang, lấy sông Cầu làm ranh giới địa lý.

Từ sau Cách mạng tháng Tám 1945, địa giới tỉnh Bắc Ninh tiếp tục có nhiều điều chỉnh hành chính. Một số huyện được chuyển về các tỉnh lân cận để phù hợp với tình hình quản lý mới, tiêu biểu như Văn Giang về Hưng Yên, Gia Lâm về Hà Nội.

Giai đoạn từ năm 1950-1963, Bắc Ninh liên tục hợp nhất, chia tách các đơn vị hành chính cấp huyện, hình thành các huyện như Gia Lương, Quế Võ, Tiên Sơn. Đặc biệt, tháng 4/1963, hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang hợp nhất thành tỉnh Hà Bắc, nhằm thống nhất quản lý, phát triển vùng Kinh Bắc.

Tuy nhiên, đến tháng 1/1997, tỉnh Bắc Ninh chính thức được tái lập từ tỉnh Hà Bắc, trở thành tỉnh có diện tích nhỏ nhất cả nước với 822,72km2, gần 1 triệu dân, gồm 5 huyện và một thị xã. Trong những năm tiếp theo, tỉnh liên tục điều chỉnh để phù hợp với tốc độ đô thị hóa, hình thành các đơn vị hành chính như huyện Gia Bình, Lương Tài, TP. Bắc Ninh, TP. Từ Sơn, thị xã Quế Võ, Thuận Thành…

Đến nay, Bắc Ninh có 2 thành phố (Bắc Ninh, Từ Sơn), 2 thị xã (Quế Võ, Thuận Thành) và 4 huyện (Yên Phong, Tiên Du, Gia Bình, Lương Tài), là một trong những tỉnh có tốc độ đô thị hóa và phát triển công nghiệp cao nhất cả nước.

>> Thành phố đáng sống nhất Việt Nam từng nhiều lần sáp nhập, chia tách với tỉnh Quảng Nam

Trung tâm công nghiệp – công nghệ tầm quốc gia

Sau hơn 25 năm tái lập, Bắc Ninh đã có bước chuyển mình mạnh mẽ, từ một tỉnh nông nghiệp thuần túy trở thành cực tăng trưởng công nghiệp hàng đầu khu vực phía Bắc. Tỉnh hiện có 16 khu công nghiệp (15 đang hoạt động), thu hút tổng vốn FDI lũy kế đạt trên 30 tỷ USD, đứng trong nhóm dẫn đầu cả nước. Đây cũng là nơi đặt nhà máy của hàng loạt “ông lớn” công nghệ toàn cầu như Samsung, Canon, Amkor, GoerTek, Apple, Foxconn, Luxshare…

​Năm 2024, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) ước tính đạt 9,3 tỷ USD, tăng 6,03% so với năm 2023. ​GRDP bình quân đầu người: ước đạt 150,5 triệu đồng/người (khoảng 6.010 USD/người). ​Thu ngân sách Nhà nước ước đạt 33.169 tỷ đồng. Mặc dù có diện tích khiêm tốn (dưới 1.000km2), Bắc Ninh vẫn là một trong số ít các tỉnh có mức đóng góp ngân sách vượt trội so với quy mô diện tích.

Cùng với Bắc Giang, tỉnh láng giềng từng chung trong thể chế Hà Bắc - Bắc Ninh đang tạo thành một cụm động lực công nghiệp phía Đông Bắc Hà Nội. Tổng quy mô kinh tế của cả hai tỉnh đã vượt mốc 432.000 tỷ đồng. Tổng vốn FDI hai địa phương đạt trên 43,7 tỷ USD và có tới 23/32 khu công nghiệp đang hoạt động. Đây là vùng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) năng động nhất phía Bắc ngoài Hà Nội và TP. HCM.

>> Việt Nam dự kiến còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh sau khi tinh gọn