Tiền tệ BRICS mới và chiến dịch phi USD hóa không đủ mạnh để 'giáng đòn' trực diện vào đồng USD?

Hiện tại, ý tưởng tạo ra một đồng tiền chung giữa các quốc gia BRICS vẫn còn nhiều thách thức và chưa có tiến triển rõ rệt.

Tổng thống đắc cử Donald Trump đã đe dọa áp dụng mức thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia BRICS nếu họ tạo ra một đồng tiền mới cạnh tranh với đồng USD. Vậy vì sao các nền kinh tế mới nổi này lại muốn thách thức đồng tiền dự trữ toàn cầu?

BRICS muốn thách thức đồng USD?

Nhóm BRICS, gồm các quốc gia thành viên ban đầu là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi là những nền kinh tế đang phát triển nhanh trong thế kỷ 21. Hiện liên minh đã mở rộng bao gồm các nước Iran, Ai Cập, Ethiopia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).

Theo DW, BRICS mong muốn giảm sự phụ thuộc vào đồng USD, đồng tiền dự trữ toàn cầu được sử dụng trong gần 80% giao dịch thương mại quốc tế.

Hầu hết các nhà kinh tế đều đồng tình rằng hệ thống tài chính dựa trên đồng USD mang lại nhiều lợi thế kinh tế lớn cho Mỹ, như chi phí vay thấp hơn, khả năng duy trì mức thâm hụt tài chính cao hơn và sự ổn định tỷ giá.

USD là đồng tiền chủ yếu được sử dụng để định giá các hàng hóa quốc tế quan trọng như dầu mỏ và vàng. Khi các quốc gia giao dịch những hàng hóa này, họ thường sử dụng USD để thanh toán, vì nó là đồng tiền dự trữ toàn cầu và được tin tưởng rộng rãi.

Tính ổn định của đồng USD cũng có nghĩa nó ít thay đổi và giữ giá trị ổn định hơn so với các đồng tiền khác. Khi có bất ổn (ví dụ như trong các cuộc khủng hoảng tài chính, thiên tai, hoặc bất ổn chính trị), các nhà đầu tư có xu hướng chuyển vốn vào USD vì họ tin rằng đồng tiền này sẽ giữ được giá trị trong khi các loại tài sản khác có thể mất giá trị nhanh chóng.

Vì vậy, trong những thời điểm khó khăn, USD trở thành "nơi trú ẩn an toàn" cho các nhà đầu tư, giúp tăng cường giá trị của đồng USD trong những giai đoạn này.

Đồng tiền BRICS đã phát triển ra sao?

Ý tưởng về một đồng tiền chung BRICS lần đầu tiên được đề xuất sau khủng hoảng tài chính 2008-2009, khi hệ thống ngân hàng toàn cầu suýt sụp đổ do bong bóng bất động sản và quản lý yếu kém ở Mỹ.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS năm ngoái ở Nam Phi, các lãnh đạo đã đồng ý nghiên cứu khả năng tạo ra một đồng tiền chung để giảm thiểu rủi ro liên quan đến USD. Tuy nhiên, họ thừa nhận rằng việc này sẽ mất nhiều năm mới có thể thành hiện thực.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS gần nhất ở Kazan (Nga) vào tháng 10, Tổng thống Vladimir Putin đã đề xuất một hệ thống thanh toán BRICS dựa trên blockchain để tránh lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Tuy nhiên, ý tưởng này không nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ và các lãnh đạo BRICS chỉ đồng ý thúc đẩy thương mại bằng đồng nội tệ.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva là những người ủng hộ mạnh mẽ nhất cho đồng tiền này. Trong khi đó, Trung Quốc bày tỏ sự ủng hộ giảm phụ thuộc vào USD nhưng chưa đưa ra quan điểm cụ thể, còn Ấn Độ tỏ ra thận trọng hơn.

Đồng tiền chung BRICS khả thi đến đâu?

Việc tạo ra một đồng tiền chung BRICS là một thách thức lớn do sự khác biệt trong hệ thống chính trị và kinh tế của 9 thành viên hiện tại. Các quốc gia BRICS có tốc độ phát triển kinh tế khác nhau và ở các giai đoạn phát triển kinh tế rất khác biệt.

Việc phát triển một đồng tiền giao dịch hoàn toàn tự do như đồng USD hoặc euro là điều khó xảy ra. Ngay cả đồng euro cũng mất hơn 40 năm từ khi được đề xuất năm 1959 đến khi chính thức lưu hành năm 2002.

Giải pháp khả thi nhất là tạo ra một đồng tiền chung chỉ được sử dụng trong thương mại, được định giá dựa trên rổ tiền tệ và/hoặc hàng hóa như vàng/dầu mỏ. Đồng tiền này có thể hoạt động giống Quyền Rút Vốn Đặc Biệt (SDR) của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và một số người ủng hộ đã đề xuất đồng tiền này ở dạng kỹ thuật số.

Mối đe dọa thuế của ông Trump có quá sớm?

Ông Trump đã viết trên Truth Social rằng nếu ông quay lại Nhà Trắng vào tháng 1, ông sẽ "yêu cầu các quốc gia BRICS cam kết không tạo ra đồng tiền chung BRICS hoặc ủng hộ bất kỳ đồng tiền nào thay thế USD".

Tuy nhiên, kế hoạch về đồng tiền chung BRICS vẫn đang ở giai đoạn đầu và nhiều quốc gia, như Nam Phi đã khẳng định rằng không có kế hoạch tạo ra đồng tiền này trong tương lai gần.

Theo DW, mối đe dọa thuế của ông Trump có thể gây căng thẳng với các nền kinh tế mới nổi, vốn là những đối tác thương mại quan trọng của Mỹ. Hơn nữa, việc áp dụng thuế bổ sung có thể làm gia tăng lạm phát trên toàn cầu và làm chậm tăng trưởng kinh tế.

Quyết định bảo vệ đồng USD của ông Trump cũng đánh dấu một sự thay đổi chính sách so với nhiệm kỳ đầu, khi ông từng ủng hộ việc làm yếu đồng USD để thúc đẩy xuất khẩu Mỹ. Lời đe dọa này đã khiến USD mạnh lên vào đầu tuần, trong khi vàng, đồng nhân dân tệ, rupee và rand đồng loạt suy yếu.

Phát ngôn viên Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov cho rằng xu hướng "phi USD hóa" đang ngày càng mạnh mẽ, khi nhiều quốc gia chuyển sang sử dụng đồng nội tệ trong giao dịch thương mại và hoạt động kinh tế quốc tế.

Mới đây, phía Nga cũng đã nhấn mạnh rằng bất kỳ nỗ lực nào của Mỹ nhằm ép buộc các nước sử dụng đồng USD sẽ phản tác dụng.

Cụ thể, ông Dmitry dự đoán rằng nếu Washington dùng đến "vũ lực kinh tế" để buộc các nước sử dụng đồng USD thì điều này sẽ phản tác dụng và khiến các nước tiếp tục chuyển sang dùng đồng nội tệ hoặc đồng tiền khác trong giao thương.

Tham khảo DW

>> BRICS gặp 'báo động': Ông Trump dọa áp thuế 100% với 9 quốc gia thành viên, kế hoạch phi USD hóa đối diện nguy cơ lớn?