Các chuyên gia nhìn nhận như thế nào về việc tái cơ cấu các ngân hàng để đạt hiệu quả tối đa?
Các chuyên gia thảo luận tại hội thảo. (Ảnh: BNEWS/TTXVN).
Ngày 11/4, tại hội thảo "Tái cơ cấu ngân hàng, làm sao đạt hiệu quả tối đa?" do Báo Tiền phong tổ chức ở TP HCM, các chuyên gia cho rằng, việc tái cơ cấu các ngân hàng phải đi cùng với thay đổi cấu trúc sở hữu theo hướng giảm sở hữu chéo. Điều này sẽ giúp ngành ngân hàng hạn chế các rủi ro liên quan đến vấn đề thao túng từ nhóm cổ đông lớn.
Theo ông Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên chính sách công, Đại học Fulbright Việt Nam, quy mô khu vực ngân hàng thương mại có 35 ngân hàng; trong đó, có 5 ngân hàng 0 đồng, yếu kém và được kiểm soát đặc biệt.
Từ năm 2010 đến nay, hệ thống ngân hàng có sự tăng trưởng bùng nổ, thậm chí có ngân hàng tăng trưởng từ 10-15 lần. Việc này tạo ra thách thức đối với việc quản lý, nhưng đồng thời cũng là cơ hội, là cơ sở để tái cấu trúc ngân hàng.
Nhìn vào lịch sử tái cơ cấu các ngân hàng thương mại yếu kém từ năm 2011 đến nay cho thấy tại Việt Nam có các hình thức tái cơ cấu như: sáp nhập, hợp nhất, tham gia của nhà đầu tư mới, chuyển giao bắt buộc.
Theo vị chuyên gia này, nguyên nhân làm ngân hàng thương mại cổ phần rơi vào tình trạng yếu kém phần lớn là do ngân hàng bị thao túng bởi một nhóm cổ đông nắm tỷ lệ sở hữu lớn để tạo sự kiểm soát chi phối thông qua cấu trúc sở hữu chéo.
Cơ cấu sở hữu chéo giúp vô hiệu hóa các quy định về đảm bảo hoạt động an toàn. Ngân hàng cấp tín dụng cho các doanh nghiệp và dự án trong "hệ sinh thái" không có hiệu quả và tín dụng trở thành nợ xấu. Từ đó, các ngân hàng yếu kém phải tái cơ cấu (hợp nhất, sáp nhập).
"Việc tái cơ cấu các ngân hàng phải đi cùng với thay đổi cấu trúc sở hữu theo hướng giảm sở hữu chéo. Đồng thời, cần một hệ thống thanh tra/giám sát mang tính hợp nhất cao hơn để phát hiện và ngăn chặn các hành vi không tuân thủ trên cả hoạt động ngân hàng và chứng khoán, tức là trên cả thị trường tiền tệ và thị trường vốn", ông Thành đề xuất.
Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: BNEWS/TTXVN).
Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu cho rằng, việc kiểm soát lợi ích nhóm đã được Ngân hàng Nhà nước quy định tại Luật các Tổ chức tín dụng 2024 thông qua việc các ngân hàng thương mại phải công bố danh sách cổ đông sở hữu từ 1% vốn điều lệ trở lên.
Tuy nhiên, với những vụ án từ quá khứ đến Vạn Thịnh Phát, Tân Hoàng Minh gần đây, Tiến sĩ Hiếu cho rằng, Cơ quan quản lý cần theo dõi, kiểm soát chặt chẽ hơn nhóm lợi ích liên quan đến bất động sản; các ngân hàng có cổ đông lớn là đại gia bất động sản.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, sau khi Luật sửa đổi Luật Tổ chức tín dụng ban hành năm 2024, Ngân hàng Nhà nước đã hoàn tất việc chuyển giao bắt buộc 4 ngân hàng thương mại được kiểm soát đặc biệt.
Cụ thể, Ngân hàng Xây dựng được chuyển giao cho Vietcombank và đổi tên thành VCBNeo; Oceanbank được chuyển giao cho MBBank và đổi tên thành MBV; GPBank được giao cho VPBank; Đông Á Bank được chuyển giao cho HDBank và đổi tên thành Vikki Bank. Ngoài 4 ngân hàng 0 đồng này, Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) đang nằm trong diện kiểm soát đặc biệt.
Thực tế, chuyển giao bắt buộc để cơ cấu lại ngân hàng thương mại là một khái niệm đã có trong Luật các Tổ chức tín dụng từ năm 2017. Tuy nhiên, cuối năm 2024 mới được áp dụng lần đầu tiên trên thực tế.
Theo Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, khi ngân hàng rơi vào tình trạng không bảo đảm các yêu cầu về an toàn và chất lượng hoạt động thì có thể bị áp dụng biện pháp can thiệp sớm.
Nếu sau khi đã được can thiệp sớm mà vẫn không khắc phục được sẽ bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt. Sau một thời gian vẫn không khắc phục sẽ bị phá sản hoặc chuyển giao bắt buộc.
Để việc tái cơ cấu ngân hàng thông qua phương án chuyển giao có hiệu quả, các chuyên gia cho rằng, cần có sự ràng buộc trách nhiệm giữa ngân hàng mẹ với ngân hàng con.
Vốn chủ sở hữu của ngân hàng được tái cơ cấu phải đảm bảo 3.000 tỷ đồng; ngân hàng mẹ phải bảo lãnh tiền khách hàng gửi từ ngân hàng con; minh bạch tài chính ở ngay cả các ngân hàng yếu kém…
Ngoài ra, các chuyên gia cũng đề xuất Ngân hàng Nhà nước có thể xem xét việc cho phép mở thủ tục phá sản ngân hàng. Đây là điều cần thiết trong bối cảnh kinh tế thị trường cũng như là chuyện thường thấy ở nhiều quốc gia phát triển nhằm loại bỏ những ngân hàng yếu kém.
Mới đây nhất, trong năm 2023, ba ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB), Silvergate Bank và Signature Bank (SB) của Mỹ cũng tuyên bố phá sản.
