Nghịch lý: Người có thu nhập phải đóng thuế nhưng được mua nhà ở xã hội

Một người có thu nhập 15 triệu đồng/tháng vừa thuộc diện thu nhập thấp theo tiêu chí nhà ở xã hội nhưng lại phải đóng thuế thu nhập cá nhân. Nghịch lý này đang khiến nhiều người lao động băn khoăn, đồng thời cũng cho thấy sự chồng chéo và khoảng trống chính sách.

Thu nhập 15 triệu đồng/tháng được mua nhà ở xã hội nhưng vẫn phải đóng thuế TNCN

Trên thực tế, một cá nhân có thu nhập 15 triệu đồng/tháng phải nộp thuế thu nhập cá nhân nếu không có người phụ thuộc, vì sau khi trừ mức giảm trừ gia cảnh 11 triệu đồng/tháng, phần thu nhập chịu thuế còn lại là 4 triệu đồng/tháng sẽ bị đánh thuế suất 5%.

Tuy nhiên, theo Nghị định 100/2024/NĐ-CP, những người có thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng lại được xếp vào diện thu nhập thấp, đủ điều kiện mua nhà ở xã hội. Điều này cho thấy sự chồng chéo và khoảng trống chính sách, đặt ra vấn đề về tính hợp lý của các quy định trong chính sách thuế và hỗ trợ nhà ở. Bởi một người bị coi là có thu nhập đủ cao để chịu thuế nhưng lại vẫn được xếp vào nhóm thu nhập thấp khi xét đến chính sách hỗ trợ nhà ở.

Việc duy trì mức giảm trừ gia cảnh 11 triệu đồng/tháng trong khi chi phí sinh hoạt ngày càng tăng đã khiến thuế thu nhập cá nhân trở thành gánh nặng đối với nhiều người lao động. Theo số liệu của Cục Thống kê, tính từ năm 2020 đến 2024, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng hơn 30%, đồng nghĩa với việc sức mua của người lao động suy giảm đáng kể, nhưng mức giảm trừ gia cảnh vẫn không được điều chỉnh tương ứng. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều người có thu nhập trung bình cũng rơi vào diện phải đóng thuế, dù thực tế họ không có khả năng tích lũy đáng kể sau khi chi trả các chi phí sinh hoạt.

Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế, hiện nay, mức giảm trừ gia cảnh áp dụng từ năm 2020 là 11 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 4,4 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc. Tuy nhiên, sau 4 năm áp dụng, mức này được đánh giá là không còn phù hợp với tốc độ trượt giá và chi phí sinh hoạt thực tế.

Bên cạnh đó, điều kiện xác định người phụ thuộc cũng cần được xem xét lại. Hiện tại, nếu người phụ thuộc có thu nhập trên 1 triệu đồng/tháng thì không được tính giảm trừ. Điều này dẫn đến bất cập: nếu người phụ thuộc không có thu nhập thì được giảm trừ 4,4 triệu đồng/tháng, nhưng nếu có thu nhập chỉ hơn 1 triệu đồng/tháng thì lại không được giảm trừ gì. Đây là một điểm bất hợp lý cần điều chỉnh để đảm bảo tính công bằng.

“Cần nghiên cứu nâng mức giảm trừ gia cảnh lên mức hợp lý hơn, phù hợp với mức lương tối thiểu, GDP bình quân đầu người và chỉ số giá tiêu dùng để đảm bảo đời sống cho người nộp thuế trước khi thực hiện nghĩa vụ thuế”, bà Cúc nêu ý kiến.

Chủ tịch Hội tư vấn thuế cũng cho rằng, cần rà soát lại cơ cấu thuế suất và mức thuế để đảm bảo sự phù hợp với mức thu nhập và khả năng chi trả của người dân, đồng thời tránh tạo gánh nặng thuế quá lớn cho người lao động.

“Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo hướng linh hoạt hơn là rất cần thiết. Cách điều chỉnh có thể căn cứ vào tỷ lệ trượt giá hoặc mức thu nhập bình quân để đảm bảo sự kịp thời và hợp lý. Ngoài ra, cần làm rõ các khoản thu nhập chịu thuế và không chịu thuế nhằm đảm bảo tính công bằng giữa các nhóm đối tượng”, bà Nguyễn Thị Cúc nói.

Cần nới điều kiện thu nhập cá nhân được mua nhà ở xã hội

Bên cạnh bất cập về thuế, chính sách nhà ở xã hội cũng không tránh khỏi những điểm thiếu hợp lý. Theo Luật Nhà ở 2023 và Nghị định 100/2024/NĐ-CP, điều kiện để mua nhà ở xã hội là thu nhập không vượt quá 15 triệu đồng/tháng đối với người độc thân và 30 triệu đồng/tháng đối với hộ gia đình.

Điều này có nghĩa là một cá nhân có thu nhập 15 triệu đồng/tháng sẽ vừa bị đánh thuế thu nhập cá nhân, vừa đủ điều kiện hưởng chính sách nhà ở xã hội, tạo ra một sự chồng chéo và thiếu nhất quán trong chính sách tài khóa và an sinh xã hội.

Theo PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh, giảng viên cao cấp Học viện Tài chính, việc nới điều kiện thu nhập để mở rộng số lượng người được mua nhà ở xã hội là hợp lý do hiện nay giá nhà ở quá cao, vượt xa thu nhập của đại đa số người dân. Mức 15 triệu đồng/người/tháng được đề xuất có thể để phù hợp với mức giảm trừ gia cảnh sắp tới Bộ Tài chính sẽ nâng lên và sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân vào năm 2026.

“Để nâng ngưỡng thu nhập cao hơn nữa cũng khó vì nhà ở xã hội được hiểu là dành cho người có thu nhập thấp, Nhà nước hỗ trợ cho cả chủ đầu tư và người mua. Vì vậy, điều kiện về đối tượng được hỗ trợ là dưới ngưỡng phải đóng thuế thu nhập cá nhân. Khi đã có thu nhập trên ngưỡng chịu thuế thì không thể gọi là thu nhập thấp nữa”, PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh cho biết.

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh cho rằng, nên có nghiên cứu khảo sát tính toán về mức chi tiêu cho cuộc sống của người dân ở các đô thị, thậm chí từng vùng để điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh người nộp thuế cho phù hợp. Có thể điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo mức lương tối thiểu vùng, khi đó mức giảm trừ có thể điều chỉnh theo từng năm. Từ đó, điều kiện mua nhà ở xã hội cũng sẽ hợp lý hơn.

"Nếu một người bị đánh thuế thu nhập, họ không thể đồng thời được xem là người có thu nhập thấp. Cần có sự tính toán để điều chỉnh chính sách cho hợp lý, đảm bảo công bằng trong việc phân bổ nguồn lực", PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh bày tỏ.

Theo các chuyên gia kinh tế, sự mâu thuẫn trong chính sách nhà ở cũng làm gia tăng nguy cơ trục lợi chính sách. Một số cá nhân có thể kê khai thu nhập thấp hơn thực tế để đủ điều kiện mua nhà ở xã hội, trong khi những người thực sự cần hỗ trợ lại có thể bị bỏ lỡ do không đáp ứng đúng tiêu chí thu nhập. Điều này không chỉ làm méo mó thị trường mà còn tạo ra những bất công trong việc phân bổ chính sách an sinh xã hội.

Trước vấn đề này, mới đây, tại công văn 1892/VPCP-KTTH truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về thông tin, báo chí và dư luận liên quan đến công tác chỉ đạo điều hành, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng nghiên cứu, xem xét điều chỉnh các quy định liên quan đến việc người có thu nhập đóng thuế nhưng lại được mua nhà ở xã hội. Qua đó, điều chỉnh các chính sách về nhà ở xã hội, thuế thu nhập cá nhân.

Để đảm bảo chính sách thuế và nhà ở được đồng bộ, các chuyên gia kinh tế cho rằng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng trong việc xác định lại ngưỡng thu nhập chịu thuế và tiêu chí thu nhập thấp khi xét đến chính sách nhà ở xã hội. Việc sửa đổi này không chỉ giúp loại bỏ mâu thuẫn chính sách, mà còn giúp tăng cường niềm tin của người dân vào hệ thống thuế.