Nga – Mỹ tan băng: Hòa bình cho Ukraine hay một cuộc mặc cả lớn?

Một số nhà quan sát nhận định, nhìn từ phía Nga, mối quan hệ tốt hơn với Mỹ sẽ mang đến lợi ích kinh tế và địa chính trị - điều có thể đạt được ngay cả khi tên lửa Moscow tiếp tục tấn công Kiev.

Ukraine chỉ là phần nổi của tảng băng?

Tổng thống Mỹ Donald Trump nói ông muốn tập trung vào việc ngăn chặn "giết chóc" ở Ukraine “càng sớm càng tốt". Đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin, các cuộc đàm phán ngừng bắn với ông Trump là phương tiện đạt được mục đích lớn hơn nhiều.

Các quan chức Nga và Mỹ đã gặp nhau tại Saudi Arabia vào 24/3 để đàm phán về các chi tiết kỹ thuật của lệnh ngừng bắn một phần nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công vào các cơ sở năng lượng và tàu thuyền trên Biển Đen. Trong khi Kiev cho biết họ đã sẵn sàng cho một lệnh ngừng bắn hoàn toàn thì Tổng thống Putin đã tuyên bố rõ rằng ông sẽ tìm kiếm các nhượng bộ trước.

Giới quan sát đánh giá, Nga dường như quyết tâm giành được càng nhiều lợi ích càng tốt từ mong muốn của ông Trump về một thỏa thuận hòa bình cho Ukraine, bởi họ không vội trong các cuộc đàm phán. Nhìn từ phía Nga, mối quan hệ tốt hơn với Mỹ sẽ mang đến lợi ích kinh tế và địa chính trị - điều có thể đạt được ngay cả khi tên lửa Moscow tiếp tục tấn công Kiev.

Các cuộc phỏng vấn tuần trước với các quan chức đối ngoại cấp cao của Nga tại một hội nghị an ninh ở New Delhi cho thấy, Nga coi các cuộc đàm phán về Ukraine và mối quan hệ Mỹ - Nga đang diễn ra trên hai con đường riêng biệt. Tổng thống Putin tiếp tục tìm kiếm một chiến thắng sâu rộng ở Ukraine nhưng đang chiều theo kế hoạch thúc đẩy ngừng bắn của ông Trump nhằm nắm bắt lợi ích của việc tan băng quan hệ với Mỹ.

Vyacheslav Nikonov, Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hạ viện Nga cho biết ông Trump và ông Putin đang phát triển "một chương trình nghị sự song phương" mà "không liên quan đến Ukraine".

"Ukraine đang đi theo hướng của mình. Các cuộc tấn công vẫn đang diễn ra. Nhưng tôi nghĩ đối với Tổng thống Putin, quan hệ với Mỹ quan trọng hơn những câu hỏi cụ thể về Ukraine", ông Nikonov cho hay trong một cuộc trả lời phỏng vấn bên lề hội nghị Đối thoại Raisina ở New Delhi.

Hòa bình cho Ukraine hay một cuộc mặc cả lớn?

Quan hệ với ông Trump , theo lập trường của Moscow, có thể mở ra những lợi ích kinh tế cơ bản như các phụ tùng thay thế cho các máy bay của Nga do Boeing sản xuất và các lợi ích địa chính trị rộng lớn như giảm sự hiện diện của NATO ở châu Âu. Điều chưa rõ ràng là liệu ông Trump có sử dụng những hy vọng đó làm đòn bẩy để đạt được thỏa thuận tốt hơn cho Ukraine hay không và liệu ông có mất kiên nhẫn với ông Putin vào một thời điểm nào đó không.

"Ông Trump thích những thỏa thuận nhanh chóng", Aleksandr A. Dynkin, một chuyên gia về các vấn đề quốc tế, cố vấn cho Bộ Ngoại giao Nga, cho biết. Theo ông: "Nếu ông Trump thấy có những khó khăn lớn, ông ấy có thể sẽ thất vọng và gạt vấn đề sang một bên".

Do đó, Tổng thống Putin dường như đang làm mọi cách để giữ được sự quan tâm của ông Trump.

Trong cuộc họp tại Moscow với Đặc phái viên Nhà Trắng Steve Witkoff vào tháng này, Tổng thống Putin đã trao tặng một "bức chân dung tuyệt đẹp của Tổng thống Trump" do một nghệ sĩ người Nga vẽ, ông Witkoff cho biết trong một cuộc phỏng vấn được công bố vào 22/3.

"Đó là một khoảnh khắc rất tuyệt vời", ông Witkoff nói với Fox News.

Về Ukraine, Điện Kremlin không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ từ bỏ các mục tiêu tối đa của mình như đảm bảo rằng Kiev sẽ không bao giờ gia nhập NATO, hạn chế quy mô quân đội và đáp ứng một số điều kiện khác.

Feodor Voitolovsky, Giám đốc Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế tại Moscow nhận định, Nga sẽ tìm kiếm "lộ trình" cho một thỏa thuận rộng hơn trước khi đồng ý bất kỳ lệnh ngừng bắn nào. Ông cũng cho biết, Nga có thể chấp nhận lực lượng gìn giữ của Liên Hợp Quốc tại Ukraine miễn là không bao gồm quân đội từ các nước NATO.

"Đối với Nga, mục tiêu dài hạn có giá trị hơn lệnh ngừng bắn chiến thuật", ông Voitolovsky, người từng làm việc trong ban cố vấn tại Bộ Ngoại giao và Hội đồng An ninh Nga, cho biết. Theo ông: "Chúng ta có thể đưa ra một mô hình cho phép Nga và Mỹ, cũng như Nga và NATO, cùng tồn tại mà không can thiệp vào phạm vi lợi ích của nhau".

Để đạt được thỏa thuận như vậy, Nga đang cố gắng tập trung vào thói quen thích giao dịch của ông Trump. Ông Voitolovsky cho rằng thỏa thuận rộng rãi về Ukraine là điều kiện tiên quyết cho sự hợp tác giữa Mỹ và Nga và ông Trump, "là một doanh nhân", hiểu rằng các tài sản của Nga hiện đang bị định giá thấp.

Ông Dynkin thì cho biết Nga có thể xóa tên Mỹ khỏi danh sách "các quốc gia không thân thiện" - một phân loại hạn chế khả năng kinh doanh của các công ty Mỹ tại Nga. Theo ông, Moscow đặc biệt quan tâm đến các cuộc đàm phán về lĩnh vực hàng không, do những thách thức mà các hãng hàng không Nga phải đối mặt trong việc bảo dưỡng máy may phản lực do Mỹ sản xuất. Ông cho biết, Mỹ có thể cho phép xuất khẩu phụ tùng máy bay và khôi phục các chuyến bay thẳng đến Nga, trong khi Moscow có thể cho phép các hãng hàng không Mỹ bay qua Siberia - một quyền lợi mà Nga đã rút lại vào năm 2022.

Anastasia Likhacheva, Trưởng khoa Quan hệ Quốc tế tại Trường Kinh tế Cao cấp ở Moscow đánh giá, ông Trump khó có thể đưa ra các biện pháp trừng phạt nhanh chóng và sâu rộng. Tuy nhiên, bà nhận định sự tan băng trong quan hệ với Mỹ có thể dẫn đến việc giảm bớt các biện pháp trừng phạt và giúp các công ty Nga dễ dàng hoạt động trên toàn cầu hơn bằng cách gửi đi tín hiệu rằng Moscow không còn là một đối tác có vấn đề nữa.

“Điều này sẽ hữu ích và mở ra các khả năng của chúng tôi”, bà Anastasia Likhacheva cho hay.