Công ty dược phẩm Novo Nordisk và những loại thuốc “siêu công hiệu” trị thừa cân được coi như phép màu kinh tế của đất nước Đan Mạch.
Hơn 100 năm qua, các bác sĩ châu Âu đã không lạ gì với nhà cung cấp dược phẩm Novo Nordisk đến từ Đan Mạch, nổi tiếng với các loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường. Bỗng có một ngày, hai loại thuốc của công ty ít người biết đến ấy, thoạt tiên cũng để trị bệnh tiểu đường là Ozempic và Wegovy, được phát hiện có những công dụng (ban đầu bị coi là tác dụng phụ) thần kỳ cho việc điều trị bệnh béo phì. Từ đó, tên tuổi của Novo Nordisk nổi như cồn, tiền vào như nước khi bán thuốc sang cho những đất nước có đến 35% dân số thừa cân như Mỹ.
| Nhiều người sử dụng quá mức Ozempic và Wegovy để giám cân có thể gặp phải rủi ro biến chứng về sức khỏe |
Ozempic và Wegovy có công năng giúp người sử dụng rũ bỏ hàng chục kg trong thời gian ngắn nhờ giảm cảm giác thèm ăn và từ đó giảm lượng calo đưa vào người. Từ lúc tạo cơn sốt toàn cầu năm 2023, giá thuốc đang ở mức đắt do được phân loại sản xuất là thuốc trị tiểu đường, thuốc tiêm mỗi tháng tốn hơn 1.000 USD và còn nhiều phản ứng phụ.
Đắt đỏ đến vậy nhưng 2 loại thuốc Đan Mạch trên vẫn được những người thừa cân lâu năm săn đón. Chỉ tính riêng ở Mỹ đã có 100 triệu người béo phì, hàng năm làm tiêu tốn cho hệ thống y tế ở đây chừng 150 tỷ USD.
Khách hàng của công ty bao gồm cả những người giàu có và nổi tiếng, tạo ra doanh thu hàng tỷ USD và mở ra một thị trường mới cho thuốc giảm cân mà Goldman Sachs ước tính sẽ đạt 100 tỷ USD/năm vào năm 2030. Công ty dược phẩm đa quốc gia cũng đã soán ngôi đế chế hàng hiệu LVMH để trở thành công ty có định giá vốn cao nhất châu Âu.
Kinh doanh hợp chất semaglutide, thành phần chính trong các loại thuốc điều trị tiểu đường và giảm cân, giúp Novo Nordisk trở thành công ty được định giá cao nhất châu Âu, đem lại thu nhập lớn cho nền kinh tế Đan Mạch. Vốn hóa thị trường hơn 570 tỷ USD của Novo lớn hơn cả GDP của nước này.
Quỹ từ thiện của Novo Nordisk là quỹ từ thiện lớn nhất thế giới, thậm chí tài sản còn gấp đôi Quỹ từ thiện của tỷ phú Bill Gates và vợ cũ (Bill & Melinda Gates Foundation). Thuế thu nhập doanh nghiệp mà Novo Nordisk đóng cho Chính phủ Đan Mạch trong năm 2023 là 2,3 tỷ USD, cùng với ác khoản đầu tư lớn giúp tăng cường sản xuất thúc đẩy nền kinh tế trong nước tăng trưởng gần 2% - gấp hơn 4 lần mức trung bình của EU.
Nói không ngoa khi ví công ty Novo Nordisk là "kho bạc mở rộng" cho Chính phủ Đan Mạch tăng chi tiêu ở mức kỷ lục cho quốc phòng, các dự án chuyển đổi xanh và viện trợ cho Ukraine.
“Chaebol” của xứ sở Đan Mạch
Mặc dù thành công của Novo Nordisk đến một cách khá bất ngờ, nhưng vị thế của doanh nghiệp này đối với kinh tế đất nước Bắc Âu xinh đẹp thật khó để phủ nhận.
Rất ít người Đan Mạch không biết đến và không tự hào về Novo Nordisk. Chiến lược kinh doanh của công ty này đẩy mạnh các chính sách ưu tiên giáo dục và nghiên cứu của Chính phủ Đan Mạch, và thậm chí các chính trị gia cũng xem xét quan điểm của công ty trước khi đưa ra quyết định về chính sách nhập cư hoặc phát triển cơ sở hạ tầng mới.
| Phòng khách trung tâm tại trụ sở chính của Novo có thiết kế lấy cảm hứng từ một phân tử insulin, đặt tại thủ đô Copenhagen của Đan Mạch |
Nhà sản xuất thuốc này đã tạo ra hàng nghìn việc làm cho đất nước chỉ 6 triệu dân - và sẽ còn nhiều hơn nữa khi Novo mở rộng ra nhiều chi nhánh và nhà máy hơn. Ngay cả những công dân không có liên hệ nào với công ty cũng được hưởng lợi phúc lợi từ hoạt động kinh doanh của những loại thuốc giảm cân - trị tiểu đường.
Tuy nhiên, các quỹ hưu trí của Đan Mạch đang kiếm được lợi nhuận kỷ lục từ cổ phiếu Novo và các khoản thế chấp rẻ hơn do xuất khẩu thuốc trị tiểu đường bùng nổ đã buộc Ngân hàng Trung ương Đan Mạch phải giữ lãi suất ở mức thấp.
“Năng lực lớn đi kèm trách nhiệm lớn”
Quy mô khổng lồ của Novo ở Đan Mạch cũng đi kèm với rủi ro lớn cho chính công ty và thị trường thuốc tại quê nhà. Mọi động thái đều vấp phải sự giám sát của giới truyền thông, khiến công ty đặc biệt dễ bị tổn thương trước phản ứng dữ dội của công chúng trước mỗi lần thay đổi về quy định.
Và một sai lầm chiến lược của công ty sẽ có tác động nhỏ giọt đến ngân sách của nhà nước, thậm chí nhiều tờ báo địa phương còn cho rằng Novo mà làm ăn thất bát thì tình hình tài trợ nghiên cứu khoa học và quỹ học bổng cho các trường đại học của Đan Mạch cũng sẽ lao đao theo.
Trên phương diện văn hóa - xã hội, thành công “một bước lên mây” của Novo tương đối xung đột với văn hóa khiêm tốn đã ăn sâu bám rễ trong tâm lý người dân Đan Mạch.
Thấu hiểu quy luật bất thành văn này, các nhà lãnh đạo của công ty đã hành xử gần như để khiêm tốn và phù hợp nền văn hóa của quê hương mình. Ban lãnh đạo Novo Nordisk đã không tận dụng, thậm chí không lên tiếng gì về cơn bão “trend” TikTok về các sản phẩm insulin thần kỳ của họ, về việc được tỷ phú Elon Musk đề cập đến hay trở thành một câu đùa nổi tiếng trong giải Oscar 2024,... để lăng xê cho công ty.
Khi công ty thuê công viên giải trí Tivoli Gardens nổi tiếng của thủ đô Copenhagen vào tháng 9 năm ngoái để tổ chức bữa tiệc mừng công kéo dài hai ngày cho nhân viên, nhà sản xuất thuốc này đã yêu cầu khách mời không đăng ảnh lên mạng xã hội nhằm giữ sự riêng tư cho những người tham gia và tránh ánh mắt soi xét của công chúng nước này.
Trong tuần vừa qua, sau nhiều tháng tranh luận của giới chức Đan Mạch về việc tăng chi tiêu để phát triển thuốc Novo, công ty tỷ USD đã âm thầm giảm gần 1/3 giá thuốc Ozempic ở Đan Mạch, nhưng lợi nhuận vẫn bỏ rất xa đối thủ đứng sau trong ngành như Pfizer, Amgen và Eli Lilly.
| Khuôn viên của Trường đại học Absalon ở Kalundborg, Đan Mạch được thành lập nhờ khoản quyên góp 4,2 triệu USD đến từ quỹ của tập đoàn Novo |
Christoph Houman Ellersgaard, phó giáo sư tại Trường Kinh doanh Copenhagen, người nghiên cứu về giới tinh hoa Đan Mạch, cho biết có “sự chú ý cực độ về mặt chính trị” của giới tinh hoa nước này dành cho Novo. Tuy nhiên, vị trí nhạy cảm này tạo ra một sự ràng buộc và rủi ro rất lớn cho những người định hướng công ty.
Nhiều người đùa rằng “nếu Novo vấp thì cả nền kinh tế và xã hội đất nước (Đan Mạch) sẽ ngã theo”.
Mặc dù chưa thể đoán trước tương lai của Novo và ảnh hưởng lên kinh tế Đan Mạch sẽ lớn tới mức nào, Giám đốc điều hành Lars Fruergaard Jorgensen của công ty cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng ông và các đồng nghiệp luôn ý thức được một cách rất thực tế về tác động tiềm tàng của kết quả kinh doanh của công ty lên người lao động và người dân của đất nước mình. “Khi bạn có siêu năng lực,” ông trích dẫn một câu nói nổi tiếng, “bạn sẽ phải gánh vác siêu trách nhiệm.”
>> Novo Nordisk đầu tư 2,3 tỷ USD tăng cường sản xuất thuốc điều trị tiểu đường và thừa cân
